Các bạn có thể đọc phần 1: TẠI ĐÂY
GÁI TÂY Ế Ở HÀ NỘI - Caroline Shine
Nhiều người Việt Nam sống ở các thành phố lớn chắc sẽ có nhiều ý kiến về hàng chục ngàn anh chàng Tây ba lô đến Việt Nam mỗi năm và đôi khi hoà nhập vào cộng đồng expat (người xa xứ) đang sống và làm việc tại đây. Còn mấy cô nàng Tây ba lô thì sao?
Tây ba lô nữ đông gần như Tây ba lô nam và cũng có một số người ở lại và “thử sống". Nhưng rõ ràng đó là số ít, số gái Tây có mối quan hệ tình yêu với con trai địa phương còn ít hơn nữa. Tình hình này trái ngược các anh chàng expat hoàn toàn.
Nếu trong một chừng mực nào đó trai Tây và gái Việt “phải vai vừa lứa” thì gái Tây và trai Việt hình như vẫn sống hai bên biên giới khá khó vượt qua.
Tôi từng có lý thuyết về hiện tượng này, nói đúng hơn là lý thuyết về cách nhìn của người Tây ở Việt Nam, cách nhìn người Tây của người Việt. Ánh nhìn của đàn ông Tây (tức đa số đàn ông Tây không thích . . . đàn ông khác) rõ ràng hướng tới cô gái Việt khá mạnh mẽ, có thể nói nó chĩa vào gái Việt từ trước khi xuống máy bay. Và rõ ràng cách “chơi nhìn" này không chỉ đơn phương. Số chị em phụ nữ Việt Nam nhìn lại ngay từ đầu cũng không hề nhỏ vì nhiều lý do.
Còn lý thuyết của tôi là thế này, một trong những niềm vui lớn của trai Tây ở Việt Nam là họ trở thành trọng tâm của khá nhiều sự chú ý, đặc biệt là từ phía nữ giới, còn niềm vui của các gái Tây ở Việt Nam thì trái lại. Họ không còn là đối tượng của ánh nhìn nam giới như ở nước nhà nữa. Trai Việt, mặc dù lâu lâu nhìn hiếu kỳ nhưng vẫn tiếp tục thích nhìn gái Việt nhiều hơn. Thì ra, lúc mình tương đối vô danh thì cũng có lợi, không bị ai liếc nhìn thì có thể thở phào nhẹ nhõm, đi đi lại lại thoải mái hơn. Nhưng vì đó là chút lợi thế hơi tinh tế, không dành cho phần lớn người thích nhìn và thích được nhìn, gái Tây ở lại Việt Nam vẫn khá hiếm.
Tôi đưa cuốn “Gái Tây ế ở Hà Nội" của Caroline Shine vào danh sách này vì nó phản ánh tình trạng khá thú vị mới nói. Shine là cô gái Úc độ 35, 40 tuổi, là người có tâm hồn tự do đến Việt Nam du lịch và ở lại khoảng 2 năm. Trong khi ở đây cô ấy viết nhật ký tiếng Anh thành sách hồi ký. “Gái Tây ế ở Hà Nội" là bản dịch tiếng Việt được thực hiện một cách khéo léo của Linh Vũ.
Có thể nói sách có 3 mục đích chính. Một là khám phá những điều kỳ lạ lớn, những thú vui nhỏ của việc thích nghi với một môi trường hoàn toàn mới. Hai là nắm bắt không khí ở giới expat Hà Nội, bao gồm những thái độ rộng lượng và cởi mở, sai lầm và cả điên rồ, lưu hành trong đó mà chắc phần lớn người Việt chưa biết đến. Ba là ghi lại những trải nghiệm, cảm tưởng của Shine ở giới người Việt mà cô ấy tiếp xúc. Trong sách, “không gian cảm xúc” của họ được vẽ một cách cẩn trọng cùng với “không gian vật chất" - các căn phòng, nhà, ngõ và đường phố là môi trường sống của người dân Hà Nội.
Ở đây tôi chỉ muốn đề cập đến hai mối quan hệ thú vị mà Shine nhắc đến trong sách. Thứ nhất là sự hấp dẫn lẫn nhau giữa Shine và một người đàn ông Việt Nam có tên Quân, là kiểu mối quan hệ xuyên biên giới giữa gái Tây và trai Việt thường bị ngăn cách. Nói thoáng qua có lẽ chuỗi tình tiết này nghe có vẻ mắc cười. Quân là tài xế xe ôm và Shine bị “cảm nắng" nặng mặc dù thừa biết tình cảm của mình khá vu vơ. Nhưng về sau, những điều xảy ra giữa hai nhân vật thì khá nghiêm túc và Shine kể lại một cách thấu đáo không những khiến người đọc hồi hộp muốn biết thêm mà còn có thể bắt mình dừng lại suy nghĩ.
Quân là một anh chàng người Việt bình thường, tính cách hiền lành (trừ chuyện anh ấy hấp dẫn khủng khiếp trong mắt Shine). Hai người không nói chuyện với nhau được - Quân không biết tiếng Anh và Shine chỉ biết nói tiếng Việt bập bõm sau khi ở Hà Nội một thời gian - nên mối quan hệ phát triển gần như hoàn toàn trong im lặng, qua ánh nhìn, cử chỉ và nhiều khi chủ yếu trong đầu của người kể chuyện. Đúng là Quân đáp lại tình cảm của Shine một phần. Nhưng cả hai người, nhất là Shine, đều nhận ra từ đầu người kia không phải đối tượng tình yêu phù hợp. Cơ bản là, vì Quân đã có vợ rồi.
Cái tôi thích nhất ở mấy cảnh của “Gái Tây ế ở Hà Nội" kể về Quân là cách Shine mô tả chân thật cảm giác say sưa khi ở gần anh chàng đẹp trai và khó hiểu. Mấy cảnh này không có gì gợi cảm hay tục tĩu mà tông giọng của Shine vẫn rất thẳng thắn. Cô ấy dứt khoát không thi vị hoá tình hình, không làm lớn cảm xúc của mình.
Mối quan hệ xuất phát từ sự hấp dẫn dẫn nhau về mặt thể xác và chuyện này được phản ánh trong cách mô tả khá cụ thể. Và theo tôi đó chính là cái “cụ thể" thiếu trong nhiều sách tiếng Việt nói về tình yêu. Vì với phần lớn phụ nữ Việt Nam, mối tình không có dòng tình cảm rõ ràng (cứ nói có “mùi xác thịt” hơn tinh thần ngay từ đầu) vẫn là điều đáng nghi ngờ. Không gian màu xám giữa tình yêu lãng mạn và sự hấp dẫn giới tính nếu không muốn nói là bị tránh xa hoàn toàn thì vẫn được bôi hồng do khá nhiều tác giả địa phương. Còn Shine thì quyết tâm từ chối không nói vòng vèo về tất cả các sắc thái của sự khát khao ở nữ giới.
Còn bức tranh chân dung thứ hai đáng nói đến ở đây vẽ đường nét của một người expat khác hẳn Shine. “Ben” là trai Úc thông minh, béo phì vì mê ăn uống, và có vài ba định kiến về người Việt có thể khiến bạn đọc Việt Nam cảm thấy khó chịu. Không phải là anh ấy nói sai về sự vô tổ chức hay cách suy nghĩ thực dụng ở người Việt. Sống ở Việt Nam hơi lâu thì ai cũng biết có thật nhiều người Việt than vãn những điều tương tự và loay hoay vượt qua. Vấn đề là Ben vơ đũa cả nắm, nói với giọng mỉa mai quá mức, gần như bị ám ảnh bởi phía xấu của việc dạy học, sinh sống ở Việt Nam. Như nhiều người thuộc cộng đồng expat, anh ấy sống ở Việt Nam càng lâu thì càng dễ nổi nóng về chuyện nhỏ.
Cá nhân Shine kiên nhẫn với Ben, tiếp tục là bạn, mặc dù không tán thưởng quan điểm chua ngoa của anh ta. Còn với tác giả của “Gái Tây ế ở Hà Nội", những cuộc gặp gỡ với Ben là cơ hội để nói thẳng về một khía cạnh u ám của kinh nghiệm người expat ở Việt Nam. Đọc sách của Shine, tôi thấy rõ ràng là cái nhìn vỡ mộng của Ben gần như là cách tự bảo vệ chống lại một môi trường xã hội mà suy cho cùng cũng quá khó hiểu, thậm chí đối với một đứa sắc sảo như Ben và anh ấy cũng không đủ cởi mở để tìm hiểu thêm.
Shine đối phó với vấn đề tâm lý này với sự thông cảm là một thành tích khá lớn vừa về mặt con người vừa về mặt văn chương.
Khả năng thông cảm, nỗ lực tìm hiểu, tiếp tục cởi mở là ba điều cô ấy cũng phải thực hiện đối với một số người Việt xung quanh cô trong mấy năm ở Hà Nội. Trái với giả thuyết tôi nêu ở trên, không phải là người Việt xung quanh Shine không thấy gì đẹp hay “đáng nhìn" ở cô gái cao, da trắng đang đối mặt này, vấn đề là họ thường hay phán xét cách sống của cô ấy từ một góc nhìn khá hẹp. Shine gần độ tuổi 40, chưa chồng con, hình như chưa bao giờ suy nghĩ nhiều về chuyện lập gia đình. Nhiều người địa phương biết điều đó thì không muốn hiểu thêm tại sao một phụ nữ thông minh, hấp dẫn có thể quyết định ở lại độc thân. Họ chỉ muốn biết, và thi thoảng hỏi thẳng, cô ấy có vấn đề gì.
Shine rõ ràng là người đến từ một nền văn hoá trong đó phụ nữ không lấy chồng, không sinh con là một sự lựa chọn cá nhân chính đáng. Người Việt lại có cách nhìn khác là điều cũng gây rắc rối cho cô ấy.
Ở điểm này chuyện thích nghi với một nền văn hoá mới kéo lòng thông cảm, lòng “tiếp tục tìm hiểu, cởi mở" của Shine, đến giới hạn của nó.
NHỮNG ĐIỀU BẠN CHƯA BIẾT VỀ TRAI TÂY - Cameron Shingleton
Không biết bạn có thấy tôi có gan quá khi thêm sách do chính tôi viết vào danh sách “4 sách hay nhất người nước ngoài viết về Việt Nam". Ít nhất tôi đã xếp nó ở cuối danh sách. Và hứa ở đây tôi không cố bán nó kiểu hàng rong.
Đầu tiên sách trai Tây nhất định không phải cẩm nang để nỗ lực nói từ góc nhìn một người “trong cuộc" về tâm lý và văn hoá của người Tây, đặc biệt là đàn ông Tây, cho tất cả những người Việt nào tò mò. Đúng là trọng tâm của sách là tình yêu, mối quan hệ trai gái, nên nó cũng có thể hợp gu của các cô gái Việt trẻ thấy những anh chàng Tây là đối tượng hẹn hò “đáng khám phá". Nhưng tôi viết nó dứt khoát không có ý định thuyết phục phụ nữ Việt quen, yêu hay cưới người mắt xanh, tóc vàng, mũi cao. Bạn đọc nào muốn biết thêm về những kẻ không ra gì (mà tôi phải thừa nhận có khá nhiều trong cộng đồng người expats ở Việt Nam) thì đọc sách trai Tây cũng có thể biết thông tin.
Nói nôm na sách có mục đích là suy nghĩ lại chuyện khá nhiều cô gái Việt hướng tới trai Tây, trai Tây cũng đổ bộ vào Việt Nam ngày càng nhiều. Vì đó là chuyện khá lý thú mà cũng khá khó hiểu.
Hỏi nhiều gái Việt về thói quen hẹn hò của họ, họ sẽ nói họ chỉ muốn quen trai Tây, dứt khoát không muốn yêu trai Việt nữa, không phải vì lí do trai Tây cao hơn trai Việt mà chính vì trai Tây có tiếng là người cư xử với phụ nữ lịch sử, tôn trọng, khả năng họ sẽ tiếp tục chung thuỷ cao hơn. Vậy hình ảnh đẹp của trai Tây này xuất phát từ đâu? Nó phản ánh thực tế tích cực nào? Và nó bỏ qua những hành vi đáng nghi ngờ nào của trai Tây khi họ tới Đông Nam Á và len lỏi vào “sân khấu tình yêu" địa phương?
Nói cụ thể về nội dung của sách thì tôi đã cố gắng bàn đến tình yêu trong thế giới hiện đại một cách khá toàn diện.
Phân nửa đầu sách có chương nói về cái mình kỳ vọng được và không kỳ vọng được khi nói chuyện với trai Tây, tiêu chuẩn về sắc đẹp giữa người Tây và người Việt chênh lệch thế nào. Cách suy nghĩ của người Tây về mối quan hệ bạn bè nam nữ cũng được nêu ở đây, cũng như phụ nữ Việt có cảm giác “sắp bị ế" khi chạm ngưỡng 30. Cuốn sách có một chương nói cụ thể về cuộc hẹn hò Tây-Ta mà hứa không thua kém những tin đồn bạn có thể đọc trên mạng.
Còn phân nửa sau của sách thì dành cho một số chủ đề nghiêm túc hơn một chút: xu hướng trai Tây cư xử với phụ nữ như người ngang hàng, họ chung thuỷ hay không chung thuỷ với người yêu/vợ vì lý do gì, cách nhìn của họ trong tình yêu có quá ngắn hạn ngày nay, cách suy nghĩ của họ về việc lập gia đình có gì mà cô gái Việt phải coi chừng. Để phần của sách này có “thêm hạt tiêu" một chút thì có hai chương châm biếm ở đây, mô tả cách trai Tây thường phản ứng, có thể khá “dị ứng”, cô gái Việt Nam bánh bèo và mấy cô gái hơi công chúa một chút.
Khác với hai cuốn sách tôi bàn đến trước do hai “trai Tây" khác viết (“Ngược Chiều Vun Vút” và Jesse Cười”) thì sách trai Tây của tôi không cần thiết chỉ dành cho người trẻ: chủ đề của một số chương theo tôi khá “trưởng thành". Đúng là tôi thỉnh thoảng nói về tình dục, mặc dù tất nhiên không có cảnh nóng. Đây là sách 16+ chứ không phải kiểu 18+, và chắc chắn không phải kiểu sách mà phải khoá cửa phòng để đọc.
Người ta muốn biết tại sao tôi viết sách trai Tây thì câu trả lời đơn giản nhất là ở Việt Nam 4, 5 năm tôi đã gặp nhiều bạn nữ tự thấy họ có duyên với trai Tây mà họ cũng nhận ra họ không hiểu rõ tâm lý và văn hoá của đối tượng. Họ hỏi tại họ bận tâm, thì cuối cùng tôi “tự đưa lên ghế nóng" hỏi thăm bản thân. Sách trai Tây là câu trả lời cho nhiều câu hỏi kiểu này: "Tại sao anh chàng Tây không muốn bao trọn gói khi đi cà phê? Tại sao họ khen những phụ nữ Việt bị coi là xấu hay già là đẹp? Có những điều gì ở họ mà một cô gái Việt Nam không cần thiết phải cố gắng cởi mở khi tiếp xúc vì chúng thực sự đáng tránh xa?
Trai Tây đóng một vai trò nhất định, mặc dù cũng nhỏ, trên sân khấu tình yêu Việt Nam ngày nay. Ở một số người họ gây cười, ở người khác họ gây rắc rối, ngay cả gây ra lo lắng. Mà dù sao đi nữa cái cảnh họ đang diễn thì khá là đáng xem, để xem bạn có ý định lên sân khấu tham gia hay không.
Viết bài này xong tôi mới nhận ra 2 cuốn đứng đầu danh sách là do hai anh chàng Canada viết, còn 2 cuốn tiếp theo là của 2 người expat Úc. Suy cho cùng người Canada và người Úc có vẻ như là những người du hành khá gan dạ. Ở Việt Nam, họ thậm chí dẫn đầu trong việc tóm tắt lại những điều họ trải qua bằng hình thức văn chương. Chuyện này cũng có thể là điều ngẫu nhiên? Hoặc vì lí do nào đó có bạn đọc nào suy nghĩ ra không?
