Tất cả những điều ấy đều khiến tôi kinh ngạc. Và tôi nhận ra rằng ngay cả những người không đặc biệt quan tâm đến khoa học hay lịch sử cũng thường có một hoặc hai chủ đề khiến họ say mê hoàn toàn - điều này chẳng có gì đáng ngạc nhiên. Xung quanh chúng ta đang diễn ra quá nhiều điều phi thường, đến mức nếu chịu khó dừng lại suy ngẫm, bạn khó mà không choáng ngợp.
"Lược sử vạn vật" cố gắng lý giải (gần như) tất cả những điều đó, ít nhất là trong phạm vi những gì con người hiện biết. Và Bill Bryson đã làm điều này một cách xuất sắc.
Dưới đây là 3 bài học tôi yêu thích nhất:
Sẵn sàng cho một chuyến lướt qua thật ngắn về phép màu mà chúng ta đang sống trong đó chứ? Hãy cùng nhìn lại lịch sử của (gần như) mọi thứ.
Bài học 1: Chỉ cần một khoảnh khắc 3 phút để tạo ra phần lớn vũ trụ như ta biết
“Điểm kỳ dị” (singularity) được định nghĩa là một thời điểm mà không có điều gì được xác định và mọi thứ đều không thể đoán trước. Đây là một bước ngoặt khổng lồ. Khi các nhà khoa học nói về “điểm kỳ dị ban đầu”, họ đang nhắc đến khoảnh khắc vũ trụ ra đời.
Thật khó để hình dung, nhưng hãy tưởng tượng một điểm nhỏ xíu, cực kỳ cô đặc - nơi chứa toàn bộ mọi thứ hiện có trong vũ trụ ngày nay, nhưng bị nén lại trong một chấm siêu nhỏ.
Rồi đột ngột, nó phát nổ, bắn tung tất cả vào khoảng không vô tận. Khoảnh khắc này được gọi là Vụ Nổ Lớn (Big Bang). Khi điều đó xảy ra, toàn bộ vũ trụ được hình thành chỉ trong khoảng thời gian bạn chuẩn bị xong một chiếc bánh mì kẹp.
Ngay sau vụ nổ, vũ trụ tăng gấp đôi kích thước mỗi 10⁻³⁴ giây - nhanh đến khó tin. Chỉ trong vòng ba phút, 98% toàn bộ vật chất của vũ trụ mà chúng ta biết ngày nay đã được tạo ra.
Vậy vũ trụ hiện rộng đến mức nào? Khoảng 100 tỷ năm ánh sáng - tức là quãng đường ánh sáng đi được trong một năm, nhân với 100 tỷ. Mà ánh sáng thì cực nhanh: nó di chuyển với tốc độ 300.000 km mỗi giây, tương đương khoảng 9,5 nghìn tỷ km mỗi năm.
Lấy 9,5 nghìn tỷ nhân với 100 tỷ, bạn sẽ có đường kính của vũ trụ. Viết ra bằng con số (dù cũng chẳng giúp dễ hình dung hơn): 946.800.000.000.000.000.000.000 km.
Bài học 2: Xác suất để một hành tinh có thể duy trì sự sống thấp đến mức việc chúng ta tồn tại gần như là một phép màu
Chỉ cần nghĩ đến việc con người dễ chết đến mức nào, bạn sẽ thấy sự sống mong manh ra sao. Trượt chân vài bậc cầu thang, đập đầu - thế là hết. Lặn quá sâu, leo núi quá cao, hay bị đốt bởi nhầm loài cây hoặc côn trùng - tất cả đều có thể kết thúc cuộc đời.
Nhưng điều còn đáng kinh ngạc hơn việc chúng ta xoay xở sống sót trong một thế giới đầy rẫy nguy hiểm là: việc chúng ta tồn tại ngay từ đầu.
99,5% không gian có thể sinh sống trên Trái Đất không phù hợp cho con người vì thiếu nước, không đủ oxy. Con người cần đất liền để sinh sống và di chuyển, nhưng ngay cả trên đất liền, chúng ta cũng bị giới hạn: chỉ khoảng 12% diện tích đất của hành tinh có thể hỗ trợ sự sống của con người.
Nói chung, để một hành tinh có thể sinh sống được là điều cực kỳ hiếm, bởi nhiều yếu tố phải hội tụ:
Khoảng cách tới ngôi sao trung tâm phải hoàn hảo: quá gần thì bị thiêu đốt, quá xa thì đóng băng.
Hành tinh cần có bầu khí quyển phù hợp để chắn bức xạ vũ trụ.
Phải có một mặt trăng giúp ổn định lực hấp dẫn, để hành tinh quay với tốc độ và độ nghiêng thích hợp.
Tất cả những điều này phải xảy ra đúng thứ tự và đúng thời điểm.
Xác suất đúng kiểu “một lần trong đời”. Và điều đó còn ấn tượng hơn nữa khi bạn đọc đến bài học tiếp theo.
Bài học 3: Có vô số thứ có thể khiến Trái Đất gặp thảm họa
Hãy nhìn lại điểm trên. Việc con người không chết vì những nguy hiểm thường ngày chẳng thấm vào đâu so với những mối đe dọa từ bên ngoài đang rình rập sự tồn tại của Trái Đất.
Có khoảng 1 tỷ tiểu hành tinh đang bay trong không gian gần Trái Đất, và khoảng 10% trong số những tiểu hành tinh thường xuyên cắt ngang quỹ đạo của Trái Đất có đường kính lớn hơn 10 mét. Điều đó có nghĩa là 100 triệu khối đá kích thước 10 mét có khả năng lao vào Trái Đất với tốc độ khủng khiếp.
Thậm chí, có khoảng 2.000 tiểu hành tinh lớn đến mức nếu va chạm, chúng có thể xóa sổ hoàn toàn sự sống của chúng ta. Theo tính toán của các nhà khoa học, những “kẻ sát thủ” này có thể lướt qua Trái Đất và suýt trúng đích 2–3 lần mỗi tuần mà chúng ta hoàn toàn không hay biết.
Và đó còn chưa kể đến động đất, lốc xoáy hay núi lửa phun trào... tất cả đều có thể gây ra những hậu quả tàn khốc.
Vì thế, không hề “bình thường” khi mặt trời vẫn mọc mỗi sáng.
- Trạm Đọc
- Tham khảo: Four Minute Books
