Tuy nhiên với tài năng và tinh thần cống hiến đó, vua Lê Thánh Tông vẫn chưa phải là vị vua chăm-chỉ sáng tác của văn đàn Việt. Sử sách ghi nhận vua Tự Đức là người giỏi thơ văn nhất triều Nguyễn. Và cũng coi Ông là VỊ VUA SÁNG TÁC NHIỀU THƠ VĂN NHẤT TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM.

Theo “Chính đời chúa, mười ba đời vua triều Nguyễn”, trong suốt đời mình ông từng sáng tác tới 3000 bài thơ và ông rất tự hào về tài thơ phú của mình, thường vận dụng thơ cơ vào công việc hàng ngày như đối đáp, xử án, ban thưởng. Ngoài ra ông cũng viết sách, sáng tác nhạc.

Tại Thư viên Hán Nôm có lưu trữ ấn bản “Ngự chế tổng vịnh” là tập diễn ca do chính vua Tự Đức sáng tác. Nội dung cuốn sách bàn về các nhân vật lịch sử Việt Nam qua các đời, được khắc ghi lần đầu vào năm 1874 với 212 bài.

Ông cũng thể hiện là một vị quân vương yêu lịch sử nước Việt. Ngoài việc thường xuyên cùng các đại thần trong triều hàn huyên về sách vở, thơ phú, ông còn trực tiếp chỉ đạo Quốc sử quán soạn bộ sử lớn “Khâm định Việt sử thông giám Cương mục”, từ đời thượng cổ cho đến hết thời Hậu Lê. Trong tác phẩm này, ông để lại nhiều lời bình luận.

Bên cạnh đó, để thể hiện lòng hiếu thảo của mình với Hoàng thái hậu Từ Dụ, vua Tự Đức còn cho chép những lời giáo huấn của mẹ trong cuốn sách có tên “Từ Huấn lục”.

Một bài thơ của vua Tự Đức, được ông chuẩn ban khi một vụ án về người coi kho lấy trộm tiền (số tiền  nhỏ) rồi trốn ra quán uống rượu đến tại vua. Dù số tiền không nhiều nhưng vua cho rằng đó là tội biển thủ, nếu không trị nặng thì một ngày kia kho sẽ trống rỗng. Bản kết án viết:

Nhất nhật nhất tiền

Thiên nhật thiên tiền

Thằng cứ mộc đoạn

Thủy trích thạch xuyên

Tội bất dung tru

Ly ưng xử trảm.

Nghĩa là:

Một ngày một đồng

Nghìn ngày nghìn đồng

Dây cưa gỗ đứt

Nước chảy đá mòn

Tội bất dung tha

Lệnh truyền xử chém.

 Trạm Đọc tổng hợp

Có thể bạn quan tâm: Ai là người sở hữu tủ sách tư nhân lớn nhất thế giới?