Trinh thám là thể loại mang đến nhiều cảm xúc ở cấp độ dày đặc. Thấu hiểu. Hài hước. Lo lắng. Hồi hộp. Bất ngờ. Mỗi nhân vật chính đều có một mục tiêu để theo đuổi, hoặc là đi tìm hung thủ, tìm ký ức, tìm sự thật, hoặc to tát hơn là cứu thế giới.

Trọng tâm nhất của một cuốn tiểu thuyết trinh thám, đó không phải là tội ác, mà là về cuộc điều tra. Án mạng thường là một cái chết trông rất bình thường, nhưng lại ẩn sâu trong đó là sự lạ thường. Có thể coi cái chết như một phương trình phức tạp, và các thám tử, cảnh sát, hay bất cứ người điều tra nào cũng phải đi tìm manh mối để giải được nó.

Lịch sử của tiểu thuyết trinh thám có thể tóm gọn lại qua những cái tên nổi tiếng như Edgar Allan Poe,  Sir Arthur Conan Doyle, Agatha Christie, Dorothy L. Sayers,.... Bằng những tác phẩm ly kỳ của mình, họ đã khai sinh ra thể loại trinh thám với những nhân vật thám tử lừng danh mà đến giờ vẫn có hàng triệu triệu độc giả yêu mến. Tuy nhiên với sự phát triển của công nghệ và xã hội tân tiến, tiểu thuyết trinh thám còn đi xa hơn câu chuyện về một thám tử duy nhất đi tìm câu trả lời cho những thách thức bí ẩn.

Dưới đây là một số thể loại tiểu thuyết trinh thám mới, được khắc họa rõ nét nhất qua các tác phẩm đã được xuất bản gần đây tại Việt Nam. 

Các cuốn sách thuộc thể loại này thường xoay quanh những kẻ giết người hàng loạt, hoặc kẻ giết người có vấn đề tâm thần, hoặc nhẹ nhàng hơn là diễn biến tâm lý phức tạp của các nhân vật. Hung thủ giết người trong thể loại này thường là những nhân vật được mọi người trọng vọng, luôn xuất hiện với vẻ ngoài lịch sự, đáng tin cậy, nghề nghiệp ổn định như luật sư, bác sĩ, nhà văn, giáo sư,....

Có thể thấy rõ nhất thể loại trinh thám tâm lý qua loạt truyện về Hanibal Lecter của Thomas Harris khi hắn ta giết người và xẻo thịt họ thành bữa ăn. Gone girl của Gillian Flynn cũng là một tác phẩm xuất sắc khi viết về tâm lý. Nhân vật Amy Dunne đã cho thấy một phụ nữ khi đã bộc lộ cái xấu xa trong mình thì đáng sợ đến mức nào.

Mới đây, độc giả Việt có thêm một cuốn sách trinh thám mới trong thể loại này mang tên Vòng hoa cúc của Sharon Bolton cũng mang nhiều nét tương đồng với Gone girl. Cuốn sách xoay quanh một bác sĩ đẹp trai, tài giỏi nhưng lại bị kết án tù với tội danh giết ba người. Điều đáng nói là hắn ta sở hữu một câu lạc bộ riêng kinh doanh đĩa đen quay những cảnh làm tình với phụ nữ.

Bộ 3 tác phẩm của Keigo Higashino mới được xuất bản ở Việt Nam

Các tác phẩm của nhà văn trinh thám Nhật Bản Keigo Higashino cũng được xếp trong mảng trinh thám tâm lý. Ông thường dẫn dắt người đọc đến với nội tâm phức tạp của các nhân vật trong truyện, rồi từ đó dần dần hé mở những điểm bất ngờ và cuối cùng là tiết lộ cái kết khiến nhiều người phải xót xa. Phía sau nghi can X, Bạch dạ hành hay Bí mật của Naoko là những cuốn sách khiến nhiều độc giả phải tiếc nuối nhất khi cái kết khiến họ phải thực sự phải bận tâm. Và không hẹn mà gặp, ba cuốn sách của Higashino cũng vừa được xuất bản tại Việt Nam bao gồm Ảo dạ, Trước khi nhắm mắt và Trứng chim cúc cu này thuộc về ai.

Mảng sách tâm lý tội phạm cũng đóng góp đáng kể trong gia tài sách trinh thám, tiêu biểu nhất phải kể đến các tác phẩm Kẻ móc túi của Nakamura Fuminori, Đừng nói chuyện với cô ấy của Ngô Cẩn hay Tokyo Hoàng đạo án của Soji Shimada,...

Dòng sách này tuy chưa phổ biến rộng rãi ở Việt Nam nhưng lại vô cùng được yêu mến tại nước ngoài. Nhân vật chính ở đây thường là cảnh sát, điều tra viên, luật sư, công tố viên, thẩm phán,... những người làm việc trực tiếp trong hệ thống pháp lý. John Grisham và David Baldacci là hai cái tên nổi tiếng trong dòng trinh thám pháp lý.

Ngoài ra các tác giả trẻ thuộc lớp kế cận cũng đã kịp gây dựng tiếng vang trong mảng sách pháp lý này, tiêu biểu nhất phải kể đến Robert Dugoni. Ông là tác giả của bộ truyện Tracy Crosswhite được đánh giá cao kể về nữ điều tra viên có năng lực bằng khả năng phán đoán của mình, cộng thêm sự giúp đỡ của một hệ thống chuyên gia xuất sắc, đã giải quyết nhanh chóng nhiều vụ án lớn nhỏ trong bang Seattle. Các tập truyện về Tracy Crosswhite đã được xuất bản tại Việt Nam bao gồm Căn hầm tối, Hơi thở cuối cùng và Trảng đất trống.

Hồ sơ số 113 của Emile Gaboriau cũng miêu tả lại một các tỉ mỉ nghiệp vụ điều tra, từ việc lấy dấu vết ở hiện trường, thẩm vấn nghi can, điều tra vụ án… Điều này khiến cho độc giả rất dễ theo dõi tình tiết phá án của truyện.

Bộ sách trinh thám pháp lý - hình sự Tracy Crosswhite của Robert Dugoni

Ở mảng văn học Nhật Bản chứng kiến thêm một tác phẩm vạch trần bộ máy quan liêu của sở cảnh sát thông qua cuộc điều tra của chính những người trong ngành. Mặt nạ hoàn hảo của Ryōhei Sasamoto mang lại hơi thở mới trong mảng sách trinh thám pháp lý tại xứ sở phù tang khi thẳng tay tố cáo một trong những cơ quan đầu ngành tại đất nước này.

Văn học Trung Quốc không thể nào không nhắc đến series về cảnh sát Phương Mộc của Lôi Mễ khi khai thác sâu vào cuộc điều tra tội phạm trong một đất nước đầy rẫy tội ác. Bản thân Lôi Mễ không chỉ đơn thuần là tác giả sách nổi tiếng, ông còn là sĩ quan cảnh sát cấp phòng giảng dạy bộ môn Hình pháp học tại một trường cảnh sát trực thuộc Bộ Công an Trung Quốc.

Đây là một sự kết hợp độc đáo giữa trinh thám và các yếu kinh dị để tạo nên một cốt truyện đen tối, mang nhiều hơi hướm bạo lực, tình dục mang nhiều cảnh chết chóc. Các tác phẩm còn có thể lồng ghép thêm nhiều yếu tố siêu nhiên trong truyện như ma quỷ, các sinh vật cổ xưa hay các hiện tượng kỳ quái.

Các tác phẩm tiêu biểu trong thể loại này phải kể đến Tên sát nhân Mercedes của ông hoàng sách kinh dị Stephen King. Cuốn sách kể về một tên giết người đã biến mất không một dấu vết sau khi đâm chết hàng chục người đang xếp hàng ngoài phố. King dẫn dắt người đọc đến một cuộc rượt đuổi nghẹt thở trong tối tăm và ám ảnh.

Bộ sách trinh thám kinh dị Hồ sơ tội ác của tác giả Trung Quốc Quỷ Cổ Nữ

Nhắc đến trinh thám kinh dị thì không thể nhắc tới series Hồ sơ tội ác của Quỷ Cổ Nữ. Khai thác yếu tố ác quỷ tâm linh của người Á Đông, bộ sách gồm các tác phẩm Hồ tuyệt mệnh, Tuyết đoạt hồn, Tiệc đoạt hồn và Tơ đồng rỏ máu đã khiến độc giả phải rùng mình ớn lạnh không chỉ với tội ác mà còn với nỗi sợ tâm linh thường thức. Một tác giả khác của Trung Quốc là Lôi Mễ cũng đóng góp vào bộ sưu tập sách trinh thám kinh dị với tác phẩm Đề thi đẫm máu với hàng triệu độc giả đón nhận.

Tác phẩm mới của Hamanaka Aki mang tên Tiếng thét cũng để lại cho độc giả nhiều ấn tượng ám ảnh khi xuất hiện hàng loạt cái chết kỳ dị máu me, kèm theo đó là mặt trái của nền công nghiệp tình dục tại đất nước Nhật Bản. Tất cả tạo nên một tội ác không thể nào tha thứ được của một người phụ nữ đã hết lần này đến lần khác bị chà đạp trong đau khổ.

Khác với việc ngồi yên một chỗ suy đoán các tình tiết như nhân vật Hercules Poirot của Agatha Christie, các nhân vật trong thể loại trinh thám hành động thực sự phải… hành động phiêu lưu rất nhiều. Câu chuyện thường xoay quanh các vụ tấn công có quy mô lớn, có khả năng giết hại nhiều mạng người, và nhân vật chính thường phải trở thành anh hùng (hoặc nữ anh hùng) để giải cứu thế giới.

Series Robert Langdon của Dan Brown thuộc thể loại trinh thám hành động

Series truyện nổi tiếng về giáo sư Robert Langdon của Dan Brown chính là ví dụ tiêu biểu nhất của mảng trinh thám này. Langdon phải di chuyển đến rất nhiều địa điểm, giải các câu đố và mật mã, truy tìm tới tận cùng ngọn nguồn của những lời thách thức để cứu loài người. Loạt truyện này gồm các tác phẩm đã vô cùng nổi tiếng với bạn đọc trong và ngoài nước như Mật mã Da Vinci, Thiên thần và ác quỷ, Biểu tượng thất truyền, Hỏa ngục và mới đây nhất là Nguồn cội.

Một series sách cũng nổi tiếng không kém trong mảng sách này phải kể đến bộ ba Cô gái của Stieg Larsson. Với hình tượng cô gái mạnh mẽ có hình xăm rồng, chọc tổ ong bầu và chơi với lửa, Larsson đã vẽ ra một cuộc phiêu lưu kỳ thú nhưng không kém phần bất ngờ mỗi khi tiến dần đến sự thật.

***

Cho dù là ở mảng nào thì các tiểu thuyết trinh thám vẫn là món ăn tinh thần không thể thiếu cho những ai ưa thích các câu chuyện thử thách trí tò mò của mình. Không nghi ngờ gì nữa, tiểu thuyết trinh thám dưới bất kì hình thức nào sẽ tiếp tục chiếm giữ sự tưởng tượng của công chúng trong hiện tại và tương lai, bất chấp cả sự lên ngôi của mạng internet và các phương tiện giải trí khác.