Dữ liệu lớn

Kiểm toán dựa trên công nghệ bao gồm áp dụng những tiến bộ như trí tuệ nhân tạo, học máy và “dữ liệu lớn”. “Những robot kiểm toán” có thể thu thập dữ liệu của công ty. Các thuật toán có thể tìm kiếm những chỗ dị thường, như việc sử dụng thẻ tín dụng bất thường của một giám đốc điều hành, hay những biểu đồ cho thấy các vi phạm điều được ủy thác, hay tổng chi phí vận hành bị thổi phồng, hay những bút toán kế toán tạo ra vào những thời điểm kỳ lạ. Các chương trình phân tích số hóa, ít cần đến sức lao động tập trung như kiểm toán truyền thống, có thể lồng ghép vào các hệ thống doanh nghiệp – chẳng hạn các chương trình dùng cho mua sắm, nhân sự, tuân thủ kỷ luật và báo cáo – và có thể phân tích, báo cáo thông tin tài chính theo thời gian thực. So sánh với kiểm toán truyền thống, những chương trình như vậy có thể hữu hiệu hơn rất nhiều trong nhận diện gian lận.

Trong thời đại của kiểm toán dựa trên công nghệ, gần như mọi nhiệm vụ tính toán đều đột nhiên trở nên thực tế. Ví dụ, dữ liệu lớn cho phép thực hiện nghiên cứu toàn diện các giao dịch của công ty, mà không cần phương thức chọn mẫu cố hữu. Đúng là trước kia các kiểm toán viên không thể hy vọng xác minh được nhiều hơn một phần nhỏ của hàng triệu giao dịch mà các khách hàng đã thực hiện trong quá trình kinh doanh. Chọn mẫu, một đặc điểm cốt lõi trong kiểm toán hiện đại, là vì tính thực tiễn. Tuy nhiên, hiện nay, điều bất khả thi đang trở thành khả thi. Thay vì cử thêm kiểm toán viên, các phương pháp mới nghiên cứu kỹ lưỡng các doanh nghiệp phức hợp nhờ triển khai các hệ thống và sản phẩm “theo dấu dòng tiền” và dựng lên một bức tranh hoàn thiện về kết quả hoạt động và tính chính trực của doanh nghiệp. Các công nghệ kiểu này là kiểm toán đột phá nền tảng.

Dù vậy, các công cụ của kiểm toán dựa trên công nghệ không nhất định phải phù hợp với mô hình Big4. Những kiểu tổ chức khác cũng đang nổi bật trong ngành. Các công ty phần mềm đang phát triển các chương trình phân tích. Những công ty tích hợp hệ thống và các nhà cung cấp chuyên gia nhỏ đang đem lại các dịch vụ phân tích. Kinh tế học của nghề kế toán đã chuyển dịch nghiêng về những doanh nghiệp nhanh gọn và ít tập trung lao động.

Tự huyễn hoặc

Ngay trong mảng dịch vụ tư vấn, Big4 cũng đang trải qua công cuộc đột phá công nghệ và cạnh tranh mới. Trong một thời điểm, khi Big4 đối mặt với cạnh tranh căng thẳng về nhân sự, khách hàng và vốn, họ còn phải đương đầu với sự cạnh tranh vô tiền khoáng hậu trên thị trường ý tưởng. Thị trường đó đang ngày càng trở nên chật chội. Các chi phí gia nhập ở mức thấp và còn đang giảm. Big4 đối mặt với cạnh tranh từ mọi phương hướng – từ các trường đại học, các tổ chức nghiên cứu phi lợi nhuận, các cơ quan hành chính chính phủ (chẳng hạn các ủy ban dịch vụ công và các văn phòng kiểm toán) và các công ty chiến lược hàng đầu như “Elite Three”, và từ những người chơi quy mô nhỏ hơn với tổng chi phí vận hành thấp và tính linh hoạt cao. Nhóm này bao gồm các blogger, freelancer, nhà môi giới trực tuyến, người sử dụng nguồn lực đám đông (crowdsourcer) và doanh nghiệp tư nhân, nhiều người trong đó là cựu nhân viên Big4. Như David Maister và các đồng tác giả của ông đã nhấn mạnh, “một trong những hình thái tự huyễn tệ nhất (của một nhà cung cấp dịch vụ chuyên nghiệp) là mặc định một người đang bán tri thức được chuyên môn hóa và rằng nó có giới hạn”.

Kaggle là ví dụ điển hình về những tân binh. Thành lập năm 2000 bởi nhà kinh tế học người Úc Anthony Goldbloom (và được Google mua lại năm 2017), Kaggle là một nền tảng khoa học dữ liệu trong đó các công ty và các nhà nghiên cứu đăng lên số liệu của họ, và các nhà thống kê học và nhà phân tích trên khắp thế giới cạnh tranh để đưa ra những thuật toán và mô hình tốt nhất. Nền tảng vận dụng mạnh những đổi mới trong lĩnh vực huy động nguồn lực đám đông, học máy, điện toán đám mây và dữ liệu lớn. Tận 800 nghìn thành viên của Kaggle (gọi là Kaggler) cạnh tranh số tiền do các công ty như Facebook, General Electric và Merck trao thưởng.

Các nền tảng tương tự bao gồm SIGkDD (tổ chức cuộc thi mô hình dự đoán “KDDCup”); CrowdANALYTIX; HackerRank; Clopinet, DrivenData; TunedIT; TopCoder; Analytics Vidhya; và trang web của Trung Quốc, Tianchi. Wikistrat huy động nguồn lực đám đông phân tích thông qua một mạng lưới các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Những người chơi mới này và những người khác đang chuyển đổi việc cung cấp phân tích và các giải pháp. Internet đang tạo ra những thị trường mới của các ý tưởng, và đang phân hóa dịch vụ tư vấn. Lời tư vấn đang trở thành một hàng hóa, và điều này không thể sửa đổi.

Tương lai số hóa

Đột phá số là đặc điểm của tất cả các kịch bản tương lai liên quan đến Big4. Hình thức đặt hoạt động ở nước ngoài (offshoring), huy động nguồn lực đám đông và cung cấp từ xa cũng vậy. Sự cạnh tranh từ các cửa tiệm nhỏ, các công ty có vốn hóa rất nhỏ và những thương hiệu cá nhân. Chuẩn mực hóa, phổ thông hóa, tự động hóa, phi cá nhân hóa, miễn trung gian hóa, thủ tục hóa, chuyên môn hóa, đơn giản hóa.

Việc phổ thông hóa các dịch vụ kế toán là một triển vọng đáng sợ đối với Big4, thế nhưng nhiều dịch vụ của họ đang đối mặt với một số hình thức phổ thông hóa trong tương lai. Thiết kế khảo sát, thu thập dữ liệu, phục hồi dữ liệu, nhận diện các bên liên quan, quản lý tri thức, quản lý dự án, các hệ thống dịch vụ doanh nghiệp (như làm hóa đơn, các khoản phải trả và các sổ cái chung), lập sơ đồ logic đầu tư, các dịch vụ định giá tài sản, tính toán chi phí vốn, đánh giá chương trình, lập kế hoạch kinh doanh – tất cả đều dễ tổn thương trước những kiểu cung cấp quy mô lớn, giá rẻ hay từ xa.

Rất dễ nhận thấy có bao nhiêu sản phẩm cốt lõi của Big4 có thể bị thay thế bởi một chương trình máy tính, một hệ phương trình, một cuốn sách, một trang web hay một dịch vụ đăng ký thành viên – hay đơn giản bởi một người ở xa, chi phí không quá đắt. Những cuộc kiểm toán đầu tiên đã được thiết kế để giải quyết các vấn đề về khoảng cách và tính minh bạch; kiểm toán viên là đôi mắt và đôi tai dành riêng cho chủ nhân hoặc chủ sở hữu hoặc người cấp quỹ. Trong một thế giới minh bạch và kết nối mới mẻ, có những phương thức mới để đạt được sự rõ ràng và khắc phục khoảng cách. Chính vì vậy, kiểm toán, cũng như dịch vụ tư vấn, cực kỳ dễ bị ảnh hưởng bởi đột phá.

Trạm đọc - Read Station