Tên tuổi Haruki Murakami nở rộ rực rỡ trên toàn thế giới với tư cách là một tiểu thuyết gia theo trường phái hiện thực kỳ ảo. Sáng tác của ông hoài thai xung quanh một sự thôi thúc, gần như là ám ảnh, để đào sâu tìm tòi và hiểu thấu cốt lõi bên trong bản dạng con người. Những người anh hùng trong dòng viết của ông thường dấn mình vào một thế giới siêu hình - cõi vô thức, trong vòng kiểm toả của những cơn mơ, có khi là vùng đất của cõi chết - để trực tiếp giám định ký ức của chính họ về những người hay những vật thể mà họ đã đánh mất.
Murakami là một nhà văn Nhật Bản, nhưng cũng là một nhà văn mang tầm vóc toàn cầu. Điều ấy thể hiện ở chỗ những tác phẩm của ông không nổi tiếng với lý do chủ đạo là đường khắc nổi những nét văn hoá Nhật Bản, mà là những bài kiểm tra đầy rẫy những câu hỏi của toàn nhân loại. Bản chất của bản ngã cá nhân là gì? "Hạnh phúc" hay "thành công" có nghĩa là gì, trong một thời đại toàn cầu? Linh hồn là gì, và làm thế nào để chúng ta có được một linh hồn? Tại sao có một số người lại bị các cấu trúc của xã hội đương đại vặn tắt, và họ có những lựa chọn thay thế nào? Ấy chỉ là một vài trong số rất nhiều vấn đề Murakami đưa ra trong những dòng viết của mình, những điều vang động đến tất cả chúng ta.
Trong cuốn sách ấy, người anh hùng của Murakami tiếp quản một tổ chức chính trị - kinh doanh - công nghiệp, với tiền và quyền lực rõ ràng là vô hạn, và làm điều đó theo cách của riêng mình. Những phần thú vị nhất của cuốn tiểu thuyết đặt tại vùng nông thôn hoang sơ của Hokkaido, được ngầm hiểu như hiện hình của nội tâm của người anh hùng ấy, hoặc như một vùng đất thần thoại của cõi chết. Về cơ bản, giống như nhiều tiểu thuyết của Murakami, đây là một câu chuyện về xung đột giữa ý chí cá nhân và những yêu cầu đến từ một Nhà nước phi cá thể.
Đây là một cuốn tiểu thuyết nữa cùng ý tưởng về một “thế giới khác”, lần này dưới hình dạng một khách sạn mê cung, trong đó vợ của người anh hùng, Kumiko, bị giam giữ như một tù nhân bởi người anh trai tàn ác, Wataya Noboru. Người anh hùng, một người chồng nội trợ lành nhu và thất nghiệp tên Okada Tōru, phải tìm đường vào mê cung siêu hình ấy, đối diện với Noboru và giải cứu Kumiko. Trong khi đó, anh cũng phải đối mặt với những khoảnh khắc bối rối khi những dòng thời gian co giãn cuộn chảy xuống, và các kỷ nguyên lịch sử khác nhau đổ xuống và lao vào nhau.
Nếu Gabriel Garcia-Marquez và H.G. Wells cùng chắp bút một cuốn tiểu thuyết, Xử sở diệu kỳ tàn bạo có thể chính là cuốn sách ấy. Một mạch truyện kép với hai mảng chân dung được mô tả xen kẽ: những con phố tầm thường của một Tokyo hơi hướm tương lai bị cuốn vào một cuộc chiến tranh thông tin mà thương vong là có thực, và một thế giới giả tưởng dạng thôn quê, dưới hình thức một Thị trấn, được bao quanh bởi một bức tường lớn, kín kẽ, không người ở, chỉ có một Người gác cổng đáng sợ và những con kỳ lân. Người anh hùng, cuối cùng, phải lựa chọn giữa hai thế giới để ở lại một trong hai vĩnh viễn.
1Q84 là cuốn tiểu thuyết đầu tiên Murakami thử sức với một chủ đề đầy liều lĩnh: về các nhóm tôn giáo không chính thống - một điểm nhức nhối ở Nhật Bản kể từ vụ tấn công khủng bố Aum Shinrikyō năm 1995. Sakigake, vì một phần công việc của sự sùng bái hư cấu ấy, cố gắng thiết lập lại kết nối với các linh hồn trên trái đất, được gọi là Những người lùn. Trung tâm của cuốn tiểu thuyết ấy là sự đoàn tụ của hai anh hùng được nối kết bằng liên kết linh hồn: một huấn luyện viên thể dục với nghề tay trái là sát thủ đòi mạng những gã khốn lạm dụng, với một thiên tài toán học làm việc viết quảng cáo tay ngang. Cũng như các tiểu thuyết khác của Murakami, 1Q84 quyết liệt soi chiếu sự căng thẳng giữa hệ tư tưởng chính trị và tôn giáo với tâm hồn bên trong mỗi cá nhân.
Trong phần lớn thời lượng của câu chuyện, Tsukuru Tazaki miệt mài tìm hiểu nguyên do nhóm bạn ở trường trung học lại hắt hủi mình khỏi họ, ngay sau khi cậu rời Nagoya để học đại học ở Tokyo. Cuộc tìm kiếm ấy đưa cậu đến tận Phần Lan, nơi cậu buộc phải đối mặt với những sự thật khó cắt nghĩa về nội tâm của chính mình. Ấy là một cuốn tiểu thuyết về sự phản bội và dung thứ, nhưng trên hết, nó là bài ca về sự trưởng thành.
Kafka bên bờ biển chắc chắn là tiểu thuyết phức tạp nhất trong tất cả các tiểu thuyết của Murakami. Cuốn sách bao gồm ba nhân vật chính, mỗi nhân vật thuộc một thế hệ khác nhau. Ai trong số họ cũng đều phải chịu đựng một vài chấn thương khủng khiếp đã khiến họ, giống như Pandora, mở “Viên đá Cổng vào” và bước vào “thế giới khác”. Hai người trở lại ở một dạng thức một nửa là người; Kafka, người trẻ nhất trong ba người, đối mặt với một mê cung rừng siêu hình và quyết tâm trở thành “cậu bé mười lăm tuổi mạnh nhất thế giới”. Thông điệp chính của cuốn sách ấy dường như là: nếu chúng ta không thể thay đổi số phận, ít nhất chúng ta có thể biến nó thành lợi thế của mình.
Cuốn tiểu thuyết đầu tay của Murakami, với những sự thiếu sót trong cốt truyện được bù đắp bằng một phong cách viết sáng tạo — nhanh, nhẹ bẫng và giản đơn. Người hùng của cuốn sách, chỉ được chúng ta biết đến với cái tên “Boku”, đột nhập và rồi rời khỏi công ty của người bạn thân nhất của mình, “Rat”, một nhân viên pha chế người Trung Quốc tương đối tử tế chỉ được gọi bằng cái tên “J.,” với một cô gái chín ngón mang một con chip lớn trên vai, trong khi cố gắng lý giải vì sao chính anh đánh mất tuổi trẻ và lý tưởng của mình.
Tiếp tục chủ đề về sự mất mát và nỗi nhớ thương trong Lắng nghe gió hát, phần tiếp theo này khám phá về mối quan hệ của nhân vật chính vô danh với Naoko, cô gái đã tự sát từ những năm đại học của mình. Trên phông nền đen tối ấy, sự hài hước được điểm xen bởi Cặp song sinh không tên, những người xuất hiện, gần như không có chút tên tuổi nào, để giúp Boku đối diện với với cảm giác mất mát và cô đơn. Nút thắt đỉnh điểm của cuốn sách nằm ở nhiệm vụ tìm kiếm chiếc máy bắn pin yêu thích của Boku từ những ngày tháng còn Naoko, “Tàu vũ trụ ba chân chèo” và cuộc giải khai giữa các luồng ký ức của Naoko.
Một “Naoko” khác - hay vẫn là Naoko ấy? - trở thành trung tâm của tác phẩm, một góc nhìn hồi tưởng về mối quan hệ đầy bi kịch của Watanabe Tōru với một phụ nữ trẻ bị rối loạn tâm thần, người nghe thấy giọng nói của “Kizuki” - người bạn tâm giao và cũng là người tình đã chết của nàng — gọi nàng từ “thế giới bên kia”. Một phần của câu chuyện dành cho nỗ lực ngăn cản nàng nghe theo giọng nói này của Tōru , và phần còn lại của nó của nó đấu tranh với khát khao của anh dành cho “Midori”, một “người phụ nữ khác”, đầy sôi nổi, trong cuốn tiểu thuyết.
Không phải tất cả các nhà phê bình đều yêu thích cuốn tiểu thuyết này; một số cho rằng tiết tấu của nó quá chậm. Đối với những độc giả quan tâm đến sự tái cấu trúc xã hội của hiện tượng kinh tế “Japan, Inc.”, tác phẩm đặt câu hỏi về “chủ nghĩa tư bản tiên tiến”, làm nổi bật khuynh hướng hàng hóa hoá và bán bất cứ thứ gì — bao gồm cả các mối quan hệ bản năng con người, như gia đình hay tình bạn. Đối với những ai ưa thích thể loại giả tưởng của Cuộc săn cừu hoang, phần tiếp theo này được xây dựng xoay quanh nhiệm vụ tìm kiếm “Kiki”, cô bạn gái làm nghề người mẫu tai của Boku, người đã biến mất vào quãng gần cuối tác phẩm.
Matthew Carl Strecher
Trạm Đọc | via The Book Life Report.
