Câu nói “những gì chúng ta kiếm được phải xứng đáng với công bỏ ra” nghe có vẻ rất hợp lý phải không nào? Tuy nhiên nếu bạn đang sống ở một đất nước giàu có bạn nên suy nghĩ cho kỹ về kỳ vọng này. Bởi nếu bạn muốn được trả công ở mức thị trường cho là xác đáng thì bạn sẽ nhanh chóng nhận ra mức lương của mình ngày càng tụt dốc một cách đáng báo động. Tại sao vậy?
Lý do là lương của công nhân viên chức tại các nước phát triển được bảo vệ và không chịu ảnh hưởng của thị trường. Có nghĩa rằng, lương của họ được đảm bảo luôn ở mức cao, bất kể thành tích ở nơi công sở của họ được đánh giá như thế nào. Thí dụ, công việc của bạn là gì đi nữa thì sẽ luôn có người khác, ở một nước khác chấp nhận làm với giá rẻ hơn. Bạn không bị ảnh hưởng bởi sự cạnh tranh này bởi công việc của bạn được nhà nước bảo vệ. Nhà nước dùng chính sách thắt chặt nhập cư để quản lý lượng người từ các nước nghèo thâm nhập vào lực lượng lao động của họ. Bảo toàn được công việc nên mức lương của bạn luôn được duy trì ở mức cao.
Ví dụ này cũng cho thấy, không phải năng lực của bạn sẽ quyết định mức lương mà chính là xã hội mà bạn đang sống sẽ quyết định mức lương đó. Nếu bạn sống trong một xã hội thịnh vượng và giàu có, mức lương của bạn sẽ được kéo lên cho đồng đều với mặt bằng chung. Ngay cả khi bạn là kẻ lười biếng và ít năng suất nhất, bạn vẫn kiếm được nhiều hơn so với những nhân viên chăm chỉ ở các nước nghèo.
Thực tế bất công này cũng tồn tại trong chính bản thân các xã hội. So với những người có mức thu nhập thuộc nhóm thấp nhất trong xã hội, những người có mức thu nhập ở nhóm trên cùng sẽ kiếm được nhiều hơn so với mức họ đáng được hưởng. Lấy ví dụ như đầu những năm 90, những nhà quản lý top đầu nhận thấy mức lương của họ tăng 100 lần so với mức thu nhập trung bình. 20 năm sau, con khoảng cách đó tăng lên 400 lần.
Phải chăng là do các nhà quản lý ngày càng có giá trị hơn những công nhân bình thường? Các bằng chứng cho thấy sự thực không phải như vậy. Năng suất trung bình của các nhà quản lý không lớn hơn 400 lần so với những nhân viên bình thường. Do đó, đặt trong điều kiện thị trường, mức tăng của họ là không xứng đáng.