Miyazaki là nhà làm phim hoạt hình, đạo diễn, tác giả và biên kịch, người đồng sáng lập Studio Ghibli, hãng phim hoạt hình nổi tiếng nhất Nhật Bản đã sản xuất ra những bộ phim đình đám quốc tế như Spirited Away và Princess Mononoke. 

Vẻ đẹp và sự kỳ diệu của thế giới tự nhiên là chủ đề thường xuyên xuất hiện trong các bộ phim của Studio Ghibli. Nhưng Miyazaki không thích được gọi là nhà bảo vệ môi trường. Phim của ông không hề nhàm chán, cũng không chỉ đơn giản là những chiếc hộp đẹp đẽ mang những thông điệp đến thế giới. Thay vào đó, phim của Miyazaki rất tự nhiên và tinh tế, cũng như thế giới mà chúng miêu tả. Xem một tác phẩm của Studio Ghibli, bạn có thể có cảm giác như thể một ý tưởng đã bén rễ, nảy nở bên trong chúng ta theo một cách khó diễn tả.

Các bộ phim không hét lên rằng “hãy làm điều này để cứu hành tinh” hay “ngày tàn của thế giới đã đến rồi!”. Đúng hơn, chúng mang đến một làn gió hoặc một cành cây đang vươn lên, thúc đẩy và thể hiện sự trân trọng thế giới tự nhiên xung quanh chúng ta. Trong Studio Ghibli, vẻ đẹp được tìm thấy thông qua sự tò mò. Các nhân vật của Miyazaki (đặc biệt là Nausicaa) đắm mình vào chuyến phiêu lưu, khám phá và đánh giá cao thế giới xung quanh họ. Họ luôn tò mò và cởi mở với thế giới nên bằng cách nào đó, điều này khiến chúng ta có cảm giác hoài cổ bởi nó phản ánh tính tò mò thời thơ ấu dường như đã mất đi của chúng ta.

Tính tò mò của các nhân vật của Miyazaki giúp họ bộc lộ một sức mạnh lớn ẩn sâu bên trong - một sức mạnh giúp họ giữ vững tinh thần và đi xa nhất trên chặng đường của mình. Chúng ta, với tư cách là người xem, được kéo vào và được chở che bởi tán rừng yên tĩnh (như trong Mononoke Princess), hoặc được mời tận hưởng sự bình yên tinh khôi và sảng khoái khi thưởng thức một thứ quả ngon (như trong Our Neighbor Totoro). Qua đó, chúng tay tôn kính và thân thiện với thiên nhiên ở mức độ phù hợp. 

Có thể thấy nhiều bộ phim của Miyazaki có chủ đề Thần đạo, Phật giáo và Đạo giáo. 

Thần đạo là một tôn giáo vật linh, theo đó, tư tưởng này cho rằng vạn vật hữu linh. Những linh hồn này - được gọi là kami - có thể được tìm thấy trong đá, chim, cây cối, sông, cá, v.v. Trong Thần đạo truyền thống, người ta nhắc đến “800 vạn kami” chỉ sự vô tận. Xuyên suốt lịch sử Thần đạo và thậm chí cả ngày nay, các kami mới vẫn được phát hiện và tôn thờ. Và Miyazaki đã tạo ra những hình ảnh về Thần đạo rất hiệu quả. 

Ví dụ, phần cuối bộ phim Spirited Away, nhân vật chính Chihiro nhìn ra cánh đồng xanh rộng lớn, nắm tay Haku - thần sông đã giúp đỡ cô trong hành trình của mình. Trong Princess Mononoke, chúng ta gặp một vị thần rừng hóa một sinh vật khổng lồ vào ban đêm và mỗi bước đi của thần lại tạo ra một hồ nước. Và ban ngày, thần lại là một con nai nhỏ nhắn và duyên dáng. 

Yếu tố đêm và ngày, ánh sáng và bóng tối, sự mạnh mẽ và nét duyên dáng này là một chủ đề phổ biến trong Đạo giáo (đặc biệt là âm dương). Nhưng Đạo giáo, cũng như hầu hết các hệ tư tưởng khác tại Nhật Bản, đã mang màu sắc của quốc gia này. Nhật Bản luôn là sự kết hợp độc đáo của nhiều tín ngưỡng và truyền thống tôn giáo khác nhau. Không có cuốn sách nào về Thần đạo nhưng tư tưởng này gắn liền với các hệ thống tín ngưỡng và nghi lễ truyền thống. Như vậy, Thần đạo đã gắn chặt với văn hóa Nhật Bản, đồng thời cũng tác động tới Phật giáo và Đạo giáo.

Sự kết hợp Phật - Thần - Đạo này được tạo ra bởi mối lo ngại về mối liên hệ đã mất của chúng ta với trật tự tự nhiên của vạn vật - có bao nhiêu điều trong thế giới hiện đại đã kéo chúng ta ra khỏi con đường mà chúng ta phải đi trên đó. Thế giới chúng ta đang sống là một thế giới đầy chông gai, rào cản, phiền nhiễu, những người giả dối và những cám dỗ. Và Studio Ghibli tôn vinh những chủ đề này.

Miyazaki đã đưa chúng ta trở lại thế giới mà chúng ta thấy đúng đắn. Đó không chỉ là cách xây dựng các nhân vật mà còn là nét thẩm mỹ kỳ lạ và vui tươi. Nhưng phim của Studio Ghibli không dành cho tất cả mọi người. Một số người sẽ thấy câu chuyện của ông thơ mộng hóa, cuộc sống đồng quê mà ông tạo nên quá hoài cổ hoặc sặc sỡ. Tuy nhiên, theo nhiều cách, đó mới là trọng điểm. Nét thôn quê có nét cường điệu ấy làm sáng tỏ mối quan hệ của chúng ta với thiên nhiên và nó đã tạo nên sự khác biệt. Xem phim của Miyazaki mang lại cảm giác được trở về nhà. Chúng ta sẽ có góc nhìn mới mẻ với cuộc sống hàng ngày của mình, nhận ra ngoài những sự tẻ nhạt và rắc rối, chúng ta còn có những khả năng tiềm ẩn. 

- Trạm Đọc

- Tham khảo Big Think