Một hồ sơ tổng hợp
Liệu các kiểm toán viên có trách nhiệm điều tra và phát hiện gian lận hay không đều là những ý kiến gây tranh chấp như nhau, và đã là như vậy suốt nhiều năm. Trong một lời phán xử nổi tiếng năm 1896, Thẩm phán Tòa án Tối cao Lopes nhấn mạnh:
Một kiểm toán viên không nhất định là một thám tử, hay… phải tiếp cận công việc của anh ta với lòng hoài nghi, hay với một kết luận sẵn là (công ty) có vấn đề. Anh ta là người giám sát, không phải là mật thám. Anh ta có lý để tin vào những người giúp việc được tin cậy của công ty, nhận được sự tin tưởng từ công ty. Anh ta có quyền giả định họ trung thực và căn cứ vào những trình bày của họ, miễn là anh ta tiến hành thận trọng hợp lý.
Trước một loạt gian lận doanh nghiệp và bê bối kiểm toán, những lời của vị Thẩm phán Tòa án Tối cao có vẻ rất ngây thơ. Thế nhưng chúng vẫn nằm trong bài giảng có tầm ảnh hưởng trong nghề kế toán.
Những năm 1940, nhà bán buôn thuốc McKesson & Robbins là nạn nhân của một âm mưu biển thủ tinh vi do một giám đốc cấp cao và ba anh em của ông thực hiện. Những tên lừa đảo đã “bơm hơi cực mạnh” cho những khoản phải thu và hàng lưu kho của công ty. Price Waterhouse là bên thực hiện kiểm toán và đã không phát hiện ra âm mưu, cũng như không xác nhận những khoản phải thu hay xác thực hàng lưu kho. Dù vậy, các kiểm toán viên có thể có quyền biện hộ rằng, không phần kiểm tra nào trong số này được yêu cầu xét theo các chuẩn mực kiểm toán đương thời.
Việc phát hiện gian lận đương nhiên đi cùng tính trung thực và trách nhiệm giải trình trong nguyên tắc kiểm toán. Thế nhưng, thực ra hồ sơ phát hiện gian lận bên trong các đối tượng tiếp nhận kiểm toán của Big4 lại rất nghèo nàn. Tại sao? Vì mô hình các dịch vụ đòn bẩy chuyên nghiệp bao gồm cử các nhân sự sơ cấp và ít kinh nghiệm hơn đi làm việc. Bởi các kiểm toán viên thường không được đào tạo như những nhà điều tra. Vì hoạt động kiểm toán tài chính tập trung vào các phương diện kiểm soát và các hệ thống, không phải giao dịch. Vì các kiểm toán viên thường kiểm tra các công cụ kiểm soát và các hệ thống dựa theo lấy mẫu. Và vì các kiểm toán viên thường bất lợi về mặt thông tin: Không giống những người trong nội bộ, họ không biết các bằng chứng phạm tội bị chôn vùi nơi đâu.
Vì những lý do như vậy, Big4 đã bỏ qua một số gian lận khổng lồ. Năm 2007, công ty KPMG Đức bị thanh tra vì phớt lờ “những khoản thanh toán đáng ngờ” trong một vụ hối lộ liên quan đến Siemens. Năm 2009, EY đồng ý trả 109 triệu đô-la cho các cổ đông và các trái chủ ở HealthSouth Corp để hòa giải một bê bối kế toán liên quan tới những thu nhập bị kê khống. Một kế toán viên EY đã chứng thực, công ty của ông đã nhận được email cảnh báo chi tiết về hành vi gian lận có thể xảy ra ở hãng. Nhưng EY vẫn không phát hiện được vụ khai khống 2,5 tỷ đô-la lợi nhuận của HealthSouth. Năm 2009, các chính khách và cổ đông của Ngân hàng Anglo Irish đã chỉ trích EY vì không phát hiện các khoản tiền lớn cho Seán FitzPatrick – chủ tịch ngân hàng, vay. Chính phủ Ireland sau đó đã nắm quyền sở hữu toàn phần ngân hàng, với cái giá là 28 tỷ euro. Một thanh tra viên đã được chỉ định để kiểm tra tư cách đạo đức của EY. Và còn có vụ ChinaCast năm 2003, trong đó, theo bên khiếu nại, Deloitte “đã bỏ qua tên tuổi và thương hiệu của công ty để đưa ra chứng nhận các báo cáo tài chính gần như hoàn toàn sai”.
Những gian lận bị bỏ qua ngày càng chất chồng, bao gồm trường hợp “hành vi gian lận kế toán” của Xerox, và âm mưu lớn giữa TBW-Colonial, mà cả Deloitte và PwC đều không phát giác. Gần đây, Quỹ Bill & Melinda Gates đã kiện PwC và Petrobras liên quan tới những thua lỗ đầu tư do tham nhũng ở công ty dầu hỏa lớn tại Brazil. Những thất bại chồng chất này tiết lộ một sự thật khó chịu khác: Đa số gian lận không bị các kiểm toán viên tìm ra. Các gian lận đúng là thường bại lộ – sau khi một ai khác phát hiện chúng. Các nhà điều tiết, người tố giác, ủy ban chống tham những, thanh tra viên, phóng viên điều tra, thám tử tư, thợ săn tiền thưởng, công ty bảo hiểm, cảnh sát, tòa án, nhà đầu tư độc lập, công ty nghiên cứu, nhà hoạt động xã hội và thậm chí các sinh viên – tất cả những bên không phải là kiểm toán viên lại có 1 Trái chủ (Bond holder) là người cho nhà phát hành vay tiền thông qua việc mua trái phiếu. Đổi lại, các trái chủ nhận được các khoản thanh toán lãi không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty và khoản vốn gốc khi trái phiếu đáo hạn (ND). những thành tựu lớn trong việc tìm ra và vạch trần gian lận và quản lý yếu kém của doanh nghiệp.
Năm 2010, nhân viên bán khống Jon Carnes tiết lộ, một nhà máy sản xuất dầu diesel sinh học, mà công ty Integrated Energy Trung Quốc (CIE) nói đang sản xuất “hết công suất”, trên thực tế đã không còn hoạt động nhiều tháng. CIE là khách hàng của KPMG. Công ty nghiên cứu Muddy Waters đã phát hiện lỗi báo cáo sai của Sino-Forest, một khách hàng kiểm toán của EY. Vụ gian lận kiểm toán quy mô khổng lồ tại American International Group đã bị vạch trần bởi Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch Mỹ (SEC) có lẽ là sau cảnh báo từ một người tố giác. SEC cũng phát hiện ra vụ bê bối ở Tyco, trong đó CEO công ty đã thông đồng cùng Giám đốc Tài chính kê khống thu nhập của công ty lên 500 triệu đô-la để biển thủ 150 triệu đô-la. Đỉnh điểm của bê bối là CEO Dennis Kozlowski đã tổ chức bữa tiệc sinh nhật tốn hai triệu đô-la cho vợ, với màn biểu diễn của Jimmy Buffett. Một số nhân vật tố giác chống tham nhũng nổi danh nhất nằm trong đội ngũ nhân sự Big4. Cựu nhân viên PwC đứng sau vụ LuxLeaks là một ví dụ.
Một nhân vật khác là cộng sự của EY, đã từ chức và công khai khẳng định công ty đã tiếp tay cho một nhà chế tác vàng Dubai che đậy hành vi mua và bán “vàng xung đột”. Lo lắng cho uy tín của Big4 với tư cách là những người đứng đầu nắm giữ trách nhiệm và sự chính trực, những nhân viên này đánh giá, họ có thể phụng sự tốt hơn những nguyên tắc của mình bằng cách cắt đứt mối quan hệ với những chủ nhân của Big4.
Trạm đọc - Read Station
