Tác giả Nick M lôi những món đồ, câu chuyện từ "nhà kho ký ức" ra ngắm nghía rồi xếp lại vào từng ngăn trong sách "Cũ".
Đại dịch xảy từ cuối năm 2019 tới nay "cầm chân" những người trẻ ưa xê dịch, trong đó có Nick M. Nhưng với khả năng ứng biến trước mọi hoàn cảnh, tác giả sinh năm 1987 không ngồi yên. Trong những ngày giãn cách xã hội đầu tiên ở Hà Nội cuối tháng 3/2020, Nick M - từ chỗ bận rộn với những chuyến đi, lịch trình công việc - tận dụng thời gian đó để chui vào "kho" dọn đồ. Kho là nơi người ta thường chất những món đồ đã lâu không còn sử dụng nhưng không nỡ vứt đi, lâu dần chúng đầy lên, ngổn ngang, phủ bụi. Nick M chui vào "kho ký ức", bắt gặp những món đồ cũ, thói quen cũ, cảm giác cũ, những mối quan hệ đã thành cũ, lau bụi rồi xếp lại vào các ngăn: Hồi xưa, Ngày trước, Hôm qua, Mới đây - tương ứng bốn chương sách.
Tác giả lý giải về cách sắp xếp: Hồi xưa gợi cảm giác xa nhất về mặt thời gian, nói về những món đồ gắn với tuổi thơ của nhiều đứa trẻ như đồ chơi, chậu nước, căn phòng hay ngôi nhà đầu tiên. Ngày trước tập hợp những câu chuyện về các món đồ điện tử luôn bị thay mới liên tục khi công nghệ phát triển như điện thoại, máy ảnh hay thiết bị nghe nhìn. Hôm qua viết về những thói quen bỗng dưng thay đổi chỉ sau một đêm. Mới đây tạo sự mơ hồ khi bao hàm "mới" nhưng lại ám chỉ một thứ xảy ra trong quá khứ, với các câu chuyện về những mối quan hệ cũ như tình bạn, tình yêu.
Những trang đầu sách khiến người đọc hoài nghi, khi tác giả trở đi trở lại với các khái niệm cũ, xưa, ký ức, như thể khi mới lạc vào nhà kho, mùi quá khứ xộc lên khiến anh nhất thời đắm chìm. Nhưng Nick M nhanh chóng thoát khỏi "mê cung" đó, kịp nhặt từng món đồ lên, nhớ lại sự gắn bó, xem chúng có vị trí thế nào trong cuộc sống để rồi xếp chúng vào vị trí phù hợp ở hiện tại, thậm chí vứt đi những gì không còn cần thiết.
Trong ngăn dành cho ký ức xa nhất, Nick M giữ lại những món đồ tuổi thơ của đứa trẻ thành phố sinh trong thời kỳ hậu bao cấp như con lật đật Liên Xô, chiếc tủ lạnh sắt phát tiếng kêu... hay chiếc chậu tắm với con vịt vàng, khoảng sân và bầu trời ngôi nhà tập thể cũ ở Hà Nội - những thứ thuộc về thế giới quan của đứa trẻ lên ba, lên bốn.
Không đắm chìm mãi ở đó, tác giả vượt khỏi ý niệm "hồi xưa". Sinh ra trong giai đoạn chứng kiến đầy đủ cách mạng 4.0 đến và biến đổi những thứ trong cuộc sống thành cũ ra sao, Nick M ghi chép lại: từ chỗ tivi là công cụ giải trí nghe nhìn duy nhất tới thế giới phẳng trên mạng, từ chiếc băng cassette tới các phương thức nghe nhạc kỹ thuật số, từ chiếc điện thoại có dây mỗi lần nhận chuông đều nín thở hồi hộp chờ xem ai ở đầu dây bên kia đến điện thoại thông minh chỉ một chạm là thấy mặt nhau. Việc một thứ trở nên cũ đi không hẳn là điều đáng buồn, mà chứng minh cuộc sống đang vận động, thế giới đang phát triển, công nghệ nọ nối tiếp công nghệ kia mang đến tiện ích cho con người. Tất yếu trong quá trình vận động đó, có những cảm xúc mãi thuộc về quá khứ, không thể nào có lại. Nick M không tiếc nuối mà chấp nhận.
Nick M phân tích bối cảnh thời dịch khiến những người như anh phải gác sở thích đi du lịch thế giới để quen với khẩu hiệu "ai ở đâu ngồi yên đó". Khẩu trang trở thành vật bất ly thân, việc đi nghe show nhạc, xem phim rạp trở thành xa xỉ hay cách những người từng thân bỗng một ngày đối đãi với nhau gượng gạo bởi những khoảnh cách vô hình.
Cũ cũng không phải đối lập với mới, bởi với Nick M chỉ có cái cũ và cái chưa cũ, mọi thứ đều sẽ cũ. Chấp nhận quy luật vận động, Nick M bày tỏ thái độ về cách ứng xử. Cuối mỗi bài viết đều gieo những thông điệp về việc trân trọng quá khứ nhưng sống với hiện tại: "Những thứ tốt đẹp rồi cũng trở nên cũ chỉ trong chớp mắt và nhanh chóng thay bằng những thứ tốt đẹp hơn", "Sống ở thời nào, chúng ta sẽ phải thích nghi ở thời đó", "Khi mỗi thói quen trở thành cũ thì đó là thêm một lần chúng ta học được cách buông bỏ quá khứ và bước sang một giai đoạn mới của cuộc đời", "Cuộc sống luôn tiếp diễn và chúng ta sẽ không ngừng tìm kiếm tình yêu".
Tác giả đúc rút ở cuối sách: "Theo tôi, những người chỉ biết sống trong quá khứ là những kẻ 'ăn mày' bất hạnh vì ở họ lúc nào cũng chỉ có sự tiếc nuối và không hài lòng với thực tại. Tôi người thường xuyên 'dọn dẹp' bản thân để ký ức trở nên ngăn nắp thì lại có mối quan hệ rất tốt với thời gian để biết cách tạo ra niềm vui, cảm xúc cần thiết".
Vốn là nhà báo theo dõi mảng điện ảnh, Nick M lồng những bộ phim anh tâm đắc vào mỗi bài viết một cách tự nhiên, như thể chính chúng đã góp phần định hình cách anh nhìn nhận cuộc sống và trưởng thành.
Song song bản sách được bán từ ngày 1/6, Cũ có thêm phiên bản audio book do chính tác giả thu âm và ra mắt dưới dạng băng cassette với số lượng giới hạn 100 cuộn. Audio book dài khoảng 30 phút, mỗi mặt băng 15 phút, được thực hiện như một chương trình radio. Nick M nói: "Băng cassette thuộc về thập niên 1980 và 1990 - thời kỳ có tầm ảnh hưởng rất lớn tới thế hệ Y (sinh khoảng năm 1981-1996). Cái hay của việc nghe băng cassette là mỗi cuốn băng có hai mặt, bạn có thể tua đến bài hát mình yêu thích nhưng sẽ không bao giờ biết được mình dừng lại có chính xác đoạn băng bắt đầu của bài hát ấy hay không. Băng cassette luôn mang tính tương đối và buộc chúng ta phải kiên nhẫn khi thưởng thức. Cảm giác khi cuốn băng chạy chính là tinh thần tôi muốn truyền tải qua cuốn sách".
Vnexpress
