Charles Bukowski [nhà thơ, tiểu thuyết gia nổi tiếng người Mỹ gốc Đức] là một tên bợm rượu, hám gái, mê cờ bạc, thô tục, bần tiện, nợ nần chồng chất và trong những ngày đen tối nhất của mình, là một nhà thơ. Có lẽ ông là người cuối cùng trên Trái Đất mà bạn muốn xin một lời khuyên cuộc sống hay thấy ông xuất hiện trong bất kì cuốn sách self-help nào.
Đó là lí do tại sao ông là một nhân vật hoàn hảo để bắt đầu câu chuyện này.
Bukowski ao ước trở thành một nhà văn. Nhưng trong mấy chục năm trời, các tác phẩm của ông bị hầu hết các tạp chí, tờ báo, tập san, công ty, nhà xuất bản từ chối khi gửi bản thảo. Họ biết chất lượng của chúng rất tệ. Thô thiển. Kinh tởm. Đồi trụy. Và khi những tập thư từ chối ngày một dày lên, nỗi đau thất bại đè nén khiến ông chán đời tìm đến rượu chè, cái tật đi theo ông gần như cả cuộc đời.
Bukowski có một công việc lọc thư tại bưu điện. Ông được trả chút ít tiền và tiêu xài phần lớn chúng vào các quán rượu. Chỗ ít ỏi còn lại ông đem đánh cược nốt vào các cuộc đua. Đến tối, ông sẽ uống rượu một mình và đôi khi rặn ra được chút thơ từ chiếc máy đánh chữ tàn tạ. Thường thường, sáng ra ông sẽ thức giấc trên sàn nhà do ngủ thiếp đi từ đêm trước đó.
30 năm trôi qua như thế, sống với rượu, thuốc, cờ bạc, và gái điếm. Rồi, khi Bukowski 50 tuổi, sau cả một đời thất bại và tự căm phẫn bản thân, bỗng một nhà biên tập từ một công ty xuất bản nhỏ có mối quan tâm kì lạ với ông. Người này không thể trả cho Bukowski nhiều tiền hay hứa hẹn sẽ bán nhiều sách cho ông. Nhưng ông ta lại có cảm tình kì quoặc với những tên bợm rượu, vậy nên quyết định đặt vận may vào Bukowski. Đây là cơ hội thực sự đầu tiên mà Bukowski từng có, và ông cho rằng, có lẽ cũng sẽ là cơ hội duy nhất. Bukowski hồi đáp nhà biện tập:
Tôi chỉ có hai lựa chọn - tiếp tục làm việc ở bưu điện và phát điên ... hoặc bỏ việc, làm nhà văn và chết đói. Tôi thà chết đói còn hơn.
Sau khi kí hợp đồng, Bukowski viết cuốn tiểu thuyết đầu tiên của mình trong vòng ba tuần. Cuốn sách được đặt tên đơn thuần là Post Office. Trong lời đề tặng, ông viết, "Dành cho không ai cả."
Nhờ tác phẩm đầu tay này mà Bukowski nổi danh. Ông tiếp tục viết và xuất bản sáu cuốn tiểu thuyết và hàng trăm bài thơ, bán hơn hai triệu cuốn sách của mình. Sự nổi tiếng của ông đã đi ngược lại với kì vọng của tất cả mọi người, đặc biệt là chính ông.
Các câu chuyện như của Bukowski tồn tại nhan nhản trong văn hóa của chúng ta. Cuộc đời của Bukowski đại diện cho một giấc mơ Mỹ: một người đàn ông đấu tranh cho những gì anh ta muốn, không bao giờ từ bỏ, và cuối cùng hoàn thành ước mơ hoang dại nhất của mình. Một bộ phim thậm chí còn có thể được dựng theo kịch bản này. Chúng ta đều trông vào câu chuyện như của Bukowski và nói, "Thấy chưa? Anh ta không bao giờ từ bỏ. Anh ta không bao giờ ngừng vươn lên. Anh ta luôn luôn tin vào bản thân mình. Anh ta chống lại mọi nghịch cảnh và tự mình tạo nên cơ nghiệp!"
Bởi thế, thật kì lạ khi trên ngôi mộ của Bukowski lại khắc dòng chữ: "Đừng có cố."
Thấy không, bất kể doanh số bán sách và sự nổi tiếng, Bukowski vẫn là một kẻ "loser" (kẻ thất bại). Ông biết điều này. Và sự thành công của ông không bắt nguồn từ quyết tâm trở thành người chiến thắng, mà từ thực tế rằng ông biết mình là một là kẻ bất tài, chấp nhận nó, và rồi viết thật chân thật về điều này. Ông không bao giờ cố gắng trở thành một ai đó cả. Tài năng trong các tác phẩm của Bukowski không nằm ở quá trình vượt khó hay phát triển bản thân thành một ngôi sao văn học. Ngược lại mới đúng. Đơn giản là ông có khả năng 100% thành thật với chính mình - đặc biệt với những phần xấu xa nhất - và chia sẻ những thất bại đó mà không phải do dự hay hoài nghi.
Đây là câu chuyện thành công thật sự của Bukowski: ông hài lòng với sự thất bại của mình. Bukowski đếch quan tâm đến thành ông. Kể cả khi đã nổi tiếng, ông vẫn xuất hiện tại các buổi đọc thơ với giọng chỉ trích và chửi bới khán giả của mình. Ông vẫn lộ diện nguyên hình trước công chúng và cố lên giường với bất cứ cô gái nào tìm được. Danh tiếng và thành công không biến ông thành một con người đạo đức hơn. Cũng không phải vì sống tốt hơn mà ông mới được nhiều người ái mộ.
Tự cải thiện bản thân và thành công thường đi đôi với nhau. Nhưng không có nghĩa là chúng nhất thiết phải là một.
Văn hóa của chúng ta ngày nay bị ám ảnh đến sự tập trung vào những kì vọng lạc quan phi thực tế: Hãy hạnh phúc hơn, khỏe mạnh hơn. Hãy là số 1, giỏi hơn tất cả. Hãy thông minh hơn, nhanh hơn, giàu hơn, quyến rũ hơn, nổi tiếng hơn, năng suất hơn, có nhiều người hâm mộ hơn.
Nhưng khi bạn dừng lại và thực sự nghĩ về những điều này, các lời khuyên cuộc sống quen tai - tất cả những thứ "đa cấp" mà ta nghe đi nghe lại - chúng chỉ đang nhấn mạnh vào những thứ mà bạn không có. Chúng đi vào những thiếu sót và thất bại của bạn, và rồi tô đậm chúng lên. Bạn học được các cách tốt nhất để kiếm tiền bởi vì bạn cảm thấy mình chưa có đủ tiền. Bạn đứng trước gương và nhắc đi nhắc lại những câu khẳng định rằng mình xinh đẹp bởi vì bạn cảm thấy như thể mình chưa có đủ nhan sắc. Bạn nghe theo các lời khuyên trong chuyện hẹn hò và các mối quan hệ bởi vì bạn cảm thấy mình vẫn chưa phải là người được mọi người yêu mến. Bạn thử những bài tập tưởng tượng mình thành công hơn trong tương lai bởi vì bạn cảm thấy như thể mình vẫn chưa đủ hài lòng với thành công trong hiện tại.
Trái khoáy thay, khi quá tập trung vào những thứ tích cực - tốt hơn, đẳng cấp hơn - lại chỉ khiến chúng ta càng ám ảnh hơn về những gì không phải là mình, hoặc mình không có hoặc lẽ ra cần có nhưng chưa đạt được. Sau tất cả, không một ai hạnh phúc thực sự lại phải đứng trước gương và lẩm bẩm rằng tôi là người hạnh phúc. Họ sẽ tự nhận ra được.
Có một câu tục ngữ ở Texas: "Con chó bé nhất lại sủa to nhất". Một người đàn ông tự tin không cần phải chứng tỏ anh ta tự tin. Một người phụ nữ giàu có không cần phải thuyết phục ai đó rằng cô ta giàu có. Hoặc là có hoặc là không, đâu cần phải võ mồm. Và nếu bạn đang mơ ước thứ gì đó mọi lúc mọi nơi, thì bạn càng tô đậm một sự thật vô thức rằng: bạn vẫn chưa có nó.
Xã hội và các quảng cáo muốn bạn tin rằng chìa khóa để có một cuộc sống tốt đẹp là một công việc tốt, một chiếc xe ngầu, một cô bạn gái xinh đẹp, hoặc một bồn tắm nóng với chiếc bể bơi bơm khí dành cho lũ trẻ. Cả thế giới liên tục nói với bạn rằng con đường để có một cuộc sống tốt đẹp hơn là cần có nhiều hơn - mua nhiều hơn, sở hữu nhiều hơn, kiếm tiền nhiều hơn, chịch nhiều hơn, trở thành ai đó cao siêu hơn. Bạn liên tục bị tấn công với những thông điệp đòi hỏi bạn quan tâm đến mọi thứ, mọi lúc, mọi nơi. Để ý chiếc TV mới ra này. Đặt một kì nghỉ với đồng nghiệp xịn hơn này. Mua đồ trang trí mới cho bãi cỏ này. Nhìn chiếc gậy tự sướng mới ra này.
Tại sao? Phán đoán của tôi là: bởi vì khi bạn quan tâm đến nhiều thứ hơn thì các công ty mới kiếm được tiền.
Và cho dù chẳng có gì sai với lối kiếm tiền chân chính, vấn đề là khi cái đếch gì bạn cũng quan tâm, thì sức khỏe tinh thần của bạn sẽ giảm sút. Nó khiến bạn trở nên điên đảo với những thứ phù phiếm và giả dối, dành cả đời mình để theo đuổi ảo ảnh hạnh phúc.
Chìa khóa để có một cuộc sống tốt lành là đếch quan tâm; để ý bớt đi, chú ý vào những thứ cấp bách, quan trọng, có ý nghĩa.
Vòng lặp phản hồi từ địa ngục
Có một thói quen cực kì xấu của bộ não mà nếu cứ để thả trôi, nó sẽ có thể khiến bạn phát rồ. Nói cho tôi biết xem câu chuyện này nghe có quen thuộc không nhé:
Bạn lo lắng khi phải đối mặt với người nào đó trong cuộc đời. Nỗi âu lo này bắt đầu xâm chiếm bạn và bạn bắt đầu tự hỏi tại sao mình lại sợ hãi đến thế. Giờ bạn đang lo âu về việc mình đang cảm thấy lo âu, khiến bạn càng lo âu hơn nữa. Oh không! Lo âu nhân hai! Cứu, cho tôi một ngụm rượu nào!
Hay giả sử bạn đang giận dữ. Bạn bực tức về một vấn đề ngu ngốc, điên khùng nhất nào đấy, và không biết lý do tại sao. Và sự thật bạn cảm thấy rất dễ tức giận bắt đầu khiến bạn cảm thấy tức giận hơn nữa. Và rồi, trong khi nổi đóa, bạn nhận ra rằng nếu lúc nào cũng cáu kỉnh thì bạn sẽ trở thành người nông cạn và xấu tính, và bạn ghét điều này; bạn ghét nó tới mức bạn lại đâm ra giận mình hơn. Bây giờ nhìn bạn xem: bạn tức giận bản thân vì mình tức giận về việc mình tức giận. Đ.M nó!
Hãy bình tĩnh, bạn hiền. Tin hay không, đây là một vẻ đẹp khi làm người. Rất ít động vật trên trái đất có khả năng suy nghĩ mạch lạc, nhưng con người còn có đặc quyền suy nghĩ về việc mình đang suy nghĩ. Vì vậy tôi có thể nghĩ rằng mình đang xem video của Miley Cyrus trên Youtube, và rồi ngay lập tức nghĩ rằng mình bệnh thế quái nào mà lại muốn đi xem video của Miley Cyrus trên Youtube. Ah, đó là sự kì diệu của nhận thức!
Đây là vấn đề: Xã hội hiện đại của chúng ta, do chủ nghĩa tiêu dùng và hiện tượng hey-nhìn-cuộc-đời-tao-ngon-lành-hơn-mày trên Facebook, đã đẻ ra thế hệ những công dân tin rằng vấp phải những trải nghiệm tiêu cực - lo âu, sợ hãi, mặc cảm - là hoàn toàn không chấp nhận được. Ý tôi là, nếu bạn nhìn vào bảng tin Facebook của mình, đứa quái nào cũng có những thời khắc huy hoàng của mình. Xem nào, tám đứa bạn đám cưới tuần này! Và một cậu bé 16 tuổi được tặng chiếc Ferrari làm quà sinh nhật. Và một đứa khác vừa kiếm được 2 tỷ đô la nhờ phát minh một ứng dụng có thể tự động giao giấy vệ sinh khi hết.
Trong khi đó, bạn kẹt ở nhà cạo răng cho mèo. Và bạn không thể nghĩ gì ngoài chuyện đời mình đã chạm đến đáy.
Vòng lặp phản hồi từ địa ngục đã trở thành một đại dịch tồi tệ, khiến rất nhiều người quá stress, quá âu lo và quá dằn vặt mình.
Quay lại thời ông nội mình, ông có thể cảm thấy tồi tệ và tự nghĩ, "Gee whiz, đúng là mình đang cảm thấy như một cục phân bò ngày hôm nay. Nhưng hey, đó là cuộc đời mà. Tiếp tục đi xúc cỏ cho bò ăn thôi."
Nhưng giờ thì sao? Nếu bạn cảm thấy tệ chỉ trong vòng 5 phút, bạn sẽ bị tấn công bởi 350 hình ảnh của những người hoàn toàn hạnh phúc và có một cuộc đời như mơ, và chính nó góp phần khiến bạn cảm thấy đời mình toàn ổ gà.
Đây là nguyên nhân khiến chúng ta gặp rắc rối. Chúng ta cảm thấy tệ vì tâm trạng của mình đang tệ. Chúng ta cảm thấy tội lỗi vì mình đang cảm thấy tội lỗi. Chúng ta cảm thấy tức giận vì mình đang cảm thấy tức giận. Chúng ta cảm thấy âu lo vì mình đang cảm thấy âu lo. Mình có vấn đề quái gì vậy?
Đó là lý do tại sao biết đếch quan tâm là chiếc chìa khóa. Đó là lý do tại sao bí kíp này sẽ cứu cả nhân loại bằng cách chấp nhận rằng cả thế giới đều dở chứng và không sao cả, bởi vì từ trước đến giờ nó luôn thế và sẽ mãi như vậy.
Bằng việc đếch quan tâm mình cảm thấy tệ, bạn sẽ nhảy ra được khỏi chiếc Vòng lặp phản hồi từ địa ngục; bạn tự nhủ, "Mình cảm thấy tệ, nhưng mình đếch quan tâm?" Và rồi, như thể được tung bột màu nhiệm, bạn sẽ ngừng căm ghét bản thân vì đã cảm thấy tồi tệ.
Nhà văn George Orwell nói rằng để nhìn thấy thứ gì đó trên mũi bạn đòi hỏi phải tập trung cao độ. Đúng vậy, giải pháp cho vấn đề stress và lo âu nằm ngay trước mũi chúng ta, nhưng ta lại quá bận xem phim cấp ba và chương trình quảng cáo máy tập cơ bụng, rồi tự hỏi tại sao mình không thể cưa cẩm được cô nàng tóc vàng với cơ bụng sáu múi.
Chúng ta bỡn cợt trên mạng về "những vấn đề của người nghèo," nhưng chính ta lại là nạn nhân của sự giàu có. Các vấn đề liên quan đến stress, rối loạn lo âu, trầm cảm đã gia tăng đột biến trong 30 năm trở lại đây, bất kể nhà nhà đều có TV màn hình phẳng và có thể gọi đồ giao tận cửa. Cuộc khủng hoảng của chúng ta đã không còn liên quan đến vật chất, nó đã chuyển sinh vấn đề hiện sinh và tâm linh. Chúng ta có quá nhiều đồ đạc và cơ hội đến mức không còn biết phải tập trung vào đâu nữa.
Bởi vì có vô số thứ mà giờ ta có thể nhìn thấy hoặc biết đến, ta lại khám phá thêm vô số cách để tự khiến cảm thấy bản thân vẫn chưa cố gắng đủ, vẫn chưa tốt, mọi thứ vẫn chưa hoàn hảo như những người khác. Và lối suy nghĩ này hủy hoại chúng ta từ trong ra ngoài
Bởi vì đây là vấn đề mà các thể loại "Làm sao để hạnh phúc" đã được chia sẻ 8 triệu lần trên Facebook trong vài năm gần đây mắc phải - và không ai nhận ra đống nhảm nhí này:
Ham muốn có trải nghiệm tốt đẹp hơn bản thân nó là một trải nghiệm tiêu cực. Và nghịch lý thay, sự chấp nhận cảm giác tiêu cực của bản thân tự nó lại là một trải nghiệm tích cực.
Khá vắt não phải không. Vậy nên, tôi sẽ cho bạn một phút để thả lỏng bộ não và đọc lại một lần nữa: Mong muốn trải nghiệm tích cực là một trải nghiệm tiêu cực; chấp nhận trải nghiệm tiêu cực là một trải nghiệm tích cực. Đây là điều mà triết gia Alan Watts sử dụng để ám chỉ "quy luật trái ngược" - ý tưởng cho rằng bạn càng cố theo đuổi cảm giác tích cực, bạn càng trở nên bất mãn, bởi vì mưu cầu một điều gì đó chỉ càng tô đâm sự thực rằng bạn đã không có nó từ đầu.
Càng ham muốn giàu có, bạn sẽ càng cảm thấy nghèo khó và vô giá trị, bất kể bạn có thực sự đang kiếm được bao nhiêu tiền. Càng muốn trở nên hấp dẫn và đáng yêu, bạn càng nhìn thấy mình xấu xí hơn, bất kể nhan sắc hiện tại của bạn ra sao. Càng muốn hạnh phúc và được mọi người yêu quý, bạn sẽ càng cô đơn và sợ hãi hơn, bất kể có bao nhiều người đang ở bên bạn. Càng muốn khai sáng tâm linh, bạn sẽ càng trở nên nông cạn, ái kỉ.
Nó giống như cái lần tôi phê thuốc và cảm thấy như thể khi càng bước về phía ngôi nhà, nó lại càng lùi xa tôi. Và đúng đấy, tôi vừa lấy một ví dụ dùng thuốc kích thích để lập luận một quan điểm triết học về hạnh phúc. Tôi đếch quan tâm.
Như nhà triết học hiện sinh Albert Camus nói (và tôi khá chắc là lúc này ông đang tỉnh táo): "Bạn sẽ không bao giờ hạnh phúc nếu bạn tiếp tục tìm kiếm hạnh phúc hàm chứa những gì. Bạn sẽ không bao giờ sống nếu bạn tiếp tục đi tìm ý nghĩa của cuộc đời."
Hay nói đơn giản hơn:
Đừng có cố.
Bây giờ, tôi biết bạn đang muốn nói gì: "Mark này, nghe thì có vẻ đúng, nhưng còn chiếc siêu xe Camaro tớ đang tiết kiệm cả đời để mua thì sao? Vóc dáng chuẩn bãi biển mà tớ đã nhịn ăn để có được thì sao? Sau tất cả, tớ đã trả rất nhiều cho chiếc máy tập bụng đó! Còn ngôi nhà ven hồ mà ta đã luôn mơ ước nữa? Nếu tớ ngừng quan tâm đến những chuyện này - thì tớ sẽ chẳng bao giờ đạt được thứ gì nữa. Tớ không muốn điều này xảy ra, phải không?"
Thật vui vì bạn đã hỏi.
Có bao giờ bạn để ý thấy khi mình quan tâm ít hơn về điều gì đấy, bạn lại làm nó tốt hơn chưa? Để ý một ai đấy suy nghĩ rất ít về giải thưởng cuối cùng lại là người đạt được nó? Để ý đôi lần khi bạn đếch quan tâm, mọi chuyện dường như lại diễn ra suôn sẻ hơn?
Chuyện gì xảy ra vậy?
Điều thú vị về quy luật trái ngược là người ta gọi nó "trái ngược" vì một lý do: đếch quan tâm có tác dụng ngược chiều. Nếu theo đuổi một thứ tích cực là một cảm giác tiêu cực, thì theo đuổi một thứ tiêu cực sẽ tạo ra trải nghiệm tích cực. Nỗi đau bạn phải hứng chịu khi tập gym sẽ giúp bạn có sức khỏe và năng lượng. Thất bại trong kinh doanh sẽ là thứ giúp bạn hiểu những nhân tố cần thiết để thành công. Cởi mở vê những nỗi bất an của mình, trái khoáy thay, sẽ khiến bạn tự tin và lối cuốn người khác. Chính sự đối mặt chân thật với bản thân, tuy có khó chịu, nhưng sẽ tạo ra sự tin tưởng và tôn trọng lớn nhất trong các mối quan hệ của bạn. Chịu đựng nỗi sợ hãi và lo lắng của mình sẽ giúp bạn xây dựng lòng dũng cảm và tính bền bỉ.
Nghiêm túc đấy, tôi có thể lấy các ví dụ khác, nhưng bạn hiểu vấn đề rồi đấy. Mọi thứ đáng giá trong đời này chỉ có được nếu bạn dám vượt qua những trải nghiệm tiêu cực đi kèm với nó. Bất kì cố gắng trốn thoát khỏi sự tiêu cực, né tránh, thủ tiêu hay câm lặng nó, chỉ phản tác dụng mà thôi. Trốn tránh đau khổ là một dạng đau khổ. Trốn tránh đấu tranh là một cuộc đấu tranh. Phủ nhận thất bại là một dạng thất bại. Che giấu nỗi xấu hổ bản thân nó là một dạng xấu hổ.
Nỗi đau là một phần không thể thiếu trong cuộc đời, và cố gắng loại bỏ nó không chỉ bất khả thi mà còn gây hại. Cố gắng tránh né nỗi đau nghĩa là bạn lại đang quá quan tâm đến chúng. Ngược lại, nếu bạn có thể ngừng than vãn về nỗi đau, bạn có thể tập trung vào việc giải quyết chúng.
Trong đời mình, tôi đã quan tâm đến quá nhiều thứ. Tôi cũng đếch quan tâm đến một đống thứ. Và giống như những con đường bạn không đi, chọn đếch quan tâm đến thứ gì cũng sẽ tạo ra sự khác biệt lớn lao.
Có thể bạn đã nhiều lần gặp một số người sống bất cần đời rồi sau đó làm được những việc kinh ngạc. Hay đôi lúc trong đời khi bạn đếch lo nghĩ nhiều mà lại đạt được kết quả mĩ mãn. Với tôi, nghỉ việc trong ngành tài chính chỉ sau sáu tuần để khởi sự một dứan trên mạng cũng là một quyết định mặc kệ đời của tôi. Tương tự với quyết định bán gần hết tài sản của mình và chuyển đến Nam Phi. Mạo hiểm ư? Đếch quan tâm. Mình thích thì mình làm thôi.
Những khoảng khắc ngẫu hứng này là những phút giây định nghĩa cuộc đời bạn. Lựa chọn chuyển việc lớn trong sự nghiệp; tự dưng muốn bỏ đại học và tham gia một ban nhạc rock; hay quyết định bỏ cha thằng bạn trai chết giẫm cứ thích mặc quần tất của mình.
Đếch quan tâm là khi bạn nhìn vào những thử thách đáng sợ và khó khăn nhất trong cuộc đời và vẫn dám hành động.
Mặc dù bề ngoài nghe có vẻ đơn giản, nhưng đằng sau nghệ thuật đếch quan tâm này là một mớ phức tạp như một gói bánh burritos. Tôi thậm chí còn chẳng biết câu đó có nghĩa là gì, nhưng tôi đếch quan tâm. Một gói bánh burritos nghe khá cool, thế nên tôi thích dùng nó.
Hầu hết chúng ta vật lộn trong đời này do quan tâm đến quá nhiều thứ chẳng xứng đáng được quan tâm. Ta để ý quá nhiều đến cô bán xăng thối lại cho ta quá nhiều tiền lẻ. Ta để ý quá nhiều đến một chương trình giải trí bị hủy trên TV. Ta để ý quá nhiều đến người đồng nghiệp không buồn hỏi thăm về kì nghỉ cuối tuần tuyệt của mình.
Trong khi đó, tài khoản ghi nợ của ta đã chạm giới hạn, chú chó cưng cũng ghét ta, con ta thì đang chơi thuốc trong phòng tắm, tuy vậy ta lại đi tức giận về mấy đồng tiền lẻ và mấy trò tạp kĩ trên truyền hình.
Nhớ này, đây là cách mọi thứ vận hành. Một ngày nào đó bạn sẽ chết. Tôi biết sự thật này quá hiển nhiên, nhưng tôi chỉ muốn nhắc lại phòng khi bạn quên. Bạn và mọi người bạn quen rồi chúng sẽ xuống hố hết. Và trong khoảng thời gian ngắn ngủi từ giờ đến lúc đó, bạn chỉ có khả năng quan tâm đến một số thứ. Trên thực tế, không có nhiều đâu. Và nếu bạn cứ suốt ngày chĩa mũi vào mọi chuyện, mọi người mà không suy nghĩ lựa chọn kĩ càng - cuộc đời bạn sẽ nát như cám.
Và đây là nghệ thuật vi diệu của việc đếch quan tâm. Và tuy khái niệm này nghe có vẻ ngớ ngẩn và tôi nói chuyện nghe giống một thằng khốn, về căn bản tôi chỉ muốn nói là hãy học cách tập trung và ưu tiên những suy nghĩ của bạn một cách hiệu quả - làm sao để lựa và chọn những thứ quan trọng và không quan trọng với bạn dựa trên những giá trị cá nhân đã được tôi luyện kĩ càng. Đây là một đòi hỏi cực kì khó. Bạn cần cả đời này để thực hành và tự kỉ luật thì mới đạt được tuyệt chiêu này. Và bạn sẽ thất bại thường xuyên. Nhưng nó có lẽ sẽ là cuộc đấu tranh đáng giá nhất bạn thực hiện trong cuộc đời này, và có lẽ cùng là cuộc chiến duy nhất trong đời một con người.
Bởi vì khi bạn quan tâm quá nhiều thứ, bạn sẽ cảm thấy mình có quyền phải được thoải mái và hạnh phúc mọi lúc mọi nơi, rằng mọi thứ sẽ phải diễn ra chính xác như ý bạn muốn. Một suy nghĩ bệnh tật. Và nó sẽ nuốt sống bạn. Bạn sẽ thấy mọi nghịch cảnh như một sự bất công, mọi thử thách như một thất bại, mọi bất tiện như một ngang trái, mọi bất đồng như một sự phản bội. Bạn sẽ bị giam cầm trong tù ngục của bất mãn và tức giận, chạy quanh chiếc Vòng lặp phản hồi từ địa ngục, lúc nào cũng di chuyển nhưng lại chẳng đến được đâu.
Khi mọi người tưởng tượng mình đếch quan tâm, họ nghĩ về một kiểu người dưng dưng tới mọi thứ, một cảm giác bình an chống chịu lại mọi cơn bão tố. Họ mộng mơ và hi vọng trở thành một siêu nhân không gì có thể đánh gục và đếch quan tâm tới ai.
Có một cụm từ để chỉ những người không tìm thấy cảm xúc hay ý nghĩa ở bất cứ thứ gì: một đứa biến thái. Tại sao bạn lại muốn bắt chước một thằng bệnh hoạn, tôi đếch biết.
Vậy đếch quan tâm có nghĩa là gì? Hãy xem 3 điểm "tinh tế" sau để giúp bạn hiểu rõ vấn đề.
Hãy rõ ràng. Không có gì đáng ngưỡng mộ hay đáng tự hào về sự dửng dưng. Những kẻ kệ đời rất dở và hay sợ hãi. Họ là những củ khoai tây ngồi ghế bành và các anh hùng bàn phím. Thực tế, những con người dưng dưng thường cố gắng tỏ ra như vậy bởi vì họ để tâm đến quá nhiều thứ trong đời. Họ quan tâm quá nhiều đến việc mọi người nghĩ gì về mái tóc của mình, vì vậy họ chẳng bao giờ buồn gội hay chải đầu. Họ quan tâm quá nhiều đến việc mọi người nghĩ gì về ý tưởng của bản thân, vì vậy họ tự trốn sau những lời mỉa mai và tự mãn của mình. Họ sợ để bất cứ ai đến gần mình, vì vậy họ tưởng tượng mình là một người đặc biệt đang có những vấn đề mà không ai có thể hiểu được.
Những kẻ dưng dưng sợ hãi thế giới và không dám chịu hậu quả từ lựa chọn của mình. Đó là lý do tại sao họ không đưa ra quyết định ý nghĩa nào. Họ trốn trong bức tường tự thương hại do mình tạo ra, liên tục tự sao lãng bản thân khỏi những vấn đề đòi hỏi thời gian và năng lượng để giải quyết.
Bởi vì đây một sự thật về cuộc đời này. Không tồn tại thứ gọi là đếch quan tâm. Bạn phải quan tâm đến một thứ gì đó. Cấu tạo sinh học của ta luôn luôn khiến ta chú ý đến một thứ gì đấy.
Vậy nên, câu hỏi là Ta nên chú tâm đến điều gì? Ta chọn chú tâm đến điều gì? Và làm sao để ngừng chú tâm đến những thứ rốt cục sẽ chẳng có ý nghĩa gì?
Mẹ tôi gần đây bị một người bạn thân của bà lừa một đống tiền lớn. Nếu tôi là người dửng dưng, tôi sẽ nhún vai, nhấm nháp tiếp cốc mocha của mình và tải về một mùa khác của series phim The Wire. Xin lỗi, má.
Nhưng thay vào đó, tôi phẫn nộ. Tôi đã bị chọc tức. Tôi nói, "Không, kệ mẹ nó, Má. Ta sẽ đi gặp luật sự và truy tìm đứa khốn nạn đó. Tại sao? Bởi vì, con đếch quan tâm. Con sẽ hủy hoại đời thằng cha này nếu buộc phải làm vậy."
Câu chuyện này minh họa điểm tinh tế đầu tiên của nghệ thuật đếch quan tâm. Khi ta nói, "Mẹ nói, Mark Manson đếch quan tâm đâu," ta không có ý cho rằng Mark Manson không quan tâm đến bất cứ thứ gì; trái lại, ý của ta là Mark Manson không quan tâm đến những khó khăn để đạt được mục tiêu của mình, anh đếch quan tâm đến việc phải chọc tức vài người để làm những điều mình cảm thấy là đúng, là quan trọng, là đáng làm.
Tưởng tượng bạn đang ở một cửa hàng tạp hóa, và bạn thấy một cụ già đang la hét cậu thu ngân, tức giận anh ta vì đã không chấp nhận coupon 30 xu của bà. Tại sao cụ già này quan trọng hóa đến thế? Chỉ là 30 xu thôi mà.
Tôi sẽ nói cho bạn biết tại sao: Cụ có lẽ không có gì để làm với ngày dài của mình ngoài việc ngồi nhà cắt các phiếu coupon. Cụ đã già và đơn độc. Con cụ mất dạy và không bao giờ về thăm cụ. Cụ đã không quan hệ trong 30 năm rồi. Cuh không thể xì hơi mà không bị đau lưng dưới ê ẩm. Tiền lương hưu của cụ cũng đã sắp hết, và cụ có lẽ sẽ lâm chung trong chiếc bỉm giấy khốn nạn.
Vì vậy cụ cắt phiếu coupon. Đó là tất cả những gì cụ làm. Đó là tất cả những gì cụ quan tâm bởi vì chẳng có gì đáng quan tâm nữa cả. Và vì vậy khi cậu thu ngân mặt còn hơi sữa từ chối chấp nhận một trong các phiếu coupon của cụ, khi anh ta bảo vệ sự trong sạch của một người tính tiền như cái cách một hiệp sĩ từng bảo vệ trinh tiết của một quý cô, bạn có thể cá rằng Bà ngoại sẽ bùng nổ. 80 năm hận đời sẽ tuôn ra cùng một lúc, giống như cơn bão lửa trong những câu chuyện "Vào thời của bà..." và "Mọi người đã từng thể hiện sự tôn trọng bà hơn nhều".
Vấn đề với những người chảnh chọe với que kem tại một trại hè chết tiệt nào đấy là họ chẳng có gì quan trọng hơn trong đời để chú tâm vào.
Nếu bạn thấy mình suốt ngày quan tâm đến mấy thứ nhảm nhí phiền lòng - bức ảnh mới trên Facebook về bạn trai cũ; chiếc điều khiển TV đã tụt pin nhanh chóng quá; hay bỏ lỡ đợt giảm giá nước rửa tay mua 2 tặng 1 - khả năng cao là bạn không có quá nhiều thứ chính đáng trong đời để quan tâm đến. Và đây mới là vấn đề thực sự của bạn. Không phải chuyện nước rửa tay, hay chiếc điều khiển TV tầm phào...
Vậy nên, tìm kiếm thứ gì quan trọng và ý nghĩa trong cuộc đời bạn có lẽ là cách sử dụng thời gian và năng lượng hữu hiệu nhất. Bởi vì nếu bạn không tìm ra lẽ sống của mình, bạn sẽ chỉ tập trung đến những chuyện vô nghĩa và nhảm nhí mà thôi
Mọi người không sinh ra để đếch quan tâm. Trên thực tế, chúng ta bẩm sinh đã để tâm đến rất nhiều thứ. Đã bao giờ thấy một cậu bé khóc hết nước mắt vì chiếc mũ của cậu có màu xanh không vừa ý chưa? Chính nó đó.
Khi ta còn nhỏ, mọi thứ đều mới lạ và thú vị, và cái gì cũng có vẻ quan trọng. Vì vậy, cái đếch gì ta cũng phải nhúng mũi vào. Ta chĩa mồm vào mọi thứ và mọi người - về những thứ họ bàn tán về ta, về liệu chàng/nàng dễ thương kia có gọi lại cho chúng ta hay không, về việc liệu đôi tất này có hợp nhau hay không, hay về màu quả bóng bay ngày sinh nhật.
Khi ta già đi, cùng với nhiều trải nghiệm hơn (và chứng kiến thời gian đang trôi qua kẽ tay), ta bắt đầu để ý thấy hầu hết những thứ nhảm nhí này có rất ít ý nghĩa. Những người mà ta rất coi trọng đã không còn tồn tại trên cõi đời này. Những lời khước từ đã từng đem lại cảm giác rất đau đớn bây giờ hóa ra lại mang lại kết quả tốt đẹp. Ta nhận ra mọi người thực sự cũng đếch quan tâm lắm đế những chi tiết vụn vặt về đời mình, và ta chọn không bị chúng làm ám ảnh quá mức.
Tóm lại là ta trở nên chọn lọc hơn về những chuyện mình sẵn sàng quan tâm. Đó là thứ mà người đời gọi là sự trưởng thành. Nó rất tốt, bạn nên thử đôi lần. Trưởng thành xảy đến khi một người học cách chỉ quan tâm đến những gì thực sự đáng giá. Như Bunk Moreland nói với đồng sự của mình, thám tử McNulty trong series The Wire (loạt phim, mà kệ cha bạn, tôi vẫn đang tải về): "Đó là thứ bạn nhận được khi quan tâm đến những chuyện đếch cần bạn phải quan tâm."
Rồi, khi ta già hơn và bước vào tuổi trung niên, có thứ gì đó bắt đầu thay đổi. Mức năng lượng của ta bắt đầu tụt giảm. Căn tính của ta bắt đầu đông đặc lại. Ta biết mình là ai và ta chấp nhận bản thân mình, bao gồm cả những phần xấu xí của bản thân mà trước giờ bạn vẫn căm ghét.
Và, theo một cách vi diệu nào đó, ta cảm thấy như được giải phóng. Ta không còn cần phải quan tâm đến mọi thứ. Cuộc đời vốn nó là vậy. Ta chấp nhận nó, cả đẹp lẫn xấu. Ta nhận ra rằng mình sẽ không bao giờ đi tìm cách chữa bệnh ung thư, đặt chân lên mặt trăng, hay phải chạm ngực cô diễn viên Jennifer Aniston. Và không sao cả. Đời vẫn tiếp diễn. Ta quay lại với những thứ thực sự quan trọng nhất: gia đình của mình, người bạn thân nhất của mình, môn thể thao ưa thích nhất của mình. Và, trước sự ngạc nhiên của chính mình, ta cảm thấy vậy là đủ. Sự đơn giản hóa này thực sự khiến ta hạnh phúc mỗi ngày. Và ta bắt đầu nghĩ, có thể gã Bukowski bợm rượu bê tha kia đã giác ngộ được điều gì đó. Đừng có cố.
Vậy Mark, cái cuốn sách bỏ xừ này thực sự muốn trình bày cái gì?
Cuốn sách này sẽ giúp bạn suy nghĩ rõ ràng hơn một chút về những điều quan trọng bạn cần chọn và những thứ vô bổ bạn cần gạt ra ngoài.
Tôi tin rằng ngày nay con người đang phải đối mặt với một đại dịch về tinh thần, khi chúng ta không chấp nhấn sự thật rằng đời đôi khi cần có những chỗ lồi lõm. Tôi biết nghe có vẻ hơi nhảm nhưng, nhưng hứa với bạn, đây là một vấn đề sống còn.
Bởi vì khi ta tin rằng đời phải hoản hảo, thì ta sẽ bắt đầu vô thức đổi lỗi cho chính mình. Ta bắt đầu cảm thấy như thế có gì sai sai cố hữu với bản thân, khiến ta thấy mình cần phải được bù đắp, bằng cách mua 40 đôi giày, hay nốc hết vài chai rượu vào tối thứ 3, hay xả súng vào một chiếc xe bus đầy trẻ con.
Định kiến cho rằng "đời phải ngon lành" đôi khi chính là tác nhân khiến Vòng lặp phản hồi từ địa ngục ngày càng phát triển, và chi phối nền văn hóa của chúng ta.
Ý tưởng đếch quan tâm là một cách đơn giản để tái định hướng các kì vòng của ta về cuộc đời và lựa chọn thứ gì là quan trọng và thứ gì không. Phát triển khả năng này sẽ dẫn đến một dạng "giác ngộ thực tiễn."
Không, đếch phải kiểu giác ngộ bay bổng, chấm dứt mọi bể khổ, cao siêu, phức tạp đó. Trái lại, tôi coi giác ngộ kiểu này là dạng sống thoải mái với ý tưởng cho rằng một vài đau khổ của cuộc đời này là không thể tránh khỏi - bất kể bạn làm gì, đời sẽ luôn có thất bại, mất mát, hối tiếc và tất nhiên không thể thiếu cái chết. Bởi vì một khi bạn bắt đầu chấp nhận tất cả đống shit mà cuộc đời ném vào bạn (và đời sẽ ném rất nhiều shit, tin tôi đi), bạn sẽ trở nên bất bại. Suy cho cùng, cách duy nhất để vượt qua nỗi đau là đầu tiên phải học cách chịu đựng nó.
Cuốn sách này đếch quan tâm đến việc giảm thiểu các vấn đề hay nỗi đau của bạn. Và đó chính xác là lý do tại sao bạn sẽ biết tôi đang thành thực. Tác phẩm này không phải bí kíp để đạt đến sự vĩ đại - nó không thể, bởi vì sự vĩ đại chỉ là một ảo tưởng của tâm trí, một điểm đến hư cấu mà ta buộc mình phải theo đuổi.
Thay vào đó, cuốn sách này sẽ biến nỗi đau của bạn thành một công cụ, biến vết thương của bạn thành sức mạnh, biến vấn đề của thành một vấn đề khác tốt hơn. Đó mới là tiến bộ thực sự. Hãy nghĩ về cuốn sách này như một hành trình trải nghiệm đau khổ và làm sao để đau khổ tốt hơn, có ý nghĩa hơn, với sự cảm thông và khiêm nhường hơn. Đây là cuốn sách giúp bạn tiến lên từng tí một bất kể gánh nặng đang đè trên vại, giúp bạn thư giãn tốt hơn bất kể những nỗi đau đang chịu đựng, giúp bạn cười vui bất kề nước mắt đang chảy ròng trên má.
Cuốn sách này sẽ không dạy bạn cách để thành công, mà dạy cách thất bại và bước tiếp. Nó sẽ dạy bạn kiểm tra lại kho hàng của đời mình và vứt đi những thứ không cần thiết. Nó sẽ dạy bạn cách nhắm mắt và tin rằng bạn có thể ngã ngửa về phía sau, và không sao cả. Nó sẽ dạy bạn cách đếch quan tâm. Nó sẽ dạy bạn ngừng cố gắng.
Trạm Đọc (Read Station)
Theo The Subtle Art of Not Giving a F*** - Mark Manson
