1. The Selfish Gene (Gene vị kỷ) - Richard Dawkins
Gene vị kỉ đã tạo nên một làn sóng hưng phấn giữa các nhà sinh học và giới đại chúng khi nó được xuất bản lần đầu năm 1976. Cuốn sách này đã dàn dựng một cách sống động cái nhìn về cuộc sống qua con mắt của gene, với văn phong rõ ràng, tập hợp lại những thành phần của tư duy về bản chất của chọn lọc tự nhiên, tạo thành một bộ khung khái niệm có ứng dụng rộng rãi cho nhận thức của chúng ta về tiến hóa, và đã được thời gian kiểm chứng.
Chính xác trong tư duy, nhưng lại được viết bằng ngôn ngữ phi kỹ thuật, Gene vị kỉ được coi trọng rộng rãi là một kiệt tác của sách khoa học, và những nội dung của nó vẫn còn phù hợp với ngày nay như ngày nó được xuất bản. “Cuốn sách này nên được đọc, có thể được đọc bởi hầu hết mọi người. Nó mô tả một cách tài năng diện mạo mới của thuyết tiến hóa.” ―W. D. Hamilton
2. The structure of scientific revolutions (Cấu trúc các cuộc cách mạng khoa học) – Thomas Kuhn
Có một bức hình vui trên tạp chí "Frank & Ernest" với một chú gà con chui ra khỏi vỏ trứng, nhìn quanh và nói: “Ồ! Sự thay đổi khuôn mẫu!” đổ lỗi cho giai đoạn cuối cuả Thomas Kuhn. Quả thực chỉ một vài triết gia hoặc sử gia có đủ ảnh hưởng để đưa lên truyện hài, và Kuhn là 1 trong số đó.
Cấu trúc các cuộc cách mạng khoa học quả thực là một công trình khuôn mẫu về lịch sử của khoa học. Kuhn sử dụng các cụm từ như “sự thay đổi khuôn mẫu” hay “khoa học thông thường,” ý niệm của ông về việc các nhà khoa học đã chuyển trạng thái từ khinh bỉ sang nghi ngờ sang chấp nhận một lý thuyết mới như thế nào, ông nhấn mạnh vào các nhân tố xã hội và tâm lý học trong khoa học – tất cả đều có tác động sâu sắc tới sử gia, khoa học gia, triết gia, giới phê bình, nhà văn, chuyên gia kinh tế, và thậm chí cả họa sỹ đường phố.
Một vài nhà khoa học (như Steven Weinberg và Ernst Mayr) rất tức tối bởi Kuhn, đặc biệt bởi sự nghi ngờ mà ông đã gợi nên – hoặc cái cách mà công trình của ông đã được sử dụng để dấy lên những nghi ngờ - về ý niệm của tiến trình khoa học. Tuy vậy người ta nói rằng sự chấp nhận của thuyết kiến tạo mảng vào những năm 1960, được xúc tiến bởi sự miễn cưỡng của các nhà địa chất, là một bước thụt lùi của sự thay đổi khuôn mẫu. Thậm chí cả Weinberg cũng đã nói rằng “Cấu trúc [các cuộc cách mạng khoa học] đã có ảnh hưởng rộng hơn so với các cuốn sách khác về lịch sử của khoa học.” Trong lời cáo phó của Kuhn có ghi, “Chúng ta đều đang sống trong thời kì Hậu Kuhn.”
3. Origin of species (Nguồn gốc các loài) – Charles Darwin
Việc xuất bản cuốn Nguồn gốc các loài của Darwin vào năm 1859 đánh dấu một bước chuyển mình mạnh mẽ trong tư duy khoa học. Cuốn sách đã lấy đi của Darwin 20 năm để xuất bản, thành từng phần bởi Darwin đã hình dung ra cơn bão dư luận chắc chắn sẽ xảy ra khi cuốn sách được xuất bản. Quả thực, bán hết bản đầu tiên trong ngày phát hành đầu tiên, Nguồn gốc các loài đã cách mạng hóa khoa học, triết học và thần học.
Những lập luận hợp lý, có căn cứ của Darwin đã đưa ra một cách cẩn thận lý thuyết về chọn lọc tự nhiên của ông và khẳng định của ông rằng các loài không được tạo ra tất cả cùng 1 lúc bởi một bàn tay thần thánh mà bắt đầu với một vài dạng đơn giản được biến dị và thích nghi qua thời gian. Dù cho ông bình luận về sức khỏe không tốt của mình, tranh luận về thí nghiệm của bản thân để kiểm tra sự tuyệt chủng ở loài ong, hoặc liên hệ tới một đối thoại về loài chuột đào hang ở Nam Mỹ, thành tựu vĩ đại của Darwin cá nhân một cách đáng ngạc nhiên và thực sự dễ hiểu.
Ý niệm sâu sắc của nó vẫn còn gây tranh cãi cho đến ngày nay, đánh dấu nó là cuốn sách gây ảnh hưởng nhất trong khoa học tự nhiên từng được viết – một công trình quan trọng không chỉ trong thời đại của nó mà còn trong lịch sử nhân loại.
4. Guns germs and steel (Súng, vi trùng và thép) – Jared Diamond
Trong cuốn sách đầy nghệ thuật, tri thức và thú vị này, Jared Diamond đã đưa ra những lập luận thuyết phục rằng nhân tố địa lý và môi trường đã định hình thế giới hiện đại. Các xã hội có xuất phát sớm trong sản xuất lương thực tiến tới thời kỳ săn băt hái lượm, và sau đó phát triển tôn giáo – cũng như những vi trùng bẩn thỉu và các vũ khí hung mạnh của chiến tranh – và khám phá biển và đất liền để chinh phục và tàn sát những nền văn hóa sơ khai.
Một sự tiến bộ lớn trong nhận thức của chúng ta về xã hội loài người, Súng, vi trùng và thép ghi chép cách mà xã hội hiện đại trở thành và phá hủy những học thuyết dựa trên cơ sở phân biệt chủng tộc của lịch sử nhân loại.
5. The grand design (Bản thiết kế vĩ đại) - Stephen Hawking
Vũ trụ bắt đầu từ khi nào và như thế nào? Tại sao chúng ta lại ở đây? Bản chất của thực tại là gì? Có phải “bản thiết kế vĩ đại” của vũ trụ chúng ta là một bằng chứng của một đấng tạo hóa nhân từ, người làm cho mọi thứ vận hành – hay khoa học đưa ra một lời giải thích khác? Trong cuốn sách này, Stephen Hawking và Leonard Mlodinow giới thiệu những tư duy khoa học gần đây nhất về các vấn đề đó và những bí ẩn vĩnh cửu của vũ trụ, trong một ngôn ngữ phi công nghệ sáng rõ và đơn giản.
Theo cơ học lượng tử, vũ trụ không chỉ có một tồn tại hoặc một lịch sử duy nhất. Các tác giả giải thích rằng chúng ta là sản phẩm của những dao động lượng tử trong thời điểm đầu của vũ trụ, và cho thấy cơ học lượng tử tiên đoán thuyết “đa vũ trụ” – ý niệm rằng vũ trụ của chúng ta chỉ là một trong rất nhiều những vũ trụ xuất hiện một cách tự phát từ hư vô, mỗi vũ trụ có một bộ luật tự nhiên khác biệt. Họ kết luận bằng một đánh giá đáng lưu ý về thuyết M, một lý giải về những quy luật đang điều khiển vũ trụ của chúng ta, hiện là ứng viên duy nhất tồn tại cho một “thuyết vạn vật”: lý thuyết thống nhất mà Einstein đã tìm kiếm, mà, nếu được xác nhận, sẽ đại diện cho thắng lợi lớn nhất của lý tính loài người.
6. Cosmos (Vũ trụ - Carl Sagan)
Trong cuốn sách này, Sagan khám phá 15 tỉ năm tiến hóa của vũ trụ và sự phát triển của khoa học và các nền văn minh. Vũ trụ theo dấu nguồn gốc của tri thức và phương pháp khoa học, pha trộn khoa học và triết học, và suy đoán về tương lai của khoa học. Cuốn sách cũng tranh luận về những tiên đề cơ bản của khoa học bằng cách cung cấp những giai thoại về những nhà khoa học nổi bật xuyên suốt tiến trình lịch sử, đặt những đóng góp của họ trong bối cảnh rộng hơn của sự phát triển khoa học hiện đại.
Cuốn sách bao quát một phạm vi rất rộng, bao gồm những suy nghĩ của Sagan về những vấn đề nhân chủng học, vũ trụ, sinh học, lịch sử, và thiên văn học từ xưa tới nay. Sagan lập lại quan điểm của ông về sự sống ngoài trái đất – về độ lớn của vũ trụ cho phép sự tồn tại của hàng ngàn nền văn minh ngoài trái đất, nhưng không có bằng chứng đáng tin cậy nào về việc những dạng sống đó đã từng ghé qua trái đất.
Trạm Đọc (Read Station) tổng hợp
