3: Ta có thể kiểm soát và dự đoán được ít thứ hơn mình tưởng

Bạn đã bao giờ nghĩ tại sao những người đánh bạc tung xúc xắc mạnh hơn nếu họ muốn số lớn, và nhẹ hơn nếu cần số nhỏ?

 

Những tay cờ bạc này đang bị dính ảo ảnh kiểm soát - nghĩa là họ tin rằng mình có thể ảnh hưởng đến những thứ mà trên thực tế ta không thể nào tác động.

Ảo tưởng kiểm soát mang lại cho ta hi vọng: nếu ta tin rằng mình có thể thay đổi chút nào hoàn cảnh, thì ta có thể sống tốt hơn.

Hiện tượng này được chứng minh trong một nghiên cứu trong đó các đối tượng được đặt trong các buồng để kiểm tra khả năng chịu đựng của thính giác. Thật đáng ngạc nhiên, họ có thể chống chọi nhiều tạp âm hơn nếu buồng được trang bị nút "cấp cứu" màu đỏ.

Tuy nhiên, chiếc nút này chẳng có tác dụng gì. Những người tham gia có ảo tưởng rằng họ đang kiểm soát hoàn cảnh, vì vậy có thể chịu đựng nhiều đau đớn hơn.

Vì vậy, "chiếc nút đỏ" được cài đặt trong rất nhiều lĩnh vực khác nhau để tạo ra ảo tưởng kiểm soát hữu ích.

Ví dụ: những cái nút bạn nhấn tại ngã tư đường? Hầu hết tất cả những gì chúng làm là mang cho bạn cảm giác mình đang điều khiển giao thông - khiến ta chờ đợi đèn chuyển màu dễ dàng hơn.

Điều này cũng đúng với rất nhiều nút "đóng cửa" và "mở cửa" trong các thang máy, mà trong rất nhiều trường hợp còn chẳng được kết nối với bảng điện.

Ngoài ra, ta còn hay tự tin quá về tài dự đoán của mình.

Ví dụ, nghiên cứu 10 năm đánh giá 28,361 dự đoán từ 284 chuyên gia tự phong trong rất nhiều lĩnh vực khác nhau, ví dự như kinh tế học. Những dự đoán của "chuyên gia" chỉ tốt hơn một chút so với những dự đoán ngẫu nhiên bằng máy.

Vậy nên, tốt nhất bạn hãy cảnh giác hơn với lời tiên đoán và tập trung năng lượng của mình vào những thứ bạn có thể thực sự ảnh hưởng.