Bạn có cho rằng mình là một người ra quyết định đầy lí trí? Kiểm tra thử nhé: ngay bây giờ, hãy chọn xem bạn có đồng tình với thực phẩm biến đổi gien không.
Bạn quyết định như thế nào? Nếu bạn là người thực sự lí trí, bạn sẽ tiếp cận câu hỏi này theo hướng cân nhắc rành rọt giữa ưu và nhược điểm của thực phẩm biến đổi gien: trước hết, đánh giá từng “điểm cộng” theo mức độ quan trọng, sau đó nhân chúng với khả năng xảy ra trên thực tế. Tiến hành các bước tương tự đối với “điểm trừ”.
Tada! Tổng điểm của mặt tốt trừ đi tổng điểm của mặt xấu chính là câu trả lời bạn nên đưa ra: nếu như giá trị đó lớn hơn 0 thì có nhiều điểm cộng hơn, vậy tức là bạn ủng hộ với thực phẩm biến đổi gen.
Tuy nhiên, nếu như bạn cũng giống như phần lớn mọi người thì bạn thường sẽ chẳng đủ thời gian hay hơi sức đâu để làm những thứ đánh giá kì công đó. Hay nói cách khác, chúng ta chẳng phải dạng đỉnh-cao-lí-trí khi đưa ra quyết định!
Trái lại, những quyết định của chúng ta thường hiếm khi được suy nghĩ thấu đáo, mà thay vào đó ta dựa vào những “lối tắt trong tâm trí” do cảm xúc dẫn đường.
Ví dụ, khi chúng ta nghe cụm từ “biến đổi gien”, các phản ứng cảm xúc tích cực hoặc tiêu cực sẽ được kích thích, ảnh hưởng đến cách chúng ta đánh giá rủi ro và lợi ích của khái niệm này. Bởi vậy nếu như ban đầu bạn nhận định đây là một ý tưởng kinh hoàng, thì bạn rất có thể sẽ thổi phồng các rủi ro (ví dụ như ảnh hưởng xấu lên môi trường), trong khi đó giảm nhẹ những lợi ích nó có thể đem lại (ví dụ như kháng sâu bệnh) so với mức thực tế.
Bằng cách này, các quyết định của chúng ta sẽ bị giới hạn chỉ trong những gì nảy sinh trong đầu chúng ta đầu tiên. Và như thế, chúng ta trở thành những con rối cho cảm xúc của chính mình, không thể ra quyết định lí trí, và điều này thì rất rắc rối trong những lĩnh vực yêu cầu một sự phân tích cao.
Kể cả thị trường chung cũng không thoát khỏi cánh tay ảnh hưởng của cảm xúc. Trên thực tế, một nghiên cứu đã chỉ ra rằng diễn biến thị trường chứng khoán ở 26 sở giao dịch chính chịu tác động bởi lượng ánh sáng mặt trời: nếu như ngày hôm đó nhiều nắng thì thị trường chứng khoán sẽ khởi sắc. Điều này ám chỉ rằng cảm xúc tích cực, dưới sự kích thích của ánh sáng mặt trời, đã làm thay đổi dòng đô-la lên đến hàng tỉ.