Stephen Hawking - nhà vật lý lý thuyết, vũ trụ học vĩ đại nhất thế kỉ 20 đã qua đời ở tuổi 76. Tuy vậy, những di sản mà ông để lại sẽ vẫn luôn là một kho báu quý giá cho nhân loại mãi về sau. 

Cùng Trạm Đọc điểm qua những cuốn sách tuyệt vời nhất của ông đã được xuất bản ở Việt Nam.

Cuốn sách Lược sử thời gian (tên tiếng Anh A Brief History of Time) xuất bản năm 1988, được biết đến như một trong những cuốn sách xuất sắc nhất của Stephen Hawking.

Đây là một cuốn sách khoa học phổ thông nhằm giải thích nhiều chủ đề của Vũ trụ học, trong đó có lý thuyết Big Bang, Lỗ Đen, Nón ánh sáng và Lý thuyết siêu dây cho độc giả không chuyên sâu. Qua cuốn sách này, độc giả sẽ có thể thu lượm được những kiến thức về chủ đề Vũ trụ. Có một sự thật rằng, cứ có thêm một công thức thì lượng độc giả sẽ giảm đi một nửa, vì thế, cuốn sách chỉ có duy nhất một công thức: E = mc². Và để đơn giản, súc tích và dễ hình dung hơn, cuốn sách đã được bổ sung nhiều hình ảnh và minh họa.

Lược sử thời gian được đánh giá là một trong những cuốn "Best Seller chưa từng đọc" - tức là cuốn sách có rất nhiều người đã mua nhưng chưa từng đọc hết.

Nằm trong lĩnh vực Vật lý Lý thuyết, Vũ trụ trong vỏ hạt dẻ (The Universe in a Nutshell) được viết ra nhằm giải thích về nhiều vấn đề liên quan tới các nghiên cứu của các Giáo sư toán học Lucas trong quá khứ, tỉ như Thuyết Không đầy đủ của Godel và màng P (một phần của Thuyết siêu dây trong vật lý lượng tử). Nó cũng mô tả về lịch sử hình thành và các nguyên lý của vật lý hiện đại. Ông dẫn dắt người đọc đến những sự kiện xảy ra đằng sau những câu chuyện trí tuệ nhất khi ông cố gắng "kết hợp thuyết tương đối rộng của Einstein và các ý tưởng của Ridchard Feynman về đa lịch sử thành một thuyết thống nhất hoàn chỉnh mô tả mọi thứ xảy ra trong vũ trụ."

Vũ trụ trong vỏ hạt dẻ là tác phẩm đạt Giải Aventis dành cho Sách khoa học năm 2002 và đã bán được hơn 10 triệu ấn bản trên thế giới. Nó thường được xem là phần tiếp theo của tác phẩm nổi tiếng Lược sử thời gian.

Đây là cuốn sách được Stephen Hawking và Leonard Mlodinow cùng chấp bút. Cuốn sách đặt ra ba câu hỏi chính: 

Tại sao có thứ gì đó thay vì không có gì?

Tại sao chúng ta tồn tại?

Tại sao vũ trụ hoạt động theo quy luật này mà không phải quy luật kia?

Trên nền tảng lịch sử và các tài liệu được công bố, Hawking và Mlodinow dẫn dắt bạn đọc đến cốt lõi của cuốn sách: các thuyết cơ học lượng tử và lực hấp dẫn đã kết hợp như thế nào để hình thành hiểu biết của ta về sự hình thành vũ trụ. Vũ trụ hoặc hình thành bất cứ cái gì từ khoảng không đều vậy. Giải thích tốt nhất cho đến bây giờ, như được nói trong sách, là “Thuyết M” (M-theories), dự đoán không chỉ có một vũ trụ ta đang sống mà một số lượng khổng lồ các vũ trụ. Nói cách khác, không chỉ có Trái Đất là một trong rất nhiều hành tinh trong hệ Mặt Trời và dải Ngân hà thuộc về hằng hà sa số các thiên hà. Vũ trụ mà ta đã biết cũng chỉ lọt thỏm trong tỉ tỉ vũ trụ không đếm được. Một sự lặp lại đầy bất ngờ của cuộc Cách mạng Copernican (Copernican Revolution).

Và kết luật của cuốn sách thực sự đột phá:  Trong tất cả các vũ trụ có thể có, một số vũ trụ phải có khả năng dung chứa sự sống. Chúng ta đang ở đây, điều đó đủ nói ta đã tồn tại trong góc nhỏ đó của tập hợp vũ trụ. Bằng cách này, mọi câu hỏi gốc đều có thể trả lời bằng số lượng khổng lồ của các vũ trụ, và trong số đó tình cờ phải có một vài vũ trụ “có thể sống được”.

Tiếp tục là một tác phẩm nữa được ra đười dưới sự hợp tác của Stephen Hawking và Leonard Mlodinow.

Dưới sự dẫn dắt tài tình, hai nhà khoa học đã giải thích rằng theo thuyết lượng tử, vũ trụ không chỉ có một sự tồn tại duy nhất hay một lịch sử duy nhất, thay vì thế vũ trụ có mọi lịch sử tồn tại song song (đồng thời). Khi được áp dụng cho toàn vũ trụ, ý tưởng này làm nảy sinh khái niệm về nhân quả. Nhưng phương pháp tiếp cận vũ trụ học "từ trên xuống" mà Hawking và Mlodinow mô tả sẽ cho thấy rằng quá khứ không có hình thức xác định, điều này có nghĩa là chúng ta tạo ra lịch sử qua sự quan sát nó, thay vì lịch sử tạo ra chúng ta. Các tác giả giải thích rằng chúng ta là sản phẩm của sự dao động lượng tử trong vũ trụ sơ khai, và cho thấy rằng thuyết lượng tử có thể dự đoán được khái niệm "đa vũ trụ" - vũ trụ của chúng ta chỉ là một trong nhiều vũ trụ xuất hiện đồng thời từ hư vô, mỗi vũ trụ có một tập hợp các qui luật riêng....

Vũ trụ siêu việt được đánh giá là cuốn sách hướng dẫn súc tích, mới mẻ và nổi bật giúp bạn đọc tìm hiểu những khám phá làm thay đổi hiểu biết của nhân loại và là sự thách thức đối với vài trong số các hệ thống tín ngưỡng của nhân loại.

Khác với những tác phẩm khoa học trên, Lược sử đời tôi là cuốn tự truyện của Hawking kể về cuộc đời ông từ khi còn niên thiếu cho đến khi nổi tiếng và được toàn thế giới biết đến. Có một Hawking rất khác hiện lên qua từng trang viết, một Hawking chân thật, gần gũi, giản dị và đời thường.

Một chàng trai 21 tuổi chiến đấu với căn bệnh tê liệt thần kinh, một chàng trai với sự hỗ trợ vĩ đại từ người bạn đời và bạn bè mình mà đã vượt qua tất cả, không đầu hàng số phận và trở thành người đàn ông vĩ đại nhất thế kỉ 20. Với ngòi bút hài hước và những chú thích dí dỏm, Hawking đã tự vẽ lên bức chân dung cuộc đời mình.

Bộ phim Theory of Everything (2014) kể về cuộc đời và sự nghiệp của Stephen Hawking chính là dựa trên cuốn sách này.

Ngoài ra, Stephen Hawking cũng cùng với con gái mình là Lucy Hawking cho ra đười một số cuốn sách khoa học dành cho thiếu nhi như Geogre và vụ nổ Big Bang, Kẻ giấu mặt ngoài hành tinh hay Chìa khóa vũ trụ của George.

Trạm Đọc (Tổng hợp).