Năm 1965, Poppy Northcutt là nữ kỹ sư duy nhất tại Cơ quan Kiểm soát Nhiệm vụ Houston của NASA. Được công tác trong một cơ quan lớn về vũ trụ nên Northcutt luôn tự tin vào tài trí của mình, nhưng làm việc ở môi trường được cho là “lãnh địa của đàn ông” không phải một điều dễ dàng.

Chính vì thế, đôi khi Northcutt cảm thấy bị cô lập trong chính nơi làm việc của mình. Cũng như hàng nghìn phụ nữ làm việc tại NASA, bà đảm nhận nhiệm vụ tính toán số liệu: họ thực hiện tất cả các phép tính cần thiết cho thí nghiệm.

Phụ nữ vốn đảm nhiệm vị trí này trước đó đã lâu, bằng chứng là những nhóm “máy tính” làm việc tại Đài thiên văn Harvard hay Đài quan sát Greenwich vào cuối những năm 1800. Tại NASA, họ đảm nhận khâu tính toán quan trọng nhất để đưa những nhà du hành lên Mặt Trăng.

Không như Northcutt, Sue Finley lại có rất nhiều đồng nghiệp là phụ nữ tại Phòng thí nghiệm Sức đẩy phản lực ở thành phố Pasadena, California. Không chỉ giám sát viên là nữ mà hầu như tất cả thành viên trong tổ máy tính đều là nữ.

Tối ngày 31/01/1958, khi Barbara Paulson tuyên bố rằng vệ tinh đầu tiên của Mỹ là Explorer 1 đã rời khí quyển và bay vào không gian, cả căn phòng vỡ òa trong vui sướng. Đây là thời khắc đánh dấu Mỹ đã bắt kịp Liên Xô trong việc đưa vệ tinh vào không gian, cũng chính là thời khắc mà Mặt Trăng trở thành mục tiêu tiếp theo của họ.

Tiếp nối thành công, Finley bắt đầu điều chỉnh các thiết kế và quỹ đạo để hiện thực hóa việc đưa robot lên Mặt Trăng. Nhóm của cô tập trung vào dự án Ranger (1961-1965), với mục tiêu là đưa máy ảnh lên Mặt Trăng, chụp lại hình ảnh cận cảnh của bề mặt vệ tinh này và chọn địa điểm hạ cánh an toàn cho Apollo. Sau đó là dự án Surveyor (1966-1968) với yêu cầu chính là thu thập thêm dữ liệu về nhiệt độ và chất nền của bề mặt Mặt Trăng. Ngoài ra, Finley cũng tham gia thiết kế các ăng-ten vô tuyến lớn để theo dõi và liên lạc với Apollo.

Helen Ling sinh tại Trung Quốc và trải qua tuổi thơ đầy biến động do Thế Chiến II, là thạc sĩ toán học và là quản lý mảng máy tính tại Phòng thí nghiệm trong hơn ba thập kỷ.

Janez Lawson là nhân viên phụ trách kỹ thuật người Mỹ gốc Phi đầu tiên tại Phòng thí nghiệm có bằng cử nhân về kỹ thuật hóa học tại Trường Đại học California, Los Angeles. Nếu là hiện nay, bà đáng lẽ đã trở thành một kỹ sư, nhưng nạn phân biệt chủng tộc những năm 1950 đã ngăn cản điều đó và cô chỉ có thể làm một vị trí nhỏ.

Thậm chí, những “máy tính thủ công” là phụ nữ người Mỹ gốc Phi còn bị tách khỏi trung tâm làm việc của NASA và được phân vào nhóm “Máy tính khu vực phía Tây": họ nhận lương thấp hơn người da trắng rất nhiều mà ngay cả khu làm việc, ăn uống và vệ sinh đều phải tách riêng.

Tuy nhiên, những sự phân biệt chủng tộc này chẳng thể thay đổi được tầm quan trọng của họ. Tác giả Margot Lee Shetterly đã viết cuốn Hidden Figures (2016) kể về câu chuyện có thật của ba người phụ nữ tại NASA, và sau này được chuyển thể thành bộ phim nổi tiếng cùng tên. Ba người phụ nữ trong sách đã dựa vào tài năng của chính mình để từ nhân viên tính toán trở thành một kỹ sư chân chính: Katherine Johnson, Dorothy Vaughan và Mary Jackson. Mỗi khi nhắc đến những thành công của NASA, người ta không thể nào bỏ quên họ.

Chính John Glenn, một trong những phi hành gia người Mỹ đầu tiên tiến vào vũ trụ và bay quanh Trái Đất, đã nói về Katherine Johnson rằng: “Nếu cô ấy nói rằng những chỉ số đã đạt yêu cầu, tôi sẵn sàng đi lên Mặt Trăng”. Không chỉ tính toán những con số, Johnson còn thiết kế quỹ đạo cho chuyến du hành vòng quanh Trái Đất năm 1962 của ông.

Để có thể thực hiện một chuyến bay lên Mặt Trăng, NASA cần các tên lửa nhiều tầng, với phần dưới chuyên cung cấp lực đẩy. Khi đến độ cao nhất định, phần này sẽ tự động tách ra và rơi xuống Trái Đất, trong khi phần trên hướng thẳng đến Mặt Trăng. Chiến dịch này được thực hiện tại phòng thí nghiệm của NASA tại Ohio, và đứng đầu các lập trình viên nữ tại đây là Annie Easley - một phụ nữ người Mỹ gốc Phi với tấm bằng cử nhân toán tại Đại học bang Cleveland.

Cũng như những người phụ nữ khác tại đây, Easley bắt đầu với công việc tính toán. Tuy nhiên, vào giữa những năm 1960, khi những chiếc máy tính điện tử ra đời thì họ phải chuyển sang viết chương trình máy tính cho NASA.

Đây cũng chính là thời điểm mà Easley bắt đầu lập trình động cơ cho tên lửa Centaur, và công nghệ này sớm trở thành một phần quan trọng của Apollo.

Ở một nơi khác, tại Trung tâm Vũ trụ Kennedy ở Florida, các mảnh ghép của Apollo 11 đang được lắp ráp. Dưới sự tính toán của nhiều nữ kỹ sư trên khắp cả nước, chiếc tên lửa dần dần được hoàn thiện. Trong số các kỹ sư có JoAnn Morgan, một cô gái trẻ 28 tuổi chuyên điều khiển các thiết bị đo đạc, đã làm việc tại Trung tâm kể từ khi NASA thành lập năm 1958.

Tương tự Northcutt, Morgan là người phụ nữ duy nhất làm việc trong phòng điều khiển tại Kennedy. Mặc dù đã tham gia tất cả các lần phóng Apollo trước đó, nhưng lần phóng thứ 11 này là lần đầu tiên cô được ngồi vào bàn điều khiển.

Mặc dù vậy, dường như những nhà báo lúc bấy giờ không thích cảnh một người phụ nữ ngồi trong phòng điều khiển, ở một vị trí quan trọng như nơi mà Morgan đang ngồi. Một phóng viên đã xuống hàng của cô và nói với một đồng nghiệp nam bên cạnh, “Tôi mong là anh có thể để cô ấy ra ngoài và tô chút son môi”.

Thế nhưng, son môi không phải là thứ mà Morgan nghĩ đến sáng ngày 16 tháng 7 năm 1969, khi Apollo 11 được chính thức phóng vào vũ trụ.

Ngày 20 tháng 7 năm đó, Apollo 11 bắt đầu hạ cánh xuống bề mặt Mặt Trăng. Nhưng chỉ ba phút trước khi hạ cánh, hệ thống máy tính đã phát cảnh báo về trường hợp khẩn cấp, khiến các kỹ sư phải đưa ra quyết định: cố gắng đến cùng dù có phải hy sinh hay hủy bỏ sứ mệnh.

May thay, nữ kỹ sư Margaret Hamilton đã chuẩn bị cho tình huống này từ lâu. Và nhờ chương trình phát hiện và sửa lỗi mà bà viết, phần mềm đã khởi động lại và Apollo 11 hạ cánh thành công.

Khoảnh khắc phi hành gia Neil Armstrong bước xuống từ khoang tàu, thực hiện bước đi đầu tiên trên Mặt Trăng đã trở thành một biểu tượng: “Đó là một bước tiến nhỏ của con người nhưng lại là một bước nhảy vọt khổng lồ của nhân loại”. Tuy nhiên, khoảnh khắc đó không chỉ do những người đàn ông tạo ra, mà còn là thành quả của rất nhiều phụ nữ, thuộc mọi chủng tộc và quốc tịch. Tất cả đã nỗ lực để tạo ra một trong những thành tựu vĩ đại nhất của nhân loại.

-----------------