Quy luật phản nỗ lực nói rằng có những việc bạn càng cố gắng, bạn sẽ càng thất bại. Càng cấm mình không nghĩ về con gấu trắng, nó lại càng hiện ra trong đầu. Càng cố ép mình đi ngủ, bạn lại càng mở mắt thao láo. Càng cố quên người để tiêu sầu, lòng lại càng sầu thêm.

Có những lời khuyên nghe qua thì hữu dụng, nhưng lại hoàn toàn vô dụng khi thực hành. "Đừng lo lắng, đừng nhớ nữa, đừng buồn nữa...": Giá mà cảm xúc con người có thể dễ điều khiển chỉ bằng một hiệu lệnh như thế.

Nhà tâm lý học Viktor Frankl có một cách để chữa những căn bệnh kiểu này mà ông gọi là nỗ lực ngược (Paradoxical intention). Thay vì cố quên, cố tránh né, cố ép mình, ông dặn các bệnh nhân cứ làm ngược lại.

Một phụ nữ bị âu lo trước đám đông được dặn hãy cố thử tăng nhịp tim mình lên, thử lo đến mức đổ gục trước khán giả xem nào, và thế là cô lại đỡ lo lắng. Một cậu bé nói lắp được phân vai nói lắp, nhưng khi lên diễn, cậu lại không thể cố nói lắp được. Một người mất ngủ được dặn hãy cố tỉnh táo nhất có thể, và thế là họ lại chợp mắt được. Một chàng trai khó thể lên đỉnh được dặn cấm không được quan hệ (vì vậy lo lắng về chất lượng cuộc ân ái được bỏ qua và anh ta giải phóng bản thân khỏi kỳ vọng từ chính mình).

Hiệu quả của phương pháp này một phần nằm ở việc nó hoá giải những áp lực khi chúng ta cố gây áp lực cho mình. Bạn sợ rằng mình sẽ sợ hãi, bạn buồn vì mình đang buồn, bạn lo rằng mình sẽ lo lắng: Khi cố chống lại cảm xúc, bạn lại càng tiếp thêm sức mạnh cho nó. Nhắc mình những suy nghĩ "Đừng lo, tự tin lên, không việc gì phải sợ" và bạn càng thấy âu lo, càng mất bình tĩnh và càng sợ hãi.

Vậy nên, một cách để quên một người là đừng cố quên họ: Vì để bỏ qua X, trước tiên chúng ta phải nhớ về X. Cách hiệu quả hơn là hãy cố nhớ về họ: Viết về họ, nghĩ vì họ, nói về họ, ôn lại mọi thứ về họ... rồi một ngày bạn sẽ thấy họ bỗng biến mất một cách lặng lẽ.

Cố quên là sẽ còn nhớ. Cố nhớ là sẽ không phải quên.

Đọc thêm: Promoting Change Through Paradoxical Therapy

Trạm Đọc