Bạn có thể đã nghe về "hiệu ứng Mozart". Đó là ý tưởng cho rằng nếu trẻ em hoặc thậm chí trẻ sơ sinh nghe nhạc của Mozart, chúng sẽ trở nên thông minh hơn. Chỉ cần tìm kiếm trên internet, bạn sẽ thấy rất nhiều sản phẩm giúp bạn thực hiện điều này. Bất kể độ tuổi nào, có rất nhiều CD và sách để giúp bạn tận dụng sức mạnh từ âm nhạc của Mozart. Tuy nhiên, khi xem xét bằng chứng khoa học về việc liệu điều đó có làm bạn thông minh hơn hay không, bức tranh không đơn giản như vậy.
Cụm từ "hiệu ứng Mozart" xuất hiện lần đầu vào năm 1991, nhưng chính một nghiên cứu được mô tả trong tạp chí Nature vào năm 1993 mới thực sự khơi dậy sự quan tâm của truyền thông và công chúng về ý tưởng rằng nghe nhạc cổ điển có thể cải thiện trí não. Đây là một ý tưởng có vẻ hợp lý: Mozart không thể phủ nhận là một thiên tài, âm nhạc của ông phức tạp, và người ta hy vọng rằng nếu chúng ta nghe đủ nhiều, một phần trí thông minh đó sẽ "thấm" vào chúng ta.
Năm 1997 Don Campbell, tác giả của cuốn sách "The Mozart Effect", đã khơi mào một cuộc tranh luận sôi nổi về tác động của âm nhạc đối với não bộ. Ông cho rằng việc nghe nhạc của Mozart, đặc biệt là những tác phẩm có tiết tấu nhanh và phức tạp, có thể cải thiện khả năng không gian và tư duy logic. Tuy nhiên nhiều nghiên cứu sau đó đã chỉ ra rằng hiệu ứng Mozart có thể chỉ là một hiện tượng tạm thời và không mang lại những lợi ích lâu dài. Dù vậy, không thể phủ nhận rằng âm nhạc, đặc biệt là âm nhạc cổ điển, có tác động tích cực đến tâm trạng và cảm xúc của con người.
Ý tưởng này nhanh chóng lan rộng, hàng ngàn bậc cha mẹ bắt đầu mở nhạc Mozart cho con cái mình nghe. Năm 1998, Zell Miller, Thống đốc bang Georgia (Mỹ), thậm chí còn yêu cầu dành ngân sách để mỗi trẻ sơ sinh được nhận một CD nhạc cổ điển. Không chỉ trẻ em, ngay cả động vật cũng được thử nghiệm với nhạc Mozart. Một lần, khi Sergio Della Sala – nhà tâm lý học và tác giả cuốn Mind Myths – đến thăm một trang trại ở Ý, người nông dân tự hào khoe rằng họ cho bò nghe nhạc Mozart ba lần một ngày để tăng chất lượng sữa.
Nhưng liệu âm nhạc của Mozart thực sự có tác dụng?
Khi quay lại nghiên cứu ban đầu, điều bất ngờ đầu tiên là các tác giả từ Đại học California, Irvine rất khiêm tốn trong các tuyên bố của họ và không hề sử dụng cụm từ "hiệu ứng Mozart". Điều bất ngờ thứ hai là nghiên cứu này không được thực hiện trên trẻ em mà trên sinh viên đại học.
Chỉ có 36 sinh viên tham gia. Họ được yêu cầu thực hiện các bài kiểm tra tinh thần sau khi nghe 10 phút im lặng, 10 phút hướng dẫn thư giãn hoặc 10 phút nhạc của Mozart (Sonata for Two Pianos in D Major, K448). Những sinh viên nghe nhạc Mozart làm tốt hơn trong các bài kiểm tra không gian – yêu cầu hình dung hình dạng trong tâm trí. Tuy nhiên, hiệu quả này chỉ kéo dài khoảng 15 phút. Như vậy, nó khó có thể mang lại sự cải thiện trí tuệ lâu dài.
"Kích thích não bộ" – yếu tố chính
Nhiều nghiên cứu tiếp theo cho thấy nghe nhạc thực sự có thể cải thiện tạm thời khả năng xử lý không gian, nhưng hiệu quả này không kéo dài và không làm chúng ta thông minh hơn. Hơn nữa, âm nhạc của Mozart không phải là yếu tố duy nhất. Một nghiên cứu năm 2010 cho thấy nghe nhạc của Schubert hoặc thậm chí đọc một đoạn văn từ tiểu thuyết của Stephen King cũng có tác dụng tương tự – miễn là bạn thích chúng.
Năm 2006, một nghiên cứu lớn ở Anh với 8.000 trẻ em cho thấy nhạc pop cũng có thể có hiệu quả như nhạc Mozart. Trẻ nghe nhạc của Mozart làm tốt, nhưng những trẻ nghe nhạc pop như Blur’s Country House còn làm tốt hơn.
Điều này chỉ ra rằng sự hứng thú và sự tỉnh táo của não bộ quan trọng hơn loại nhạc bạn nghe. Bạn không cần phải nghe nhạc cổ điển – bất kỳ hoạt động nào kích thích trí óc như tập thể dục hoặc uống cà phê cũng có thể mang lại hiệu quả tương tự.
Chơi nhạc cụ – lợi ích thực sự
Có một cách mà âm nhạc có thể nâng cao IQ của bạn: học chơi một nhạc cụ. Theo Jessica Grahn, nhà khoa học nhận thức tại Đại học Western, Ontario, một năm học piano kèm luyện tập đều đặn có thể tăng IQ lên khoảng 3 điểm.
Nghe nhạc Mozart sẽ không gây hại gì và có thể bắt đầu một sở thích lâu dài với nhạc cổ điển. Nhưng trừ khi bạn cần cải thiện kỹ năng xếp giấy ngay lập tức, khả năng là nhạc Mozart sẽ không giúp bạn làm tốt hơn bất kỳ điều gì.
- Trạm Đọc tổng hợp
>> Đọc thêm: 3 siêu phẩm để khám phá cuộc đời của 3 nhà soạn nhạc vĩ đại