Lướt newsfeed Facebook hay Instagram, không khó để bắt gặp những câu trích dẫn của chuyên gia kĩ năng mềm, diễn giả và những người có tầm ảnh hưởng rằng lựa chọn sự an toàn là tự hủy hoại cuộc đời. Rằng nếu không đẩy mình ra khỏi vùng an toàn mỗi ngày, cuộc đời bạn sẽ chẳng đi đến đâu mà chỉ còn lại sự hèn nhát. “Không đáng sợ như bạn nghĩ đâu” Yubing Zhang một sinh viên bậc sau đại học Standford đã nói như vậy trong bài TEDx talk được rất nhiều lượt xem - Life Begins at the End of Your Comfort Zone.

Khi bạn sống trong vùng an toàn, “bạn duy trì những niềm tin sai lầm về bản thân hoặc thường xuyên nghi ngờ bản thân và cảm thấy tội lỗi”, diễn giả kiêm tác giả viết về lãnh đạo bán chạy nhất, Jack Canfield nói.

“Vùng an toàn là một vùng đất xinh đẹp, nhưng không có thứ gì phát triển được ở đó” là một quote quen thuộc trên Instagram. Câu nói của Elaenor Roosevelt “Mỗi ngày, hãy làm một việc khiến bạn sợ hãi” được in lên mọi thứ từ cốc nước đến giấy dán tường.

Tôi đã từng tin vào những câu nói này nhưng kinh nghiệm của tôi cho thấy điều hoàn toàn ngược lại. Khi tôi không ngừng đẩy mình ra khỏi vùng an toàn như chuyên gia khuyên, tôi đã kiệt sức. Sau những trải nghiệm khó khăn, tôi đã học được cách xác định những giới hạn an toàn, và hơn cả là trân trọng vùng an toàn của bản thân. Nhận thức được điều này rất có ý nghĩa đối với tôi, giúp tôi sải những bước dài trong cuộc sống.

Tua lại chỉ vài năm về trước, tôi thường tốn khoảng hai giờ đồng hồ chen chúc trên xe buýt để ra khỏi thành phố New York vào giờ cao điểm. Mỗi buổi sáng, tôi phải uống thuốc giảm stress để ngăn mình không sụp đổ vì kiệt sức. Vào thời điểm đó, kim chỉ nam trong cuộc sống của tôi là nghiêm khắc thúc đẩy bản thân: phải đạt tất cả điểm A tại trường trung học, phải đứng đầu lớp tại trường đại học, khi tốt nghiệp phải có một công việc thử thách tại Manhattan. Nhìn từ bên ngoài, mọi thứ thật hoàn hảo, tôi đã là một tấm gương sáng để mọi người noi theo. Nhưng sâu thẳm bên trong, tôi cảm thấy thất bại và bất lực.

Vốn là một người luôn muốn cải thiện bản thân, tôi cắt nghĩa những cảm xúc bên trong mình và lý giải nó bằng đáp án: tôi chưa đủ tốt. Nếu cảm thấy mọi việc khó khăn, tôi nhanh chóng ra lệnh cho mình cần phải nỗ lực hơn nữa. Tôi tự nhủ: “chỉ cần làm việc chăm chỉ hơn, bước ra khỏi vùng an toàn thì mình sẽ cải thiện bản thân, mình sẽ trở thành phiên bản tốt hơn.”

Nhưng nhiều tháng trôi qua, cảm giác sợ hãi cứ ngày một tăng lên. Mỗi ngày, tôi đều phải nuốt những con ếch. Tôi luôn lo lắng tốt độ rằng, cơn khủng hoảng nào sẽ bắt đầu? Dự án mới nào sẽ được gửi tới hộp thư của tôi sáng nay? Sức khỏe của tôi ngày một sa sút. Có điều gì đó không ổn, đáng lẽ đối mặt với nỗi sợ phải khiến tôi phát triển như những câu nói động lực chứ.

Chỉ mới hai mấy ba mươi tuổi mà tôi đã mệt mỏi rã rời phải nằm trên giường, không thể nhấc nổi chân. Tôi mắc chứng tim đập nhanh và bị những cơn ác mộng triền miên quấy rối. Bởi vì liên tục thúc đẩy bản thân với mong muốn thoát khỏi vùng an toàn, tôi đã hi sinh mình tới mức kiệt sức. Cuối cùng, tôi bỏ việc và chấp nhận rằng tôi có những giới hạn của mình và dù gì đi nữa, chúng giữ tôi được an toàn.

Theo nghĩa đen, vùng an toàn liên quan tới một vùng nhiệt độ tối ưu. Nhưng  dưới góc độ tâm lý học, đó là một trạng thái con người cảm thấy thoải mái và có khả năng kiểm soát mọi việc xung quanh. Cùng ngược dòng lịch sử để tìm hiểu xem, từ khi nào mà phong trào cải thiện bản thân bằng cách vượt qua trạng thái này bắt đầu trở nên hấp dẫn đến vậy.

Năm 1907, một nghiên cứu trên loài chuột của nhà tâm lý học người Mỹ Robert Mearns Yerkes cho thấy “Sự lo lắng cải thiện hiệu suất cho đến khi đạt đến mức độ kích thích tối ưu nhất định.” (Yerkes cũng là một người ủng hộ thuyết ưu sinh và công trình nghiên cứu của ông bị cho là có khuynh hướng phân biệt chủng tộc.)

Ý tưởng sử dụng sự lo lắng để tăng cường hiệu suất được chú ý nhiều hơn khi việc bãi bỏ quy định kinh tế trong những năm 1990 dẫn đến áp lực cạnh tranh. Vào năm 2009, nhà lý thuyết quản lý nổi tiếng người Anh Alasdair White một lần nữa nhấn mạnh tầm quan trọng của sự lo lắng khi cho rằng “Chìa khóa để am tường và quản lý hiệu suất là quản lý mức độ stress”. Theo ông sự lo lắng chính là một công cụ hiệu quả hỗ trợ quản lý hiệu suất.

Tuy nhiên, một bài báo năm 2017 tại Đại học Leicester đã phát hiện ra rằng không có bằng chứng thực nghiệm nào hỗ trợ cho ý tưởng này. Song, tác giả Alasdair White vẫn viết, “bất chấp tất cả các bằng chứng chống lại, quan điểm cho rằng sự căng thẳng góp phần làm tăng hiệu suất vẫn đang được truyền tải trong nhiều giáo trình quản lý.”

Đầu thế kỷ 20, nhà tâm lý học về sự phát triển, Lev Vygotsky, cho ra đời một định nghĩa hoàn toàn trái ngược - “vùng phát triển gần”. Vùng này gần với vùng an toàn, cho phép sự phát triển dần dần và lành mạnh. Vùng này cho phép trẻ em học các kĩ năng mới một cách tự nhiên. Theo tôi hiểu, hành động theo lý thuyết “vùng phát triển gần” là lựa chọn thử thách bản thân nhưng chỉ sau quá trình cân nhắc kĩ lưỡng và vạch ra từng bước chinh phục thử thách đó. Hay nói ngắn gọn là chọn những gì giúp phát huy điểm mạnh của tôi như một cách thách thức bản thân dựa trên những nền tảng sẵn có.

Từng thúc ép bản thân đến mức đổ bệnh, giờ đây tôi hiểu rõ mình muốn gì và không muốn gì. Bằng cách nhận thức rõ và tôn trọng vùng thoải mái của mình, tôi có thể xác định khi nào sức khỏe bị đe dọa để kịp thời dừng lại. Một khi đã khẳng định những ranh giới của mình, tôi có thể rũ bỏ sự lo lắng để trở về nơi tôi cảm thấy bình yên và an toàn.

Trong một thế giới không ngừng đòi hỏi thời gian và sự chú ý của mọi người, vùng an toàn đóng vai trò như một không gian nơi ta có được thế chủ động và ẩn náu khi gặp nhiều điều căng thẳng. Đó là nơi ta lấy lại sự tự tin, suy nghĩ chín chắn và lấy đà để chạy tiếp trên những đường đua của riêng mình. Càng tốn ít thời gian vật lộn với sự thiếu thoải mái, ta mới có thể tập trung vào những điều thật sự quan trọng.

Trong khi những người thường xuyên tự đẩy mình ra khỏi vùng an toàn được ví như những người nhảy dù, thì chúng ta, những người chọn hoạt động trong vùng an toàn của mình, đang ngày đêm xây từng viên gạch để tạo ra một ngôi nhà kiên cố cho sự phát triển bền lâu.

Hạnh Tâm - Ngọc Xuân (Biên dịch)

Theo The Guardian