Bạn đang đứng ở một góc thị trấn nơi bạn từng sống ngày trước. Bạn tản bộ qua ngôi nhà của người bạn gái từng quen hồi bạn 16 tuổi. Bạn ngước nhìn lên thứ đã từng là cửa sổ phòng ngủ của nàng. Từ phía ngoài, mọi thứ trông có vẻ vẫn như cũ, cho dù bây giờ đã có một ai khác sống ở đó. Cha mẹ nàng đã nghỉ hưu, nàng đã lấy chồng và có hai đứa trẻ ở một thành phố khác. Bạn bỗng cảm thấy hoài cổ sâu sắc về những sự kiện trong quá khứ mà bây giờ chắc chắn bạn không thể có những trải nghiệm như thế một lần nữa. Không phải là bạn nhớ nàng nhiều bao nhiêu, hai bạn đã từng là gì của nhau và có nhiều kỉ niệm như thế nào. Thật khó để giải thích cảm xúc đó là gì, cho dù nó rõ ràng đang làm lòng bạn cuộn sóng. Ngay tại khoảnh khắc đó, điện thoại của bạn vang lên cuộc gọi đến. Đó là một người bạn – hỏi bạn có khỏe không. Bạn không biết nói gì cả, bạn không biết cách biểu đạt cảm xúc của mình, và bạn nhanh chóng đổi chủ đề khác.
Đó là do bạn không nói tiếng Bồ Đào Nha! Nếu bạn biết tiếng của đất nước này, bạn sẽ không phải chật vật tìm câu từ diễn tả cảm xúc của mình đến thế. Bạn sẽ có một từ lý tưởng trong tay ngay lập tức. Bạn có thể đơn giản nói với bạn mình rằng bạn đang ở trạng thái ‘saudade’ và họ sẽ hiểu. Những từ mà không có nghĩa trực tiếp khi được dịch sang bất kì ngôn ngữ nào khác, từ đó hẳn là mang một khao khát u sầu, ngọt ngào xen lẫn đắng cay cho những điều tươi đẹp nay đã không còn: một câu chuyện tình, một ngôi nhà thơ ấu, một tình bạn. Nó là sự hòa trộn của niềm đau và hạnh phúc rằng mình đã từng có một thời được sống với sự đáng yêu như thế .
Vấn đề cơ bản – mối liên hệ giữa ngôn ngữ và cảm giác – từ lâu đã gây tranh cãi trong triết học. Một số học giả cho rằng cảm giác tách biệt với ngôn ngữ: ví dụ như những đứa trẻ có thể cảm nhận mọi thứ rất lâu trước khi chúng biết cách ghim từ ngữ vào cảm giác của chúng. Tuy nhiên, các nhà triết học khác lại khẳng định rằng chúng ta sẽ không thể nhận biết được những cảm giác nhất định nếu không có những ngôn từ giúp ta nhận ra chúng.
Sự thật – như thường lệ - nằm đâu đó ở ranh giới mơ hồ ở giữa. Ngôn ngữ có thể không hoàn toàn tạo ra cảm giác, nhưng phần lớn nó chắc chắn làm sâu sắc và rõ ràng cảm giác hơn. Hiểu và dùng đúng từ giúp chúng ta hiểu rõ bản thân, và có thể “bắc cầu” vào đời sống nội tâm một cách chính xác hơn và an toàn hơn.
Hiện tượng này trở nên đặc biệt rõ ràng bất cứ khi ta bắt gặp những từ trong ngôn ngữ khác tập trung vào một cảm giác mà ngôn ngữ của chính chúng ta không có một thuật ngữ súc tích nào biểu đạt. Từ đó ta nhận thấy dùng đúng từ có tác dụng đến nhường nào trong việc khiến một cảm xúc trở nên rõ ràng và dễ hiểu.
Lấy ví dụ, từ HÜZÜN trong tiếng Thổ Nhĩ Kì, mang nghĩa một cảm giác u ám khi mọi thứ xuống dốc và tình trạng đó – thường là thuộc về chính trị – có thể sẽ chỉ tồi tệ đi do những nhà lãnh đạo chính trị gian dối hành động dại dột và không khôn ngoan. Thật hữu dụng khi có một từ như thế này để biểu đạt và đàm luận về nỗi đau thương được bóc tách trong tâm hồn người dân Thổ Nhĩ Kì.
Hoặc là, vui vẻ hơn, ở Na Uy có từ FORELSKET, một từ mang lại cảm giác phấn khích tại thời kì đầu của tình yêu, khi chúng ta không thể tin rằng một người hoàn hảo như thế có thể “lạc lối” vào cuộc đời ta và lúc nào cũng nghĩ về tương lai tuyệt đẹp về hai người. Ta có thể biểu đạt rằng: “Tôi đã bị chế ngự bởi forelsket khi những ngón tay của chúng tôi đan vào nhau”
Tuy nhiên không phải chỉ một vài từ vi diệu trong ngôn ngữ nước ngoài giúp làm sáng tỏ hơn tâm hồn chúng ta. Nó là điều mà văn chương vĩ đại có thể làm. Một bài thơ, một tiểu thuyết “hay” chính là thứ có thể gỡ bỏ bức tường xa cách tự tạo, giảm mức độ hiểu nhầm và đưa ta trở lại với chính mình. Sau một cuộc đời với việc đọc, chúng ta biết cách gắn những từ ngữ và câu cú tới hầu hết mọi thứ chúng ta cảm nhận, cho dù nó có mong manh và dễ tan biến đến mức nào.
Đó chính là món quà mà Shakespeare ca tụng trong "Giấc mộng đêm hè" khi ông viết:
The poet’s eye, in fine frenzy rolling,
Doth glance from heaven to earth, from earth to heaven;
And as imagination bodies forth
The forms of things unknown, the poet’s pen
Turns them to shapes and gives to airy nothing
A local habitation and a name.
Tạm dịch:
Đôi mắt của nhà thơ, lăn điên cuồng
Từ thiên đường tới trái đất, từ trái đất tới thiên đường
Và khi trí tưởng tượng tiến lên phía trước
Vật thể không tên, ngòi bút của nhà thơ
Biến chúng thành hình dạng và thổi hồn vào hư không
Một nơi cư ngụ và một cái tên.
Nhờ văn chương, chúng ta có thể được cứu thoát khỏi những "bình chuông" khóa kín cảm xúc. Dùng đúng từ phá vỡ sự cô lập và dẫn lối ta tới TÌNH YÊU.
Trạm Đọc
Theo The Book of Life
