“Kiến thức chung” (common knowledge) thực sự là gì? Và nó đến từ đâu? Chẳng hạn, ai cũng biết cần nói “Bless you” (Chúc bạn mạnh khỏe) khi ai đó hắt xì, nhưng vì sao ta lại làm vậy? Ta học điều đó bằng cách nào? Hiểu được cách thông tin lan truyền trong một nhóm có thể giúp bạn tận dụng động lực này để kết nối khách hàng và những người khác hiệu quả hơn. Bạn có thể học rất nhiều về chủ đề này trong cuốn "When Everyone Knows That Everyone Knows" của Steven Pinker. Đây là một trong năm cuốn sách mà Bill Gates gọi là “những cuốn gần đây tôi thích nhất” và khuyên mọi người nên đọc vào mùa đông này.
Cuốn sách đi sâu vào cách kiến thức lan truyền giữa con người và trong các xã hội. Ví dụ: câu chuyện “Bộ quần áo mới của hoàng đế.” Trong truyện của Hans Christian Andersen, hai tên lừa đảo nói với vị hoàng đế phù phiếm rằng chúng đã may cho ông một bộ quần áo từ loại vải mà người ngu ngốc hay bất tài sẽ không thể nhìn thấy. Bộ quần áo thực ra không tồn tại, bọn “thợ may” chỉ đang giả vờ. Nhưng tất cả mọi người, bao gồm cả hoàng đế, đều nói rằng họ nhìn thấy bộ quần áo vô hình ấy để không bị xem là ngu ngốc hay bất tài.
Khi hoàng đế đi diễu hành để khoe “bộ quần áo mới,” mọi người đều ca ngợi nó. Rồi một đứa trẻ thốt lên rằng hoàng đế không mặc gì cả. Tin này lan nhanh trong đám đông và mọi người nhận ra rằng chẳng ai nhìn thấy bộ quần áo nào cả. Câu chuyện là một minh họa tuyệt vời về bản chất con người: chúng ta chỉ thoải mái nói ra điều gì đó khi biết người khác cũng nghĩ như vậy. Đó là cách sự thật về hoàng đế bị phơi bày và cũng là cách những cuộc cách mạng bắt đầu.
Johnny Carson đã gây ra một cuộc khan hiếm giấy vệ sinh như thế nào?
Tuy nhiên, có một điểm khó chịu là kiến thức chung đôi khi có xu hướng biến thành những lời tiên tri tự thành hiện thực. Cuốn sách đưa ra lời giải thích cho điều mà Gates từ lâu vẫn thắc mắc: vì sao lại khan hiếm giấy vệ sinh. “Theo tôi biết, các nhà sản xuất giấy vệ sinh chưa từng gặp khó khăn trong việc cung ứng. Vậy mà mỗi khi có tình huống khẩn cấp như bão, tuyết rơi hay đại dịch, mọi người lại đổ xô đến siêu thị và vét sạch giấy vệ sinh trên kệ,” ông viết trong bài chia sẻ về cuốn sách.
Tin hay không tùy bạn, nhưng tất cả bắt đầu từ một đoạn độc thoại của Johnny Carson trong The Tonight Show năm 1973. Thời điểm đó đúng là có tình trạng thiếu xăng thật, nhưng việc Carson nói đùa rằng “giấy vệ sinh đang biến mất khỏi các kệ siêu thị” chỉ là một câu bông đùa. Sau buổi phát sóng, mọi người liền đổ xô mua giấy vệ sinh, có thể vì họ không biết Carson đang đùa, hoặc họ biết, nhưng nghĩ rằng những người khác không biết và sẽ mua sạch giấy vệ sinh, nên họ phải nhanh tay trước.
Việc đổ xô mua như vậy đã tạo ra một cuộc khan hiếm giấy vệ sinh thật sự. Và điều tương tự xảy ra bất cứ khi nào chúng ta cảm thấy bị đe dọa bởi sự gián đoạn.
Gates viết: “Cuốn sách đầy những ví dụ lặp đệ quy kiểu như vậy, vừa khiến bạn đau đầu vừa giúp bạn hiểu sâu sắc cách chúng ta giao tiếp.” Chúng cũng giúp bạn hiểu vì sao chúng ta nghĩ như cách mình nghĩ, và cách những khái niệm, ý tưởng hay quan điểm mới được lan truyền cho đến khi “ai cũng biết.”
Và khi bạn hiểu điều đó, bạn cũng sẽ biết cách để kiến thức, sản phẩm hoặc quan điểm của chính mình trở thành “kiến thức chung,” lan rộng đến mọi người.
- Theo Inc.