Chúng ta có xu hướng định nghĩa bản thân qua công việc. Điều này cũng dễ hiểu vì hầu hết mọi người dành khoảng một phần ba cuộc đời để làm việc. Nhưng điều đó cũng có phần buồn bã. Rốt cuộc thì nghề nghiệp nói lên được gì về con người thật của ai đó? Một câu hỏi thú vị và có ý nghĩa hơn nhiều có thể là: “Bạn thích làm gì vào thời gian rảnh?”

Trong cuộc phỏng vấn “Mini Philosophy” của Big Think với Alex Soojung-Kim Pang – tác giả cuốn sách “Rest: Why You Get More Done When You Work Less” (Nghỉ ngơi: Vì sao bạn lại đạt được nhiều hơn khi làm ít đi?). Ông là người sáng lập 4 Day Week Studio và là một tiếng nói đi đầu trong việc kêu gọi làm việc ít hơn nhưng hiệu quả hơn.

Dưới đây là 4 lý do bạn nên nghiêm túc với việc nghỉ ngơi hơn:

“Tôi viết Rest dành cho những người giống tôi — những người chuyên nghiệp, xem công việc là nguồn cảm hứng và ý nghĩa, có chút cầu toàn, và luôn muốn tạo ra ảnh hưởng tích cực đến thế giới,” Soojung-Kim Pang chia sẻ. “Tôi muốn lập luận rằng ngay cả với những người như vậy, việc dành thời gian nghỉ ngơi mỗi ngày là điều rất cần thiết — vì đó là nguồn tái tạo năng lượng, là bệ phóng cho những ý tưởng mới, giúp ta sáng tạo hơn và làm được nhiều việc mình yêu thích hơn.”

Ông cho rằng nếu bạn thực sự muốn giỏi hơn trong công việc (và nếu công việc khiến bạn hạnh phúc), thì cách tốt nhất là nghỉ ngơi đầy đủ. Làm việc nhiều và liên tục không phải lúc nào cũng mang lại kết quả tốt. Có một “điểm giới hạn” trong hiệu suất lao động — làm ít quá thì không đủ, nhưng làm quá nhiều thì lại phản tác dụng. Nghỉ ngơi đúng cách giúp bạn làm việc hiệu quả hơn và vui vẻ hơn.

Soojung-Kim Pang kể câu chuyện về Charles Townes – người đã dành nhiều năm nghiên cứu về laser khi còn là giáo sư trẻ tại Đại học Columbia. Thời điểm đó, các đồng nghiệp của ông — bao gồm cả những người từng giành giải Nobel và tham gia Dự án Manhattan — cho rằng đây là hướng nghiên cứu vô ích. Nhưng cuối cùng, ông đã tạo ra công nghệ laser. Liệu giá trị của những năm làm việc âm thầm đó là con số 0 cho đến khi sản phẩm ra đời?

Công việc sáng tạo thường cần một thời gian dài “ủ mầm”, nghe có vẻ vô dụng, nhưng lại có thể tạo ra điều lâu dài. Khi bạn nghỉ ngơi đúng cách — không chỉ là nằm dài trên ghế mà còn là làm những việc bạn thích — bạn đang rèn luyện kỹ năng, mở rộng hiểu biết, và phát triển bản thân. Ví dụ cá nhân: tôi từng đọc sách và viết lách chỉ vì đam mê trong những ngày cuối tuần nhàn rỗi. Nhờ vậy, tôi rèn luyện được phong cách viết và giờ đây đã biến điều đó thành công việc.

Khi được hỏi nhân viên của các công ty áp dụng tuần làm việc 4 ngày thường làm gì trong thời gian rảnh, câu trả lời là: những việc rất lành mạnh. Họ dành thời gian cho gia đình, tham gia tình nguyện, học kỹ năng mới, hoặc phát triển bản thân. Và kết quả là: họ làm việc hiệu quả hơn, sáng tạo hơn, và hợp tác tốt hơn. Ai cũng có lợi.

Câu nói “nhàn cư vi bất thiện” có vẻ đã lỗi thời. Bằng chứng cho thấy nếu bạn cho con người thời gian và không gian để làm điều họ muốn, họ thường chọn làm những điều tốt đẹp: chăm sóc người thân, học hỏi, phát triển bản thân. Nhà tâm lý học Douglas McGregor từng đưa ra hai quan điểm: “Lý thuyết X” cho rằng con người lười biếng và cần bị quản lý chặt chẽ; “Lý thuyết Y” tin rằng con người sẽ phát triển nếu được trao trách nhiệm. Soojung-Kim Pang cho rằng chúng ta nên tin vào con người theo “Lý thuyết Y” nhiều hơn.

“Nếu bạn học cách nghỉ ngơi đúng đắn từ sớm, bạn đang gieo những hạt giống cho một cuộc sống khỏe mạnh và hạnh phúc khi về già,” Soojung-Kim Pang nói. Các chuyên gia về lão hóa cho biết lối sống ở độ tuổi 40–50 ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng sống ở tuổi 70–80.

Những thói quen như theo đuổi đam mê, vận động thể chất, chợp mắt đúng cách – tất cả đều giúp bạn sống lâu, sống khỏe, và đầu óc minh mẫn hơn. Không chỉ vậy, nó còn giúp bạn có một tuổi nghỉ hưu ý nghĩa. Nhiều người khi nghỉ hưu cảm thấy khủng hoảng vì không biết mình là ai nếu không còn công việc. Nhưng nếu bạn đã có nhiều sở thích, kỹ năng và những điều khiến bạn yêu đời từ trước đó, thì nghỉ hưu không phải là thay đổi quá lớn – chỉ là điều chỉnh lại sự cân bằng giữa làm việc và nghỉ ngơi.

Nói cách khác, nếu bạn định nghĩa cuộc sống chỉ bằng công việc, thì sau khi nghỉ hưu, bạn còn lại gì? Thay vì chờ đến lúc đó mới bắt đầu “tìm lại bản thân”, hãy đầu tư vào cuộc sống của bạn ngay từ bây giờ. Giống như tiết kiệm tiền mỗi tháng cho tuổi già, bạn cũng nên dành thời gian mỗi tháng để phát triển chính mình.

- Theo Big Think