Nếu nhìn vào giá sách của hầu hết các công ty công nghệ lớn, bạn sẽ thấy trong đó có một quyển sách bìa vàng đặc biệt. Tôi đã thấy nó ở Facebook, Google, PayPal và Slack. Nó được phát tại các hội nghị công nghệ và sự kiện tập huấn của công ty. Một người bạn của tôi đang làm việc tại Microsoft nói với tôi rằng Tổng Giám đốc Điều hành Satya Nadella có giữ một bản và khuyên tất cả nhân viên trong công ty đọc quyển sách ấy.

Quyển sách Hooked: How to Build Habit-Forming (Dẫn dắt người dùng) là tựa sách bán chạy của Wall Street Journal và tại thời điểm tôi viết quyển sách này, nó vẫn đứng ở vị trí số một trong mục “Products” (Sản phẩm) trên Amazon. Quyển sách chứa công thức về hành vi con người, cũng chính là hành vi của bạn. Các công ty công nghệ này biết rằng để làm ra tiền, họ cần biết giữ khách: mô hình kinh doanh của họ phụ thuộc vào điều này.

Tôi biết điều đó vì tôi đã dành cả thập niên qua đệ nghiên cứu những biện pháp tâm lý ẩn mà một số công ty thành công nhất thế giới sử dụng để khiến sản phẩm của họ trở nên vô cùng lôi cuốn. Suốt nhiều năm, tôi đã giảng dạy cho các nhà điều hành tương lai tại cả Trường Kinh doanh hệ sau đại học thuộc Đại học Stanford lẫn Viện Thiết kế Hasso Plattner.

Trong lúc viết Hooked, tôi hy vọng rằng các công ty khởi nghiệp và các công ty quan tâm đến xã hội sẽ dùng kiến thức này để thiết kế nên những cách thức mới giúp con người xây dựng thói quen tốt hơn. Cớ sao các gã khổng lồ trong ngành công nghệ lại giữ bí quyết này cho riêng mình? Chẳng phải ta nên dùng biện pháp tâm lý tương tự – vốn khiến trò chơi điện tử và mạng xã hội rất hấp dẫn – để giúp con người sống cuộc sống tốt đẹp hơn sao?

Kể từ khi Hooked được xuất bản, hàng ngàn công ty đã dùng quyển sách để giúp khách hàng xây dựng thói quen hữu ích và lành mạnh. Fitbod là một ứng dụng thể dục giúp ta xây dựng chuỗi bài tập luyện tốt hơn. Byte Foods nhắm đến việc thay đổi thói quen ǎn uống của ta bằng những nhà bếp có kết nối Internet, nơi bán các bữa ăn tươi nấu tại địa phương. Kahoot xây dựng phần mềm biến việc học tại lớp trở nên thu hút và vui vẻ hơn.

Chúng tôi muốn sản phẩm của mình thân thiện với người dùng, dễ điều khiển và đúng thế, cả tạo thói quen nữa. Việc các công ty khiến sản phẩm của mình trở nên thu hút hơn không phải là vấn đề – đó là sự tiến bộ.

Nhưng việc ấy cũng có mặt tối. Như triết gia Paul Virilio đã viết: “Khi bạn phát minh ra con tàu, bạn cũng phát minh ra đắm tàu”. Trong trường hợp sản phẩm và dịch vụ, điều khiến một số sản phẩm thu hút và dễ sử dụng cũng có thể khiến chúng gây sao nhãng.

Đối với nhiều người, những sự sao nhãng này có thể vượt ngoài tầm kiểm soát, khiến ta cảm giác rằng mình không nắm quyền chủ động quyết định. Sự thật là trong thời buổi và thời đại này, nếu bạn không trang bị cho mình kỹ năng quản lý sự sao nhãng, não của bạn sẽ bị thao túng bởi những điều gây sao nhãng và mất thời gian.

Trong vài trang tiếp theo, tôi sẽ tiết lộ những khó khăn của bản thân khi tìm cách đối phó với sự sao nhãng, và trớ trêu thay, cách tôi bị cám dỗ. Nhưng tôi cũng chia sẻ cách tôi vượt qua khó khăn và giải thích lý do tại sao chúng ta mạnh hơn bất kỳ gã khổng lồ công nghệ nào. Là người trong ngành, tôi biết gót chân Achilles của họ – và bạn cũng sẽ sớm biết thôi.

Tin tốt là chúng ta có năng lực độc đáo để thích ứng với những mối đe dọa ấy. Chúng ta có thể thực hiện từng bước ngay từ bây giờ để tái rèn luyện và giành lại não của mình. Thật lòng thì ta còn lựa chọn nào khác nữa chứ? Chúng ta không có thời gian ngồi đợi các nhà chức trách bắt tay vào việc, và nếu bạn nín thở đợi các doanh nghiệp chỉnh cho sản phẩm của họ bớt gây sao nhãng, bạn sẽ chết ngạt.

Trong tương lai, thế giới sẽ có hai loại người: những người để sự tập trung và cuộc sống của mình bị người khác điều khiển cũng như ép buộc, và những người tự hào tự xưng mình là “không thể sao nhãng”. Mở quyển sách này ra là bạn đã đi bước đầu tiên đến mục tiêu giành quyền làm chủ thời gian và tương lai của bạn.

Nhưng bạn chỉ vừa mới bắt đầu thôi. Hàng năm trời bạn đã quen được thỏa mãn tức thì. Hãy xem việc đọc đến trang cuối của Không thể sao nhãng là một thử thách cá nhân để giải phóng tâm trí của bạn. 

Thuốc giải cho tính bốc đồng là lo xa. Việc lên kế hoạch trước đảm bảo rằng bạn sẽ tuân thủ đến cùng. Với các kỹ thuật trong quyển sách này, bạn sẽ học chính những điều cần làm từ hôm nay để kiểm soát sự tập trung và lựa chọn cuộc sống của mình.

Tác giả Nir Eyal