Hầu hết mọi người đều nghĩ rằng làm càng nhiều thì càng thành công. Nhưng điều đó không đúng: khi cố gắng làm quá nhiều việc cùng lúc, ta thường chẳng hoàn thành được bao nhiêu.

Đúng là bạn có thể đạt được kết quả tốt trong một cuộc đua khắc nghiệt, nhưng cái giá phải trả thường là căng thẳng cao độ, thiếu ngủ, bỏ lỡ những khoảnh khắc bên gia đình, và nhiều hệ lụy khác.

Vậy bí quyết thực sự của thành công là gì? Bạn có thể sẽ ngạc nhiên… nhưng đó chỉ là một điều duy nhất.

Cuốn sách “The One Thing - Điều ý nghĩa nhất trong từng khoảnh khắc cuộc đời” của Gary Keller và Jay Papasan xoay quanh ý tưởng rằng: tập trung vào một điều duy nhất chính là con đường tốt nhất – và nhanh nhất – dẫn đến thành công.

“The One Thing” nghĩa là ưu tiên một nhiệm vụ duy nhất và tập trung toàn bộ sự chú ý vào nó. Hai tác giả vạch trần những quan niệm sai lầm phổ biến về thành công, đồng thời đề xuất những nguyên tắc năng suất thực sự hiệu quả. Họ thuyết phục chúng ta rằng: tất cả những gì cần làm là chọn ra một điều thực sự quan trọng.

Cuốn sách gồm 18 chương được chia thành 3 phần chính. Dưới đây là tóm tắt “The One Thing” theo từng chương:

1/ Điều quan trọng nhất

Mỗi người đều có cùng 24 giờ mỗi ngày, nhưng tại sao có người đạt được nhiều thành tựu hơn hẳn những người khác?

Câu trả lời nằm ở chỗ: những người thành công chọn “thu nhỏ” – họ tập trung vào điều quan trọng nhất và gạt bỏ phần còn lại. Kết quả phi thường không nhất thiết đòi hỏi nỗ lực phi nhân tính hay hy sinh quá mức; trên thực tế, chúng dễ đạt hơn nhiều so với những gì ta vẫn nghĩ.

2/ Hiệu ứng Domino

Khi bạn đẩy quân domino đầu tiên, nó sẽ làm đổ quân thứ hai, rồi quân thứ ba… hiện tượng này được gọi là hiệu ứng domino. Năm 1983, nhà vật lý Lorne Whitehead phát hiện rằng một quân domino không chỉ làm đổ quân khác cùng cỡ, mà còn có thể làm đổ một quân lớn hơn 50%. Nói cách khác, hiệu ứng domino có khả năng tăng trưởng theo cấp số nhân.

Ở nghĩa ẩn dụ, hiệu ứng domino mô tả một chuỗi sự kiện được kích hoạt chỉ từ một hành động ban đầu nhỏ.

Tương tự, khi chúng ta chọn một việc quan trọng nhất, đó chính là quân domino đầu tiên. Thành công diễn ra theo trình tự: làm đúng việc đầu tiên, rồi đến việc tiếp theo, từng bước một, cho đến khi kết quả tích lũy theo cấp số nhân. Điều này không xảy ra chỉ sau một đêm - bạn cần làm một việc tại một thời điểm, nhưng đều đặn và kiên trì.

3/ Những đầu mối thành công

Theo các tác giả, bằng chứng cho “The One Thing” xuất hiện ở khắp mọi nơi. Những công ty thành công thường bắt đầu với một sản phẩm hoặc dịch vụ cốt lõi – như KFC, khởi nguồn từ một công thức gà rán duy nhất.

Những người thành công hiếm khi là “tự thân vận động” hoàn toàn – họ thường có một con người quan trọng tạo nên khác biệt. Walt Disney từng không xin được việc, nhưng ông có người anh trai Roy, người giúp ông vào làm tại một xưởng nghệ thuật – nơi Disney bắt đầu tạo ra những bộ phim hoạt hình đầu tiên.

Thành công phi thường thường khởi đầu từ một đam mê nổi bật, rồi dần trở thành một kỹ năng cốt lõi định hình con người bạn. Họa sĩ Pat Matthews từng vẽ một bức tranh mỗi ngày để mài giũa tay nghề.

Thậm chí, cả một cuộc đời cũng có thể được xây dựng từ một điều duy nhất. Bill Gates là ví dụ điển hình: kỹ năng duy nhất của ông là lập trình; ông gặp một người – Paul Allen – trở thành đồng sáng lập Microsoft; họ viết một đoạn mã cho một chiếc máy tính – Altair. Cuối cùng, Bill Gates trở thành một trong những người giàu nhất thế giới.

“The One Thing” nằm ở trung tâm của mọi thành công và là điểm khởi đầu cho những kết quả phi thường. Dựa trên nghiên cứu và trải nghiệm thực tế, đây là một ý tưởng lớn về thành công, được gói gọn trong một thông điệp tưởng chừng rất đơn giản.
Hiểu nó thì dễ – nhưng thực sự tin và sống theo nó mới là điều khó khăn.

4/ Mọi thứ đều quan trọng như nhau

Khi còn nhỏ, chúng ta làm mọi việc vì được bảo rằng đến lúc phải làm: đến giờ ngủ, đến giờ ăn. Khi lớn hơn, chúng ta có thêm quyền lựa chọn – có thể đi chơi sau khi làm xong bài tập. Nhưng khi đã trưởng thành, mọi thứ đều trở nên quan trọng, và chúng ta bắt đầu tin rằng có những việc “đơn giản là phải làm cho xong”.

Điều này dẫn chúng ta đến một kết luận sai lầm: mọi việc đều quan trọng như nhau. Nhưng theo các tác giả, sự bình đẳng ấy là một lời nói dối.

Chúng ta được khuyến khích lập danh sách việc cần làm (to-do list), nhưng chúng không giá trị như ta tưởng. Mục đầu tiên trong danh sách thường không phải là việc quan trọng nhất, mà chỉ đơn giản là việc đầu tiên nảy ra trong đầu bạn.

Thay vì to-do list, các tác giả đề xuất tạo “danh sách thành công” (success list) - nơi bạn ghi ra những bước thực sự đưa mình đến kết quả phi thường.

Họ cũng nhắc đến nguyên lý Pareto (80/20) - thiểu số nguyên nhân tạo ra đa số kết quả - nhưng khuyên chúng ta đẩy nguyên lý này đến cực hạn: xác định 20% hành động quan trọng nhất, rồi tiếp tục tìm ra “số ít quan trọng trong số những số ít quan trọng ấy”, để cuối cùng chạm tới một việc quan trọng nhất.

5/ Đa nhiệm

Đa nhiệm thường được xem là rất hiệu quả, nhưng thực tế nó không hề như vậy. Trái lại, đa nhiệm làm lãng phí thời gian thay vì tiết kiệm nó.

Khi đa nhiệm, sự chú ý của chúng ta liên tục bật qua bật lại giữa các việc. Nhưng năng lực xử lý của não bộ là có hạn. Mỗi lần chuyển sang một nhiệm vụ khác, não phải tái định hướng và điều đó luôn tốn thời gian. Các nghiên cứu cho thấy chúng ta có thể mất tới 28% thời gian chỉ để phục hồi sau đa nhiệm.

Đúng là chúng ta có thể làm hai việc cùng lúc, vì não có các “kênh” xử lý thông tin khác nhau - đó là lý do ta có thể vừa đi vừa nói chuyện. Vấn đề xuất hiện khi hai việc cần dùng chung một kênh chú ý.

Ví dụ, bạn đang lái xe và nhìn đường, trong khi ai đó mô tả bộ sofa họ vừa mua. Bạn bắt đầu hình dung ra chiếc ghế… và không nhìn thấy chiếc xe phía trước đang phanh gấp. Đó không phải là hiệu quả, đó là nguy hiểm.

6/ Một lối sống có kỷ luật

Chúng ta thường nghe rằng những người thành công rất kỷ luật. Nhưng điều đó chưa hẳn đúng. Thực chất, cái ta gọi là “kỷ luật” thường chỉ là tập hợp những thói quen đã được hình thành. Kỷ luật chỉ cần thiết ở giai đoạn đầu, để tạo ra các thói quen đó.

Để hình thành một thói quen mới, cần từ 18 đến 254 ngày; “điểm ngọt” trung bình là 66 ngày (không phải 21 ngày như nhiều sách self-help vẫn nói). Thói quen lúc đầu rất khó, nhưng sẽ trở nên dễ dàng theo thời gian.

Và hãy nhớ: chỉ xây dựng MỘT thói quen tại một thời điểm.

7/ Ý chí “cần là có, muốn là được”

Ý chí là một trong những nguồn lực hữu hạn, nhưng chúng ta lại không nhận ra và không đối xử với nó như vậy. Sự thật là ý chí không vô tận: dùng ý chí cho một việc đồng nghĩa với việc bạn sẽ có ít hơn cho việc tiếp theo.

Đó là lý do chúng ta cần làm việc quan trọng nhất - The One Thing ngay từ đầu ngày, trước khi ý chí bị bào mòn.

Kìm nén cảm xúc, chống lại cám dỗ, kiềm chế cơn giận, làm những việc mình không thích… tất cả đều là kẻ trộm ý chí. May mắn thay, cũng có những thứ có thể nuôi dưỡng nó: ví dụ như thực phẩm giúp ổn định đường huyết lâu dài như protein và tinh bột phức. Vâng, chúng ta thực sự có thể “nuôi” trí não của mình.

Khi hiểu và chú ý đến ý chí, bạn sẽ biết cách sử dụng nó khôn ngoan. Và nếu bạn còn đủ ý chí, bạn có thể dựa vào nó dù nó không phải lúc nào cũng “trực tổng đài”.

8/ Một cuộc sống cân bằng

Cân bằng là trạng thái trung dung giữa hai thái cực. Nhưng theo các tác giả, ý tưởng về “một cuộc sống cân bằng” mang tính lý tưởng nhiều hơn là thực tế, dù nó thường được xem là một mục tiêu có thể đạt được.

Ban đầu, con người làm việc cho đến khi hoàn thành nhiệm vụ, nhưng từ thế kỷ 19, với công nghiệp hóa, nhiều người bắt đầu làm việc theo giờ cho người khác. Sang thế kỷ 20, các phong trào giới hạn giờ làm xuất hiện, và khái niệm “cân bằng công việc – cuộc sống” ra đời.

Khát khao cân bằng là tự nhiên. Nhưng sống ở “điểm giữa”, bạn không thể đưa ra những cam kết phi thường. Khi tập trung vào điều thực sự quan trọng, sẽ có những thứ khác bị bỏ ngỏ.

“Kết quả phi thường đòi hỏi sự tập trung và thời gian. Thời gian dành cho một việc đồng nghĩa với thời gian rời xa việc khác. Vì vậy, cân bằng là điều không thể.”

Do đó, câu hỏi về cân bằng thực chất là câu hỏi về ưu tiên. Mọi lĩnh vực trong đời sống đều cần sự quan tâm nhất định để bạn cảm thấy “mình đang sống”, vì thế việc tách bạch đời sống cá nhân và công việc, với những mục tiêu và ưu tiên khác nhau, là điều hợp lý.

9/ Lớn thì không tốt

Nghe có vẻ buồn cười, nhưng nhiều người sợ chữ “lớn”. Hãy nhớ đến hình ảnh Sói xấu to lớn trong truyện cổ tích. Tương tự, ta thường nghĩ rằng thành công lớn luôn đi kèm căng thẳng và áp lực.

Nhưng các tác giả khẳng định: “lớn” không đồng nghĩa với “xấu”. Khi đánh đồng hai điều này, chúng ta tự kích hoạt lối tư duy thu nhỏ bản thân.

Mọi thứ đều bắt đầu từ suy nghĩ. Vì vậy, ta không nên dựng lên một trần giới hạn giả tạo cho chính mình. Bao nhiêu con tàu đã không ra khơi chỉ vì con người tin rằng Trái Đất phẳng?

Tư duy đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nhà tâm lý học Carol Dweck (ĐH Stanford) nghiên cứu mối liên hệ giữa nhận thức bản thân và hành động, thông qua hai nhóm trẻ: nhóm có tư duy phát triển (growth mindset) và nhóm có tư duy cố định (fixed mindset) (Tìm hiểu thêm trong cuốn sách: “Tâm lý học thành công”)

Bà phát hiện rằng trẻ có tư duy phát triển đạt thành tích cao hơn, ít bất lực hơn và không sợ mắc lỗi. Tư duy có thể thay đổi, giống như thói quen.

10/ Câu hỏi tập trung

Bạn hẳn đã từng nghe câu ngạn ngữ: “Hành trình ngàn dặm bắt đầu từ một bước chân.” Điều đó đúng, dĩ nhiên. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu bước chân đầu tiên là sai? Rất có thể bạn sẽ quay lại đúng nơi mình bắt đầu.

Vì vậy, đừng để bước đi đầu tiên trở thành một bước lạc hướng, hãy đặt Câu hỏi Tập trung (Focusing Question) ngay từ đầu hành trình.

Câu hỏi càng mạnh, câu trả lời càng mạnh. Câu hỏi Tập trung mà các tác giả đề xuất là một công thức đơn giản giúp bạn tìm ra những cách tiếp cận khác thường để đạt mục tiêu.

Các tác giả phân tích câu hỏi này thành ba phần:

• “Điều DUY NHẤT tôi có thể làm…” nhấn mạnh rằng chỉ có một việc cụ thể bạn cần tập trung;
  “… mà khi làm nó…” hàm ý bạn sẽ phải đi thật sâu, vì trong quá trình đó sẽ nảy sinh rất nhiều việc khác;
• “… mọi thứ khác sẽ trở nên dễ dàng hơn hoặc không còn cần thiết nữa?” cho thấy rằng khi bạn đặt đúng câu hỏi, rất nhiều việc hóa ra không cần phải làm.

Câu hỏi Tập trung dẫn bạn đến quân domino đầu tiên. Bạn có thể dùng nó để nhìn bức tranh lớn của con đường phía trước, hoặc để thu hẹp điểm tập trung nhỏ nhất cần thiết.

11/ Thói quen thành công

Làm thế nào để biến “The One Thing” thành một phần trong cuộc sống hằng ngày? Câu trả lời là: biến nó thành một thói quen.

Mỗi ngày, bạn có thể tự hỏi mình Câu hỏi Tập trung, kèm theo mốc thời gian (như “hôm nay” hoặc “năm nay”) và lĩnh vực cụ thể bạn muốn cải thiện. Ví dụ:

• Đời sống tinh thần: “Điều DUY NHẤT tôi có thể làm hôm nay để giúp đỡ người khác là gì?”
• Sức khỏe thể chất: “Điều DUY NHẤT tôi có thể làm hôm nay để đảm bảo mình vận động là gì?”
• Đời sống cá nhân: “Điều DUY NHẤT tôi có thể làm để có thời gian cho bản thân là gì?”
• Công việc / kinh doanh: “Điều DUY NHẤT tôi có thể làm để giúp doanh nghiệp cạnh tranh hơn là gì?”

Những câu hỏi này sẽ làm rõ hướng đi và giúp bạn tập trung vào điều thực sự quan trọng.

12/ Con đường dẫn đến những câu trả lời tuyệt vời

Những câu hỏi tuyệt vời sẽ dẫn đến những câu trả lời tuyệt vời và chúng phải vừa lớn vừa cụ thể. Để minh họa, các tác giả đưa ra bốn cách đặt câu hỏi:

• Nhỏ và cụ thể: “Tôi có thể làm gì để tăng doanh số 5% trong năm nay?” → Có định hướng, nhưng mức tăng 5% có thể tự xảy ra nhờ thị trường thuận lợi.
  
• Nhỏ và tổng quát: “Tôi có thể làm gì để tăng doanh số?” → Đây là câu hỏi phổ biến nhất, nhưng đáng tiếc là không dẫn đến thành tựu cụ thể.
• Lớn và tổng quát: “Tôi có thể làm gì để tăng gấp đôi doanh số?” → Không rõ thời gian: 2 tháng, 2 năm hay 20 năm? Mỗi mốc sẽ cho câu trả lời rất khác.
• Lớn và cụ thể: “Tôi có thể làm gì để tăng gấp đôi doanh số trong 6 tháng?” → Ở đây, bạn đã có mục tiêu lớn và khung thời gian rõ ràng - hai yếu tố của một câu hỏi tuyệt vời.

Tuy nhiên, để thực sự dẫn đến thành công, Câu hỏi Tuyệt vời cần được chuyển thành Câu hỏi Tập trung:

“The One Thing” lớn của bạn chính là mục đích sống, còn “The One Thing” nhỏ là ưu tiên cụ thể mà bạn hành động mỗi ngày để đạt được mục đích đó.

Những người làm việc hiệu quả nhất cho phép mục đích sống trở thành kim chỉ nam quyết định ưu tiên hành động của họ. Đây chính là con đường ngắn nhất dẫn đến những kết quả phi thường.

13/ Sống với mục đích

Theo Tiến sĩ Martin Seligman, cựu Chủ tịch Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ, có 5 yếu tố tạo nên hạnh phúc của con người:

1. Cảm xúc tích cực và niềm vui
2. Thành tựu
3. Các mối quan hệ
4. Sự gắn kết (engagement)
5. Ý nghĩa (meaning)

Trong số này, sự gắn kết và ý nghĩa là hai yếu tố quan trọng nhất.

Để đạt được hạnh phúc bền vững, mỗi ngày chúng ta cần mang điều gì đó có ý nghĩa vào cuộc sống. Hạnh phúc không nằm ở đích đến, mà xuất hiện trên hành trình đi tới sự viên mãn. Vì thế, ta cần khám phá “Big Why” – lý do lớn nhất của đời mình.

Mục đích sống giúp chúng ta đưa ra những lựa chọn đúng đắn, đồng thời cung cấp động lực và cảm hứng vào những lúc cuộc sống trở nên khó khăn.

14/ Sống theo ưu tiên

Các tác giả nhấn mạnh: “Mục đích sống mà không có ưu tiên thì hoàn toàn vô nghĩa.”

Bạn có thể có nhiều ưu tiên, nhưng phải có một ưu tiên quan trọng nhất – The One Thing. Và để đạt được kết quả phi thường, bạn cần đặt mục tiêu gắn với hiện tại.

Nguyên tắc này giống như búp bê Nga: The One Thing “ngay bây giờ” nằm bên trong The One Thing “tuần này”, nằm trong The One Thing “tháng này”, rồi đến “năm nay” và xa hơn nữa. Nếu bỏ qua các mục tiêu trung gian, bạn sẽ mất phương hướng.

Đáng tiếc là con người thường không nhìn thấy bức tranh lớn. Trong một thí nghiệm nổi tiếng, đa số người tham gia chọn 100 đô hôm nay thay vì 200 đô vào năm sau, dù phần thưởng sau lớn hơn rất nhiều. Hiện tượng này gọi là chiết khấu siêu hình (hyperbolic discounting): phần thưởng trong tương lai trông có vẻ nhỏ và thiếu động lực.

Khi không có tầm nhìn dài hạn, ta đặt sai ưu tiên và đưa ra những quyết định ngốc nghếch.

15/ Sống vì hiệu quả

Kết quả vượt trội thường đến từ một hoạt động duy nhất, vì vậy ta cần dành cho nó một lượng thời gian vượt trội. Theo các tác giả, bạn cần time-block (chặn thời gian) cho ba việc sau:

1. Thời gian nghỉ ngơi: Hãy bảo vệ thời gian để nạp lại năng lượng. Nghỉ ngơi quan trọng không kém làm việc. Một số người thành công bỏ qua điều này nhưng họ thành công bất chấp việc thiếu nghỉ ngơi, chứ không phải nhờ nó.
2. Thời gian cho điều quan trọng nhất: Nên dành ít nhất 4 giờ mỗi ngày, tốt nhất là vào buổi sáng. Nếu công việc bị gián đoạn bởi họp hành bắt buộc, hãy gom các cuộc họp về cuối ngày để giữ những khối thời gian lớn cho công việc quan trọng.
3. Thời gian lập kế hoạch: Bạn cần thời gian để suy ngẫm về mục tiêu. Hãy dừng lại và tự hỏi: Tuần này, tháng này, năm nay mình muốn đạt được điều gì?

16/ Ba cam kết

Ba cam kết để trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình:

1. Theo đuổi con đường làm chủ. Michelangelo từng nói: “Nếu người ta biết tôi đã phải lao động vất vả thế nào để đạt được sự điêu luyện, họ sẽ không còn thấy nó kỳ diệu nữa.” Làm chủ đòi hỏi thời gian, nỗ lực và không bao giờ có điểm kết thúc.
2. Chuyển từ “E” sang “P”
• “E” (Entrepreneurial – ứng biến): làm việc theo khả năng sẵn có, vốn có giới hạn.
• “P” (Purposeful – có mục đích): không chấp nhận giới hạn, luôn tìm cách mới để hiện thực hóa ý tưởng.
3. Sống trong vòng tròn trách nhiệm. Ta có thể là tác giả hoặc nạn nhân của cuộc đời mình. Hãy đối diện với thực tế và sẵn sàng chịu trách nhiệm.

17/ Bốn kẻ trộm

Bốn “kẻ trộm” của năng suất là:

1. Không biết nói “không”: Nói “có” với tất cả đồng nghĩa với nói “không” với điều quan trọng nhất.
2. Sợ sự hỗn loạn: Hỗn loạn là điều không tránh khỏi. Hãy chấp nhận nó và hành động bất chấp.
3. Thói quen có hại cho sức khỏe: Cơ thể là một cỗ máy sinh học cần được nuôi dưỡng về thể chất, tinh thần và tâm hồn.
4. Môi trường không hỗ trợ các mục tiêu: Con người xung quanh và không gian sống đều ảnh hưởng đến sự tập trung của bạn.

18/ Cuộc Hành trình

Hãy nhắm mắt lại và tưởng tượng cuộc đời bạn lớn nhất có thể - lớn hơn cả những gì bạn từng dám mơ. Bất cứ điều gì bạn có thể hình dung, bạn đều có khả năng tiến tới.

Trong cuốn “Ước gì tôi đã…: 5 hối tiếc lớn trong cuộc đời” (2012), Bronnie Ware cho biết sự hối tiếc phổ biến nhất của con người trước khi qua đời là: “Tôi ước mình đã đủ can đảm để sống là chính mình, chứ không phải cuộc đời người khác mong đợi.”

Vậy… ta có thực sự trung thực với chính mình chưa? Ta có biết điều gì thật sự quan trọng không?

Để sống một cuộc đời lớn lao, bạn phải nghĩ lớn. Và để nghĩ lớn, bạn cần một ngôi sao dẫn đường mang lại ý nghĩa cho đời mình - điều quan trọng nhất.

Khi đó, mục đích và ưu tiên của bạn sẽ được kết tinh. Năng suất đạt đến đỉnh cao. Những việc bạn làm trở nên có ý nghĩa.

Bạn sẽ cảm thấy trọn vẹn, hạnh phúc, và biết rằng mình sẽ không hối tiếc.

- Trạm Đọc