Chiết khấu hình hyperbol là một thiên kiến xác nhận, khi người ta chọn cách nhận những “phần quà” ngay lập tức thay vì những thành quả khác lớn hơn sau đó — và điều này thường xảy ra khi sự trì hoãn gần với hiện tại hơn là tương lai.
Các nhà nghiên cứu đã thực hiện một thí nghiệm cơ bản về điều này. Hãy tưởng tượng bạn có hai lựa chọn: nhận được 10 triệu ngay bây giờ hoặc 12 triệu sau một tuần. Đây là lựa chọn của hầu hết mọi người.
Nhưng nếu cùng câu hỏi, cùng khoảng thời gian chờ là 1 tuần, nhưng trong tương lai 1 năm thì hầu hết chúng ta đều chọn phần thưởng lớn hơn.
Nhưng đáng tiếc lựa chọn mà chúng ta đưa ra hàng ngày thường không rõ ràng và khó để so sánh. Bạn sẽ đi du lịch vào mùa hè tới. Giờ phải lựa chọn thế nào giữa một cái bánh quy siêu ngon và một body ngon vào mùa hè?
Có rất nhiều quyết định quan trọng liên quan đến sức khỏe, tài chính và sự nghiệp của chúng ta bị ảnh hưởng bởi chiết khấu hình hyperbol. Tất cả đều đến cùng với vô số lựa chọn khiến bạn phải đánh đổi sự sung sướng ngay lập tức để có những thứ tốt hơn trong tương lai.
Bạn biết rằng đóng bảo hiểm rất quan trọng khi bạn nghỉ hưu trong tương lai. Nhưng thay vào đó bạn lại nướng hết số tiền đó để đi “quẩy” xuyên đêm với bạn bè, có thể vui hơn ngay bây giờ, nhưng lại không phải lựa chọn tốt nhất cho tương lai.
Các thiên kiến nhận thức là lối đi tắt trong tiến hóa mà chúng ta sử dụng (rất có ích khi đưa ra quyết định) nhưng không phải lúc nào cũng hoạt động tốt.
Bộ não của chúng ta không bao giờ liên kết được với những thứ thực sự có lí, bởi vì chúng ta phải xử lí quá nhiều thông tin được tiếp nhận vào đầu. Thay vào đó chúng ta tiến hóa để xử lí thông tin một cách có lựa chọn, giúp đưa ra quyết định nhanh hơn.
Một người tiền sử sẽ không phải đấu tranh với các lựa chọn rắc rối nhưng chúng ta hiện nay. Tổ tiên của bạn sẽ không bao giờ phải lựa chọn giữa việc thịt ngay một con lợn hôm nay thay vì chăn nuôi và nó sẽ sinh ra thêm 3 con lợn nữa.
Dưới điều kiện sống khắc nghiệt, chúng ta không biết rằng liệu mình có thể sống sót cho tới cuối ngày hay không, và thế là chúng ta tiến hóa để lựa chọn những thứ có thể giúp chúng ta sống sót ngay bây giờ. Bộ não của chúng ta được thiết kế để chọn những thứ phần thưởng chắc chắn gần ở hiện tại thay vì một kết quả nào đó ở tương lai.
Có rất nhiều cách để giúp bạn đưa ra lựa chọn tốt hơn.
Thấu hiểu con người bạn trong tương lai
Bạn trì hoãn làm việc bởi vì nó đơn giản, và bạn ảo tưởng rằng con người của mình trong tương lai sẽ tràn đầy năng lượng và động lực
Nhưng đáng tiếc, viễn cảnh hoàn hảo về con người bạn trong tương lai sẽ không biến thành hiện thực.
Trước khi trì hoãn việc gì đó, hãy nghĩ tới trạng thái tinh thần của mình trong tương lai. Bạn sẽ mệt mỏi, kiệt quệ và buồn ngủ như thế nào. Nó sẽ giúp bạn đánh giá được rằng liệu trong tương lai mình sẽ thực sự có thể hoàn thành công việc được không. Đánh giá và quyết định một cách có lí trí về tương lai sẽ giúp bạn làm “việc hôm nay chớ để ngày mai”.
Cam kết trước
Chiết khấu hình hyperbol nói rằng chúng ta sẽ hành động một cách kiên nhẫn hơn nếu kết quả nằm trong tương lai xa.
Cam kết trước là một cách để trói buộc các quyết định của bạn vào tương lai. Bạn tăng khả năng thành công bằng cách vượt qua các cám dỗ từ con người mình trong tương lai. Hãy làm cho việc lùi bước trở nên thật khó khăn.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng những người cam kết sẽ để dành một phần thu nhập cho việc nghỉ hưu sẽ tiết kiệm được nhiều hơn người khác.
Một cách cam kết khác là hoàn thành tất cả mọi việc trước khi một ngày kết thúc hay nhờ ai đó giữ tiền hộ.
Biến một mục tiêu lớn thành các mục tiêu nhỏ hơn
Bạn đặt ra một mục tiêu to lớn bởi vì nó sẽ mang lại thành quả khổng lồ. Tuy nhiên mục tiêu lớn (như học tiếng Tây Ban Nha hay giảm 5 cân) sẽ mất kha khá thời gian để hoàn thành, và thành quả chỉ xảy ra trong tương lai xa xôi.
Đưa ra lựa chọn giữa việc xem TV ngay bây giờ (có thành quả nhỏ, nhưng tác dụng ngay lập tức) và thực hiện mục tiêu (lớn, thành quả xa trong tương lai), bạn sẽ lại biến thành nạn nhân của chiết khấu hình hyperbol và chọn thành quả nhỏ.
Bằng cách chia nhỏ mục tiêu lớn thành các nhiệm vụ nhỏ, thành quả của bạn sẽ đến ngay khi hoàn thành một phần của nó. Bằng cách đó, bạn có thể biến một cơ hội xa xôi trong tương lai thành thứ gì đó đảm bảo và hiệu quả tức thời hơn.
Việc biết rằng chiết khấu hyperbol thực sự tồn tại và xem xét việc đánh đổi giữa hiện tại và tương lai sẽ giúp bạn lựa chọn một cách có lí trí hơn. Hãy tin tôi, bạn trong tương lai sẽ biết ơn bạn ở hiện tại.
Bài Gốc: Lakshmi Mani (Medium)
Trạm Đọc
