Đến với Không gia đình, không chỉ các độc giả thiếu nhi mà ngay tới những bạn đọc trưởng thành vẫn có cơ hội trau dồi hệ tư tưởng, quan niệm về vẻ đẹp đạo đức. Để từ đó, mỗi người chúng ta học cách trở thành một người tốt hơn, ngay trong lúc còn đang mơ mộng đắm chìm vào thế giới tưởng tượng phong phú nơi từng trang sách.
Trên thực tế, đối với nhiều thế hệ độc giả nhỏ tuổi, Không gia đình chính là một cuốn sách "gối đầu giường" mỗi tối. Tuy nhiên, được lần nữa làm quen với kiệt tác này khi đã khôn lớn thì lại là một trải nghiệm "ôn bài" đáng nhớ vô ngần.
Đọc lại Không gia đình không chỉ khơi dậy những ký ức thời ấu thơ mà còn giúp ta khám phá được rằng tác giả Hector Malot hóa ra đã nhân từ và tận tâm đến nhường nào trong việc xây dựng từng chi tiết cho câu chuyện, từ cách tường thuật hình thức cho tới chiều sâu nội dung.
Văn hào người Pháp thực sự xứng đáng với mọi lời tôn vinh vì ông quá hiểu một thế hệ mầm non tương lai nước nhà lúc bấy giờ và ông lại càng hiểu hơn nữa về cách thức, tầm quan trọng khi nuôi dưỡng mỗi tâm hồn trẻ thơ cho lý tưởng công bằng, bình đẳng và nhân văn.
Hơn hết thảy, Không gia đình còn là câu chuyện về sự tự khẳng định. Nhân vật chính, cậu bé Rémi bị bỏ rơi từ nhỏ rồi được một gia đình nhận nuôi. Dù nghèo khó nhưng Rémi được chăm sóc trong vòng tay yêu thương của mẹ Barberin.
Cho đến một ngày người cha nuôi bị tai nạn và tàn phế trở về, Rémi đã phải đi theo gánh xiếc của cụ Vitalis để làm thuê và bắt đầu cuộc hành trình xuyên nước Pháp để rồi cuối cùng, Rémi tìm thấy được mẹ và em ruột của mình
Nhờ kể chuyện thông qua góc nhìn của Rémi nên mọi cảm xúc tâm hồn của cậu bé đã hiện lên đầy sống động qua từng trang sách. Và cũng nhờ thế mà niềm lạc quan trước mọi thử thách gian khổ của cuộc sống, và đặc biệt là những bài học đáng quý mà Rémi nhận được từ người thầy, cụ Vitalis lại càng được truyền tải thấm đẫm tới tâm trí người đọc.
Bên cạnh đó, Không gia đình còn khắc họa rất thành công cuộc sống của các tầng lớp xã hội Pháp thế kỷ XIX với đủ các thành phần ngành nghề, từ nông dân, thương gia, người làm vườn cho tới các luật sư, thư ký, người bán rau.
Và nổi bật trên khối nền hiện thực ấy chính giá trị nhân văn cao cả của tác phẩm. Tuy nhiên, Hector Malot không hề rao giảng đạo đức. Thay vào đó, tác giả đã lựa chọn truyền tải đầy thấm đượm giá trị tinh thần trong từng bước đường khôn lớn trưởng thành của cậu bé Rémi.
Dù hàm oan, đói khổ hay sung sướng, ấm no, trong cảnh ngộ nào Rémi cũng vẫn noi theo nếp rèn dạy của cụ Vitalis, ấy là giữ vững phẩm chất làm người, luôn ngay thẳng, tự trọng, thương người, ham lao động, biết ơn nghĩa và luôn luôn muốn làm người có ích.
Dung Nhi
Theo TS
