Chưa từng có cuốn tiểu thuyết nào giống White Teeth - cả về bản thân cuốn sách lẫn việc xuất bản nó vào năm 2000. Khi ấy, Smith 21 tuổi và vẫn đang học đại học, cô bỗng nhận được lời đề nghị mua bản quyền trị giá lên tới sáu con số cho 80 trang đầu bản thảo. Sự sắc sảo, táo bạo trong các câu chuyện của cô đã trở thành huyền thoại trong văn học Anh. nhân vật chính của cuốn tiểu thuyết là Alfred và Samad, hai cựu chiến binh Thế chiến hai có nhiều người vợ trẻ và những đứa con bất trị. White Teeth là sự kết hợp giữa hai tác phẩm The Buddha in Suburbia và Middlemarch khiến tình tiết của nó đầy bất ngờ và khác xa với những cuốn tự truyện ngày nay.

Trong khi White Teeth có thể ví là “Kiêu hãnh và Định kiến” của Zadie Smith thì cuốn tiểu thuyết Nhan sắc lọt vào danh sách rút gọn cho giải Man Booker năm 2005 có thể gọi là “Emma” (cuốn tiểu thuyết của Jane Austen) của cô.  Dựa trên Howards End của EM Forster, cuốn tiểu thuyết kể về cuộc sống đan xen của hai gia đình học giả: Kipps người Anh gốc Trinidad trang nghiêm và Belseys người Mỹ gốc Anh nổi loạn. Họ cùng sống tại Wellington College, một trường cao đẳng nghệ thuật tự do ở bờ biển phía đông Hoa Kỳ. 

Smith có xu hướng viết những cuốn tiểu thuyết dài, chứa nhiều tình tiết theo phong cách thời Victoria, nhưng nếu bạn đang tìm kiếm một cuốn sách có thể đọc xong trong một hoặc hai giờ thì nên chọn cuốn The Embassy of Cambodia. Cuốn tiểu thuyết bắt đầu với ngôi kể ở ngôi thứ nhất của “người dân Willesden” và tập trung vào cuộc sống hàng ngày của người nhập cư Ghana Fatou. Tác phẩm này là một điển hình cho lập luận của Smith rằng nhà văn không cần phải trải nghiệm cuộc sống của nhân vật trong câu chuyện của họ.

Grand Union xuất bản năm 2019 là tuyển tập những truyện ngắn đã xuất bản của Smith trên New Yorker hoặc Granta. Trong đó là những câu chuyện lấy bối cảnh ở New York đương đại, chẳng hạn như Blocked là đoạn độc thoại của một tiểu thuyết gia; hay Kelso Deconstructed dựa trên vụ sát hại Antiguan Kelso Cochrane có thật năm 1959 và hung thủ là một người đàn ông da trắng ở Notting Hill. Mặc dù Smith thường được biết đến, và cũng luôn mô tả mình là một tiểu thuyết gia, nhưng có thể nói tuyển tập truyện ngắn Grand Union chứa đựng một số tác phẩm hay nhất của cô. 

Nếu muốn gây ấn tượng với những vị khách đến ăn tối nhà bạn - và để không bị bại lộ việc chưa đọc tiểu thuyết của Smith - bạn nên thờ ơ nói: “Thực ra, tôi thích các bài luận của cô ấy hơn”. (Dĩ nhiên là không phải vậy). Changing My Mind được xuất bản năm 2009, gồm năm phần: Đọc, Nhìn, Hiện hữu, Cảm nhận và Ghi nhớ. Trong đó, bạn sẽ tìm thấy nhiều tiểu luận phê bình George Eliot, EM Forster, David Foster Wallace, Zora Neale Hurston và Nabokov. Tuyển tập này cũng bao gồm Speaking in Tongue -  bài luận kinh điển của Smith xoay quanh vấn đề mất đi tiếng nói cá nhân, và một số chia sẻ thú vị về gia đình cô ấy.

The Autograph Man là cuốn tiểu thuyết thứ hai của Smith, xuất bản năm 2003, kể về Alex-Li Tandem, một nhà sưu tập chữ ký bị ám ảnh bởi người nổi tiếng người Do Thái gốc Trung Quốc. Câu chuyện trong cuốn sách này không sống động như những cuốn tiểu thuyết khác của Smith. Hầu hết độc giả đều đều coi như The Autograph Man chưa bao giờ được viết, và có lẽ bạn cũng có thể như vậy. 

NW, cuốn tiểu thuyết thứ tư của Smith và cũng là cuốn đầu tiên của cô sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, chứa đầy sự run rẩy vì hoài niệm và khủng hoảng. Được đặt tên theo mã bưu điện của vùng tây bắc London, NW là câu chuyện của hai cô gái cùng quê, Keisha - một cô gái da đen xuất thân từ gia đình sùng đạo và người bạn da trắng người Ireland của cô là Leah. Khi trưởng thành, Keisha giờ đây là Natalie, một luật sư thương mại  có một người chồng hoàn hảo, ngôi nhà phong cách Victoria và những đứa con. Trong khi đó, Leah làm việc cho hội đồng và không muốn có con. Cuốn tiểu thuyết thể hiện được không khí của London vào tháng 8 – lễ hội Notting Hill, nơi người ta gặp gỡ những người lạ, hút cần trong vườn sau của nhà hàng xóm, làm tình và gây gổ với nhau. NW là cuốn tiểu thuyết thử nghiệm và táo bạo nhất của Smith, và đó là điều khiến nó trở nên khác biệt. Nó là sự kết hợp của sự nhạy cảm thời Victoria của Smith với những điều hiện đại hơn, trần trụi và đời hơn. 

- Trạm Đọc

- Bài gốc: The Guardian