Máy tính và lập trình đã trở nên phổ biến hơn bao giờ hết trên khắp thế giới. Liệu tương lai của nhân loại sẽ phụ thuộc rất nhiều vào nó? Câu trả lời là hiển nhiên. Chúng ta đang sống trong thời đại số với máy tính, công nghệ và trí tuệ nhân tạo. Để chuẩn bị cho trẻ những kiến thức nền tảng về công nghệ, bộ sách Tớ đến với Khoa học máy tính và Lập trình sẽ mở ra cánh cửa đưa trẻ tới tương lai.
Mới chỉ những thập kỷ trước, chúng ta còn không có những chiếc máy vi tính để sử dụng, thì giờ đây, trẻ em đã làm quen với chúng từ khi mới sinh ra. Không những thế, dường như, trẻ học hỏi nhanh hơn trên cả điện thoại và máy tính bảng. Màn hình cảm ứng vẫn được cho là khó thao tác hơn với người lớn nhưng với trẻ em thì ngược lại. Và như vậy, máy tính sẽ còn gắn bó với trẻ em dài lâu hơn trong tương lai. Vậy thì, những bài học cơ bản về máy tính sẽ thực sự giúp ích trong việc định hướng cho trẻ từ khi bắt đầu phát triển não bộ.
Chúng ta sử dụng máy tính nhưng cũng không quan tâm nhiều tới việc hiểu về nó và cách nó vận hành. Vì máy tính hiện diện ở quá nhiều nơi nên chúng ta chỉ nghĩ rằng nó phải “tính toán” như những chiếc máy tính vẫn dùng để làm toán hay như chiếc laptop đang sử dụng. Dù hiểu rõ hay chưa, cha mẹ cũng có thể học cùng và dạy con những kiến thức cơ bản về máy tính. Cũng như chúng ta, máy tính hoạt động dựa trên những nguyên tắc logic và dữ liệu. Chúng ta hoạt động dựa vào nguyên tắc sinh học và tư duy. Và con người tạo ra máy tính, vì vậy nó cũng hoạt động như con người. Việc hoạt động này đơn giản chứ không hề phức tạp. Thực tế, máy tính dù thông minh vẫn chưa thể đạt tới trình độ của con người trong tương lai gần. Vì thế, thay vì nghĩ rằng nó phức tạp, cha mẹ sẽ cùng trẻ tìm hiểu và giải thích nguyên tắc hoạt động của máy tính.
Trong thực tế, bạn có thể để trẻ tự mày mò nhưng khi trẻ có người đồng hành là cha mẹ, mọi kiến thức sẽ được hấp thụ tốt hơn qua sự truyền đạt của bạn. Cũng giống như con người, máy tính cũng gắn kết với nhau qua giao tiếp đơn giản và logic. Vì thế, bạn thấy rằng giao tiếp là thực sự cần thiết, đặc biệt là với một cỗ máy tính nhỏ bé với bộ não đang phát triển. Một điều thú vị là các nhà nghiên cứu cũng đang hướng tới việc thiết kế một bộ não máy tính có khả năng học tập như một bộ não của trẻ em.
Trẻ em rất nhanh nhạy trong việc tìm hiểu những thứ mới mẻ, hiện đại. Điều này càng hữu ích hơn trong việc giúp trẻ thấu hiểu một thứ hơn việc chỉ biết về nó. Với trẻ em, khi giải thích thông tin theo cách đơn giản nhưng gọn ghẽ, rõ ràng cũng giúp chúng hiểu vấn đề hơn, và còn có thể kích thích trí tò mò để chúng khám phá sâu hơn về những thông tin đó. Trẻ em thường mong muốn được biết thêm nhiều thứ với những câu hỏi tại sao. Khi đó, cha mẹ cũng đừng quên giải đáp và đồng hành cùng con để có thêm những kiến thức hữu ích.
Đến với lập trình, cha mẹ và trẻ sẽ được học và làm việc theo cách của những cỗ máy. Điều này không có nghĩa là chúng ta làm việc một cách máy móc mà ngược lại chúng ta sẽ học được cách tư duy logic hơn và có thể giúp máy móc hoạt động mượt mà hơn. Với các ngôn ngữ lập trình khác, trẻ em sẽ cảm thấy khó hiểu vì chúng khá nâng cao, kể cả với người lớn. Tuy nhiên ScratchJR là một chương trình lập trình hoàn hảo. Trẻ có thể học vẽ, thiết kế, thu âm, làm phim, làm game. Nhìn rộng ra, đây chính ra cách mà các nhà sản xuất trò chơi điện tử hay làm phim vẫn đang thực hiện. Những sáng tạo lớn lao cũng bắt đầu từ đây. Không chỉ là lập trình đơn giản mà trẻ có thể học cách lập trình cho cuộc sống của mình hay bắt đầu những dự án nhỏ đến những dự án lớn.
Khi tôi làm cuốn sách này, một đồng nghiệp của tôi đã nói rằng những dòng code trong sách là sai vì nó không hoạt động như cô ấy nghĩ. Điều này làm tôi cảm thấy kỳ lạ và kiểm tra lại để tìm cách sửa chữa nếu như có vấn đề sai. Tuy nhiên, sau khi kiểm tra lại, tôi nhận ra rằng, những người biên soạn đã cố tình để chương trình như vậy. Đó là bởi vì những cuốn sách này không phải là văn mẫu để trẻ đọc chép mà là những hướng dẫn cơ bản. Mục đích của chúng là hướng dẫn và giúp trẻ hiểu việc sử dụng giống như thầy giáo dạy người lớn lái xe. Rõ ràng họ không dạy chúng ta tất cả mọi thứ, mà chỉ những thứ cơ bản. Còn lại, chúng ta phải tự tìm hiểu, mày mò và hoàn thiện kỹ năng lái xe. Khi tôi kể chuyện này với một đồng nghiệp khác, chị ấy ngay lập tức thốt lên “kiểu văn mẫu”. Lúc đó, tôi vẫn chưa nhận ra nhưng sự thật là có thể ở đâu đó, chúng ta vẫn đang làm ra những cuốn sách kiểu văn mẫu như vậy. Thực tế thì văn mẫu không xấu, vì khi chúng ta đọc những ví dụ hay những bài viết hay, khả năng cao là chúng ta cũng sẽ giao tiếp hay viết tốt hơn. Tuy nhiên, cách sử dụng chúng hợp lý thì chúng ta thực sự chưa làm được.
Trái ngược với văn mẫu, bộ sách Tớ đến với Khoa học máy tính và Lập trình sẽ mang đến cho trẻ những căn bản đầu tiên để thúc đẩy sự tò mò sáng tạo sẵn có trong tâm trí. Điều này là rất cần thiết trong thời đại giáo dục STEAM hiện đại. Đam mê cũng giống như trí tuệ hay văn hóa, luôn luôn cần được bồi đắp và xây dựng. Cùng với đó là sự kiên trì. Có thể, một vài dự án nhỏ áp dụng tất cả những kỹ năng lập trình sẽ là một thử thách cho trẻ nhưng nó sẽ giúp trẻ tiến bộ hơn và hứng thú hơn với những kỹ năng này. Cha mẹ có thể cùng con đặt ra mục tiêu và hoàn thành từng chút một để tạo nên một dự án thú vị.
Tớ đến với Khoa học máy tính và Lập trình là cánh cửa mở ra chân trời mới cho trẻ. Tuy nhiên bởi tiềm năng của phần mềm là vô hạn chứ không chỉ gói gọn trong vài trang sách, nên con trẻ cũng sẽ cần thêm rất nhiều sự hướng dẫn từ người lớn, cùng cả kiên trì, và đam mê để có thể hiểu và lập trình những bước nhỏ đầu đời.
-- Lê Hoàng
