Nếu có ai đó bất chợt hỏi bạn: Bạn là ai? 

Bạn sẽ trả lời như thế nào? 

Tôi là một nhân viên văn phòng, tôi là một người hướng nội… là một người biết chịu trách nhiệm, hay là một người kiên định… v.v 

Có hàng ngàn, hàng vạn đáp án được đưa ra cho câu hỏi ngắn gọn này. Bởi chúng ta đều có nhận thức về những nét tính cách cơ bản định hình nên chính mình. Vậy từ cơ sở nào mà bạn lại đưa ra được những định nghĩa về bản thân mình như vậy? 

Có rất nhiều người - trong đó có thể có cả bạn, cho rằng: cuộc đời được định hình sẵn và chẳng thể thay đổi được. Cũng giống như câu hỏi “Bạn là ai?” đã được mặc định bởi hoàn cảnh sống hay các yếu tố như: gia đình, văn hoá cộng đồng, môi trường chính trị… 

Thế nhưng, tiến sĩ Brian R. Little - học giả và diễn giả nổi tiếng thế giới trong lĩnh vực nghiên cứu tính cách con người và tâm lý học động lực, đồng thời là tác giả của cuốn sách “Bạn thật sự là ai?” lại cho rằng: Dù có trả lời câu hỏi “Bạn là ai?” theo cách nào đi chăng nữa thì cũng không thể nào thể hiện đầy đủ bản chất thật sự của chúng ta. 

Và bởi “thật quá hạn hẹp nếu bạn chỉ đơn giản định nghĩa bản thân như một sản phẩm của tác động sinh học và ảnh hưởng xã hội". 

Đó cũng là một trong những lý do khiến ông chắp bút nên cuốn sách “Bạn thật sự là ai?” - Cuốn sách với tâm huyết và sự tận tuỵ của Brian R. Little nhằm thuyết phục bạn rằng con người bạn còn được định hình bởi các công trình cá nhân bắt nguồn từ cả nền tảng sinh học lẫn văn hoá chứ không chỉ bởi yếu tố di truyền hay kinh nghiệm sống. 

Những công trình cá nhân mà tiến sĩ nêu ra trong cuốn sách này có thể khiến bạn mở rộng giới hạn bản thân theo các chiều hướng mới và làm cho cuộc đời mình thêm ý nghĩa. Cách nhìn nhận bản thân này sẽ giúp bạn tự hỏi: “Thật sự thì mình là ai?”. Và khi đã được trang bị kiến thức để tự hiểu mình, bạn có thể biết mình đang sống như thế nào và bắt đầu chủ động định hướng tương lai của chính mình. 

Nói một cách đơn giản, bạn có thể nghĩ về tính cách của mình theo hai hướng. Hướng thứ nhất, là tính cách dưới dạng đặc điểm bẩm sinh mà bạn có, chẳng hạn như hướng ngoại, nhạy cảm, tỉ mỉ… Thứ hai là tính cách dựa trên những gì bạn đang thực hiện, tức là các công trình cá nhân của bạn - chẳng hạn như “vượt qua hội chứng sợ xã hội, ngưng trì hoãn hay đơn giản chỉ là dắt một chú chó đi dạo.” 

Các công trình cá nhân này không nhất thiết phải thật hoành tráng hay lớn lao. Theo Brian, đó nên là những hành động mà chúng ta vui vẻ lựa chọn. 

Một em bé lên ba, hay những cặp đôi yêu nhau, một chú mèo hay một ông lão lớn tuổi - tất cả họ đều đang thực hiện công trình cá nhân của riêng mình, và những công trình ấy hun đúc nên chúng ta, tạo nên cuộc đời ta một cách vô cùng kì diệu. 

Trong cuốn sách này, Brian phân tích chi tiết cho chúng ta về ý nghĩa của những công trình cá nhân từ “các công trình hướng về bản thân" cho đến các công trình cá nhân nơi công sở, trong mối quan hệ tình cảm và các yếu tố văn hoá chính trị. Từ các phân tích đó, “Bạn thật sự là ai?” đưa ra những đánh giá cụ thể về các công trình cá nhân, bởi: “Biết rõ các nội dung của các công trình cá nhân của bạn là rất quan trọng nhưng biết cách đánh giá chúng còn quan trọng hơn.” vì nó sẽ tác động trực tiếp đến hạnh phúc và tương lai của bạn. 

Nhiều người trong số chúng ta thường mặc định tính cách hay bản thể của mình là không thể thay đổi, nhưng Brian đã chứng minh thông qua cuốn sách này, rằng khi ta nhìn nhận tính cách ở góc độ “thực hiện các công trình cá nhân" thay vì mặc định bản thân “sở hữu các nét tính cách vốn có" chúng ta sẽ nhìn ra được tiềm năng để thay đổi. Chúng ta có thể lựa chọn điều chỉnh các công trình cá nhân một cách có ý thức theo những cách mà chúng ta không thể dùng để thay đổi các đặc điểm tính cách của mình. 

Tuy các công trình cá nhân của chúng ta cũng có mối liên kết chặt chẽ với năm nhóm tính cách lớn và cả hạnh phúc của chúng ta, nhưng điều đó không có nghĩa rằng các đặc điểm tính cách này sẽ tác động trực tiếp tới hạnh phúc của mỗi cá nhân. 

Ví dụ: Người ta có thể đánh giá người hướng ngoại dễ cảm nhận hạnh phúc hơn những người hướng nội, nhưng ngược lại không phải người hướng nội nào cũng khó chịu với một cuộc sống bất hạnh. Họ vẫn có thể phát huy sở trường của mình, thực hiện những công trình cá nhân hướng họ tới niềm hạnh phúc. 

Nói tóm lại, Brian và “Bạn thật sự là ai?” đưa ra vô vàn dẫn chứng, để chứng minh rằng “khi nói đến hạnh phúc, các công trình cá nhân có thể tác động vượt trội hơn các đặc điểm tính cách. Điều này mang đến cho bạn hy vọng rằng bạn không phải là nạn nhân của những đặc điểm tính cách bẩm sinh.”

Và “những gì bạn làm có ý nghĩa lớn hơn những gì bạn có sẵn khi chào đời". 

Brian cũng đưa ra những câu chuyện và ví dụ cụ thể, giúp bạn hiểu rõ được sức mạnh của bản thân mình - sức mạnh của người nắm quyền với những thay đổi diễn ra xung quanh. Như cách Brian đã chứng minh bạn có thể chọn một nét tính cách tự do để vượt qua bản tính sinh học của mình, bạn cũng có thể chủ động thay đổi môi trường để dọn đường cho các công trình cá nhân giúp bạn chủ động hơn với thành công hay thất bại của cuộc đời mình. 

Không ít lần chúng ta loay hoay đi tìm kiếm bản thân mình và nhận được một lời khuyên không mấy hữu ích, rằng “hãy là chính mình". Đây thực sự là một lời khuyên mơ hồ, và không đem lại hiệu quả cho người lắng nghe, bởi thời điểm đó họ đang không biết “chính mình" ở đây là ai. 

Brian đưa ra quan điểm rằng, hành trình tìm kiếm chân tính thực sự của chúng ta đã bị định hướng sai lệch. Trên thực tế, bạn có thể là người đa chân tính - tức là con người thực sự của bạn có thể thay đổi tuỳ thuộc vào hoàn cảnh, và đó là điều bình thường. Đó không phải là biểu hiện của việc thiếu đi chiếc la bàn đạo đức, thiếu trung thực hay mâu thuẫn nội tâm. 

Cũng theo Brian “là chính mình" hay “thay đổi cho phù hợp hoàn cảnh" vẫn là điều khiến nhiều người tranh cãi. Bởi trong từng hoàn cảnh của cuộc sống, khi bạn không thể hiện rõ hình ảnh mình là một người có tính cách nhất quán thì cũng chẳng sao cả, hãy cứ nắm bắt những thời cơ khác nhau khi cần và hãy cứ sống hết mình. 

Hãy xây dựng danh sách những công trình cá nhân của bạn, gạch chân những công trình cốt lõi sẽ ảnh hưởng tới quyết định của các công trình lân cận và cố gắng hết mình vì nó. 

Đồng thời, hãy biết điều chỉnh công trình cá nhân sao cho hài hoà với đặc điểm sinh học của bạn để các công trình này có thể bền vững hơn. 

Bạn thật sự là ai? là một câu hỏi lớn của đời người mà không phải ai cũng sớm tìm được đáp án. Hoặc có những người đã vội nhắm mắt khoanh bừa vào ô “sinh ra vốn vậy" hay “xã hội đẩy đưa". Tiến sĩ Brian R. Little với những đóng góp lớn lao trong việc nghiên cứu tính cách con người và tâm lý học động lực thông qua cuốn sách này đã chứng minh cho chúng ta thấy tiềm năng của mỗi cá nhân có thể vượt xa hơn khỏi rào cản của xã hội hay các yếu tố về gen di truyền. 

Hãy chủ động giành lấy tương lai của chính mình, xây dựng nó với những công trình cá nhân cốt lõi - những công trình là lẽ sống của bạn mỗi ngày. Nhưng trong quá trình hết mình vì tương lai ấy, mong bạn đừng quên để chừa chỗ cho những bất ngờ mà cuộc sống mang lại. Hãy cởi mở với những người bạn mới, hãy cho phép mình ngạc nhiên với những niềm vui và hạnh phúc ngoài mong đợi. 

Theo đuổi những công trình cá nhân định hình nên bạn là điều quan trọng, nhưng hãy nhớ thả mình vào từng khoảnh khắc của hiện tại, dù là nỗi buồn hay hạnh phúc, bởi tất cả những điều đó mới có thể giúp bạn trả lời cho câu hỏi đời người rằng “Bạn thực sự là ai?” 

Nếu bạn đang hoang mang tìm kiếm câu trả lời cho việc tìm hiểu chính mình, về lý do mình được sinh ra và lý do với những thành công hay thất bại xung quanh mình, hy vọng cuốn sách nhỏ của tiến sĩ Brian R. Little có thể trở thành ngọn đèn hải đăng rực sáng, hướng bạn đến nơi an toàn trong đêm tối vẫy vùng với những câu hỏi chơi vơi.