Có lẽ không phải ngẫu nhiên mà vào một lúc nào đó, chúng ta thấy một Clark trẻ tuổi đang đọc cuốn “Cộng hòa” của Plato. Có lẽ anh cũng đã đọc qua một số tác phẩm của các triết gia theo chủ nghĩa Khắc kỷ. Và mặc dù cuốn “Right Thing, Right Now” của Ryan Holiday chưa xuất bản vào thời điểm đó, nhưng Clark vẫn là một trường hợp nghiên cứu hoàn hảo. Đây là cuốn sách thứ ba trong bộ sách Stoic Virtues của Holiday về lòng dũng cảm, kỷ luật, công lý và sự khôn ngoan.

Nhưng công lý thực sự là gì?

• Trước hết, công lý không liên quan đến luật pháp hay chính trị. Nó không phải là về những gì hợp pháp, mà về những gì đúng đắn.
• Thứ hai, công lý đơn giản. Chúng ta đều có một cảm giác trực giác về điều gì là đúng trong hầu hết mọi tình huống. “Chúng ta ngưỡng mộ những người giữ lời,” Ryan viết. “Chúng ta ghét những kẻ nói dối và gian lận. Chúng ta tôn vinh những người hy sinh vì lợi ích chung, [và chúng ta] ghê tởm những kẻ trở nên giàu có hoặc nổi tiếng bằng cách gây tổn hại đến người khác.”
• Cuối cùng, công lý không phải là thứ mà chúng ta có, nhận được, hay bị tước đoạt. Công lý là thứ mà chúng ta thực hành hàng ngày. Một thói quen cần cải thiện, dù điểm xuất phát của chúng ta có thiếu sót đến đâu. Công lý là một động từ, không phải danh từ.

Đây là cách thực hành công lý trong 3 cấp độ, “cái Tôi, cái Chúng Ta, và cái Toàn Thể,” như Holiday gọi:

1. Công lý bắt đầu từ bạn, vì vậy hãy xây dựng quy tắc riêng của mình và giữ vững nó.
2. Hãy làm điều đúng đắn với mọi người, vì sự công bằng chỉ có ý nghĩa khi chúng ta trao nó cho nhau.
3. Mở rộng định nghĩa về công lý để bao gồm cả thế giới và mọi thứ trong đó.

Từ việc trở nên nổi tiếng toàn cầu khi còn là một thiếu niên đến những vụ bê bối về ma túy và bạo hành gia đình, Shia LaBeouf đã đánh mất danh tiếng của mình. Năm 2022, anh xuất hiện trở lại trong một cuộc phỏng vấn, chia sẻ đầy chân thành về hành trình phục hồi của mình và nỗ lực chuộc lỗi. Có người đã kể rằng họ thấy anh trả tiền cho thực phẩm của một gia đình rồi lẳng lặng rời đi để không ai biết. Dù vẫn chưa hoàn hảo, có vẻ như Shia đã tiến xa trên con đường thay đổi — và dù không phải ai cũng có thể trả hóa đơn cho người khác, ai cũng có thể chọn cách thực hiện công lý như thế này.

Ryan viết: "Cuộc hành trình tìm kiếm công lý bắt đầu từ chính bạn." Về mặt pháp lý hay văn hóa, chúng ta có thể bỏ qua nhiều thứ, nhưng để trở thành một người tốt, chúng ta nên “chọn tuân thủ theo bộ quy tắc của riêng mình.” Vậy quy tắc của bạn sẽ bao gồm những nguyên tắc gì? Ryan đưa ra một số gợi ý:

• Giữ lời hứa mà bạn đã đưa ra.
• Nói sự thật và hãy minh bạch.
• Dù công việc của bạn là gì, hãy làm hết sức mình.
• Tập trung vào việc trở nên tốt đều đặn thay vì cố gắng trở nên xuất sắc.
• Bảo vệ sự chính trực của bạn, trung thành, và chọn một ngôi sao phương Bắc để hướng tới.

Ban đầu, bộ quy tắc của bạn có thể khiến bạn cảm thấy bị ràng buộc. Nhưng về lâu dài, “quy tắc của chúng ta giải phóng chúng ta, mang lại ý nghĩa, và quan trọng nhất, tạo ra sự khác biệt tích cực.” Hãy chọn bộ quy tắc của bạn và kiên trì thực hiện nó.

Ngay trong bài phát biểu nhậm chức thống đốc năm 1971, Jimmy Carter đã tuyên bố: “Thời đại của phân biệt chủng tộc đã kết thúc.” Vài giờ sau đó, ông bắt đầu làm việc về một vấn đề cấp bách khác: lệnh ân xá toàn diện cho những người trốn tránh nghĩa vụ quân sự trong Chiến tranh Việt Nam. Ý tưởng này không được ưa chuộng, nhưng Carter vẫn kiên trì theo đuổi. Chính điều này cùng với những chính sách khác đã khiến ông mất đi cơ hội tái đắc cử nhiệm kỳ thứ hai làm tổng thống — nhưng ông đã làm những gì có thể khi còn có cơ hội.

Ryan viết: “Bằng chứng rõ ràng nhất cho thấy công lý là đức hạnh quan trọng nhất trong tất cả những đức tính là điều gì sẽ xảy ra khi bạn chọn loại bỏ nó.” Hãy tưởng tượng một người có rất nhiều can đảm, kỷ luật hoặc trí tuệ… nhưng lại sử dụng những phẩm chất đó cho mục đích xấu xa và lợi ích cá nhân. “Không có đức hạnh nào có thể cân bằng được công lý.” Tại sao? Bởi vì ý nghĩa thực sự của công lý chỉ được thể hiện trong một nhóm người.

Lý do chính mà chúng ta nên cố gắng hết sức để công bằng, thẳng thắn và thân thiện là để cải thiện cuộc sống và thế giới cho người khác. Cho những người chúng ta yêu thương. Cho những người chúng ta biết. Thậm chí cho những người chúng ta không biết và sẽ không bao giờ biết đến. Bằng cách nào?

• Hãy tử tế, tiếp tục cho đi và giúp đỡ bất cứ khi nào bạn thấy có người cần sự giúp đỡ.
• Đừng ngại bắt đầu từ những việc nhỏ.
• Đặt mình vào vị trí của người khác.
• Tạo ra những rắc rối tốt đẹp, nhưng hãy thực tế về cách chúng ta sẽ đạt được điều đó.
• “Hãy cứ quay lại,” như Raphael Lemkin, người đã thực hiện 3.000 bài phát biểu cho đến khi Liên Hợp Quốc và Mỹ cuối cùng cũng ban hành lệnh cấm tội ác diệt chủng

Mahatma Gandhi không giữ bất kỳ chức vụ nào. Ông không có quân đội, cũng không có tài sản lớn. Thế nhưng, hết lần này đến lần khác, ông vẫn giành được chiến thắng. Đầu tiên là trong việc cải thiện cuộc sống cho người Ấn Độ ở Nam Phi, sau đó là với những cuộc tuyệt thực của ông, và cuối cùng là Cuộc tuần hành Muối.

Chúng ta có thể nhớ đến ông như một vị thánh, nhưng Gandhi vẫn là con người. Ông đã từng ăn cắp tiền của anh trai khi còn trẻ. Ông đã không thể ở bên cha trong những giây phút cuối cùng vì đang ở cùng vợ. Nhưng khi nhận ra rằng mỗi con người, thực sự là mỗi loài động vật, thực vật, và mọi sự sống đều bình đẳng, ông không thể quay đầu lại.

Bạn và tôi có thể không bao giờ giải phóng một quốc gia, nhưng chúng ta cũng nên mở rộng sự hiểu biết của mình về công lý, như Ryan tin tưởng:

• Đừng quá tự hào về những thành tựu của mình. Hãy tiếp tục và làm nhiều điều tốt hơn nữa.
• Hãy mang đến hy vọng cho người khác khi họ cần nhất, ngay cả khi tất cả những gì bạn có thể trao là một nụ cười.
• Tha thứ mọi thứ mà bạn có thể tha thứ, và hãy sửa chữa những gì bạn mong muốn được tha thứ.
• Tin rằng có điều tốt trong mỗi người, rằng tình yêu luôn chiến thắng, và hãy lan tỏa điều đó.

“Không ai tổ chức diễu hành cho bạn khi bạn làm điều đúng,” Ryan viết, nhưng điều đó không làm cho sự công bằng trở nên kém giá trị. Hãy quay lại với những cuốn sách hay, những bộ phim hay và tấm gương của người khác khi bạn cần — và sau đó tiếp tục làm điều đúng, ngay bây giờ.

- Theo Four Minute Books