Nếu bạn đã trên năm mươi tuổi và đang gặp vấn đề về sức khỏe liên quan đến tuổi tác như bệnh tim hay tiểu đường thì có thể bên trong cơ thể bạn đang có những thay đổi theo quá trình lão hóa. Nếu bạn đang trong độ tuổi hai mươi, ba mươi hoặc bốn mươi thì bạn nên làm điều gì đó để đảm bảo tim và mạch máu của mình vẫn sẽ khỏe trong những năm sắp tới.

Nhưng bất kể bạn già hay trẻ thế nào, bạn vẫn luôn có thể bắt đầu thực hiện chương trình của tôi để giúp đỡ cơ thể của mình chống lão hóa từ bên trong.

Mỗi khi bạn muốn bắt đầu một chế độ chăm sóc sức khỏe mới, việc quan trọng mà bạn luôn phải thực hiện là tham khảo ý kiến của bác sĩ. Khi trao đổi với bác sĩ, hãy đảm bảo rằng bạn sẽ hỏi về hai chỉ số cực kỳ quan trọng và thường được xác định trong mỗi kỳ kiểm tra sức khỏe, đó là nhịp tim khi nghỉ ngơi và huyết áp. Nhiều người trên bốn mươi tuổi không hề biết nhịp tim và huyết áp của họ là bao nhiêu; họ cũng không thể hình dung các mức độ cao, bình thường hoặc thấp được phân loại dựa trên những tiêu chí gì. Hầu hết những người này đều có thể nắm rõ cân nặng của mình đến từng gam, nhưng lại không biết gì về những chỉ số có liên quan mật thiết đến sinh mạng của họ.

Có thể sau khi trao đổi với bác sĩ về nhịp tim và huyết áp của mình, bạn sẽ nhận ra mình phải tìm cách giảm hai chỉ số này để cải thiện hệ thống mạch máu, bằng cách giảm sự co thắt của mạch để máu có thể lưu thông đến từng tế bào trong cơ thể. Những việc này sẽ ít khó khăn hơn nếu bạn hiểu được tác dụng phục hồi của oxit nitric được sản sinh trong động mạch của chúng ta. NO giúp duy trì tính đàn hồi của tất cả các mạch máu, vì NO là một “phân tử tín hiệu" có chức năng báo cho các mạch máu biết khi nào cần giãn nở.

Từ trước đến nay, nhiều người thường không nghĩ rằng chúng ta có thể khắc phục những tổn thương do bệnh tim mạch gây ra mà không phải trải qua những cuộc giải phẫu có nguy cơ cao nhưng kém hiệu quả. Tôi được trao giải Nobel Y học vì đã làm cho suy nghĩ đó trở nên lỗi thời. Giờ đây chúng ta đã biết rằng chúng ta có thể đảo ngược quá trình suy yếu của tim mạch một cách tự nhiên bằng "phương thuốc kỳ diệu" được sản sinh bên trong cơ thể là oxit nitric.

Oxit nitric là một phân tử tín hiệu quan trọng, hiện diện trong hệ tim mạch, hệ thần kinh, cũng như trong kháp cơ thể. NO thâm nhập màng tế bào để chuyển tải những thông tin hoặc những tín hiệu sinh học cụ thể, nhằm điều hòa hoạt động của tế bào và ra lệnh cho cơ thể thực hiện một số chức năng nhất định. NO có thể tác động đến chức năng của hầu hết mọi cơ quan trong cơ thể, bao gồm phối, gan, thận, dạ dày, cơ quan sinh dục và dĩ nhiên là cả tim.

Một trong nhiều nhiệm vụ quan trọng mà NO đảm nhiệm là làm giãn nở mạch máu, giúp kiểm soát lượng máu lưu thông đến từng bộ phận trong cơ thể. NO khiến mạch máu thư giãn và mở rộng, nhằm đảm bảo có đủ máu lưu thông đến tim để nuôi dưỡng tim. NO cũng có tác dụng ngăn ngừa sự hình thành của huyết khối – nguyên nhân gây đột quỵ cũng như nhồi máu cơ tim – và điều hòa huyết áp.

Một vai trò then chốt khác của NO là làm chậm quá trình tích tụ của các mảng xơ vữa trong mạch máu. Như tôi đã đề cập ở Chương 2, các mảng xơ vữa được hình thành từ sự tích tụ chất béo có chứa chất cholesterol trong động mạch vành, khiến động mạch bị thu hẹp hoặc thậm chí là tắc nghẽn, làm gián đoạn quá trình đưa máu đến tim. Nghiên cứu của tôi đã chứng minh bằng cách vận dụng khả năng của oxit nitric trong việc chống tích tụ các khối xơ vữa động mạch, liệu pháp NO có thể hỗ trợ làm giảm cholesterol bằng cách gia tăng hoạt tính của các loại thuốc statin thường được dùng trong điều trị mỡ máu, chẳng hạn như Lipitor hay Mevacor. Lý do khiến liệu pháp NO không chỉ an toàn để kết hợp với thuốc statin mà còn tăng cường tác dụng của thuốc là vì một trong những chức năng quan trọng của thuốc statin là tăng cường và duy trì sự sản sinh NO trong cơ thể. Liệu pháp NO cũng có thể thực hiện chức năng tương tự, nhưng theo cách hoàn toàn tự nhiên.

NO được hệ miễn dịch sử dụng để ngăn chặn vi khuẩn, vi rút và ký sinh trùng gây bệnh, thậm chí là để ngăn chặn sự phát triển của một số loại tế bào gây ung thư. Ở những người mắc bệnh tiểu đường từ mức độ trung bình đến nghiêm trọng, oxit nitric có thể ngăn ngừa nhiều biến chứng phức tạp thường gặp, đặc biệt là những biến chứng có liên quan đến lưu thông máu. NO cũng đóng vai trò quan trọng đối với chức năng ghi nhớ, vì não sử dụng NO để lưu trữ và khôi phục những ký ức dài hạn, cũng như để truyền thông tin. Chúng tôi hiện đang tìm hiểu về vai trò thiết yếu của NO trong việc ngăn ngừa bệnh mất trí nhớ Alzheimer.

NO là một chất kháng viêm đang được nghiên cứu về tác dụng làm giảm tình trạng sưng tấy và đau nhức của bệnh thấp khớp. NO còn có thể bảo vệ cơ thể chống lại sự tiến triển của chứng viêm loét dạ dày bằng cách duy trì sự lưu thông máu bình thường đến lớp niêm mạc trong hệ thống tiêu hóa. NO là một chất dẫn truyền thần kinh, có tác dụng tăng cường lưu thông máu đến cơ quan sinh dục, đóng vai trò quan trọng trong chức năng tình dục. Các nghiên cứu của tôi trong lĩnh vực này đã tạo tiền đề cho việc phát triển thuốc Viagra. NO là một chất chống oxy hóa mạnh, có thể làm mất khả năng hoạt động của các “gốc tự do" trong cơ thể - yếu tố cấu thành của bốn căn bệnh gây tử vong hàng đầu tại Mỹ, bao gồm ung thư, tiểu đường, tim mạch và đột quỵ.

Có vẻ như chúng ta không thể nào kể hết công dụng của oxit nitric đối với cơ thể con người. Khi các nghiên cứu khoa học càng tập trung vào NO thì công dụng của phân tử kỳ diệu này càng được khám phá nhiều hơn. Trong các chương sau, chúng ta sẽ thảo luận chi tiết hơn về tác động của NO, còn hiện tại thì điều quan trọng mà bạn cần nắm chỉ là NO có vai trò rất lớn đối với mọi chức năng trong cơ thế chúng ta.

Cơ thể của chúng ta chính là nguồn NO tối ưu. Việc sản sinh NO phần lớn diễn ra tại nội mạc, lớp tế bào nằm ở mặt trong của mạch máu. Nội mạc là lớp mô cực kỳ mỏng và dễ tổn thương, ngăn cách giữa máu và cơ trơn của thành mạch máu. Khi nội mạc được cung cấp đủ dưỡng chất, NO sẽ được sản sinh ở mức tối ưu và lưu thông máu sẽ không bị cản trở, giúp máu có thể nuôi dưỡng tim cũng như mọi cơ quan khác trong cơ thể. Những lúc chúng ta vận động mạnh, hay đơn giản là đang trải qua một quá trình lý sinh bình thường như tiêu hóa thức ăn, khi một số bộ phận nhất định cần được cung cấp nhiều máu hơn, NO sẽ đảm bảo bộ phận đó nhận được lượng máu cần thiết. Khi chúng ta nghỉ ngơi, lượng NO trong cơ thể chúng ta giảm xuống, đồng nghĩa với giảm lưu thông máu.

Vì nội mạc chỉ là một lớp tế bào duy nhất nên có thể bạn sẽ nghĩ rằng không có gì quá khó khăn trong việc giữ cho nội mạc được khỏe mạnh. Tuy chỉ là một lớp mỏng ngăn cách giữa máu và mô, nhưng nội mạc chắc chắn là một trong những phần hoạt động tích cực nhất trong cơ thể. Nội mạc làm việc siêng năng và bền bỉ, chịu trách nhiệm giữ cho cơ thể được cung cấp đủ oxit nitric. Với sự trợ giúp của enzyme endothelial NO synthase, tế bào nội mạc hoạt động như một nhà máy năng lượng, nơi nguồn năng lượng tái tạo cần thiết cho sức khỏe là NO được sản sinh và sử dụng.

Một lượng nhỏ oxit nitric cũng có thể phát huy chức năng điều trị mạnh mẽ. Tuy nhiên, hầu hết chúng ta đều không có đủ lượng NO cần thiết để đảm bảo hệ tim mạch có thể hoạt động thuận lợi. Tình trạng thiếu hụt NO sẽ xảy ra khi tế bào nội mạc bị tổn thương do quá trình lão hóa, lối sống không lành mạnh, bệnh tật, môi trường độc hại, hoặc do yếu tố di truyền. Khi tình trạng này kéo dài, cơ chế sản sinh NO sẽ bị suy yếu. Bạn sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao đối với hầu hết các chứng bệnh nghiêm trọng. Tuy nhiên, quyển sách này chỉ tập trung bàn về bệnh tim mạch, nhất là làm thế nào mà việc thiếu hụt NO có thể góp phần gây cao huyết áp, xơ vữa động mạch, đau tim, đường huyết cao, nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. Nếu bạn bị thiếu hụt NO thì quyển sách này sẽ cho bạn biết rằng vấn đề tim mạch có thể được giải quyết bằng chế độ ăn tăng cường NO, kết hợp với kế hoạch bổ sung chất và hoạt động thể chất vừa phải.

Trong quá trình chúng ta lớn lên và già đi, nội mạc có thể bị tổn hại bởi lối sống kém lành mạnh, bởi các chất độc từ môi trường hoặc tác động của quá trình lão hóa. Khi điều này xảy ra, nhà máy năng lượng bên trong bạn sẽ sản sinh lượng NO ít hơn hoặc thậm chí ngừng sản sinh tại những vùng bị thương tổn, khiến bạn dễ mắc bệnh tim mạch.

Tuy rất bền bỉ nhưng tế bào nội mạc vẫn có thể bị tổn hại bởi nhiều chứng bệnh khác nhau, làm ảnh hưởng đến khả năng sản sinh NO của cơ thể. Chẳng hạn, khi bạn có huyết áp cao hoặc quá cao trong nhiều năm, áp lực tác động lên mạch máu có thể gây tổn thương cho nội mạc, làm tổn hại những phần quan trọng của cơ thể như tim và nào. Không những thế, nội mạc của bạn còn phải đối mặt với nhiều yếu tố nguy cơ như mỡ máu cao, đường huyết cao, thói quen hút thuốc lá và chế độ ăn chứa nhiều chất béo bão hòa làm tăng cholesterol. Có thể thấy, nội mạc là nơi phải tiếp nhận nhiều ảnh hưởng nhất.

Bài viết được trích lược từ cuốn Không còn bệnh tim của tác giả Dr.Louis J.Ignarro do First News phát hành tại Việt Nam

Cuốn sách “Không còn bệnh tim” (No More Heart Disease) của giáo sư Louis J. Ignarro – người đoạt giải Nobel Y học năm 1998 – mang đến cho bạn đọc khám phá khoa học đột phá về phân tử Oxit Nitric (NO). Chính phát hiện về vai trò của NO như một phân tử tín hiệu trong hệ thống tim mạch đã mở ra một cuộc cách mạng trong điều trị bệnh tim và huyết áp, làm thay đổi hoàn toàn nhận thức của cộng đồng y khoa toàn cầu.