Nếu đã từng đọc Siêu phẩm “Các hành tinh- Thuyết minh trực quan nhất về các hành tinh trong hệ Mặt Trời”, bạn sẽ biết được rằng, Trái Đất là hành tinh duy nhất trong hệ Mặt Trời có lượng nước cực lớn trên bề mặt ở cả 3 trạng thái: rắn, lỏng, khí. Đây là điều kiện tiên quyết tuyệt vời cho sự sống nảy nở và sinh sôi. Nhiều nhà khoa học đã đùa vui rằng với lượng nước chiếm tới ¾ bề mặt, lẽ ra Trái Đất phải có tên gọi là Trái Nước mới hợp lý. Thực tế, cùng với vũ trụ, đại dương thăm thẳm mang trong mình hơn 90% đa dạng sinh học của toàn bộ Trái Đất, với những đáy biển sâu hàng nghìn km, những miệng núi lửa đột ngột phun trào, những vùng xoáy bí ẩn, nơi khởi nguồn của những cơn bão có sức tàn phá vô cùng khủng khiếp, nặng nề… là những đối tượng được hàng trăm nghìn các nhà khoa học trên thế giới nhiều thế giới dày công nghiên cứu trong hàng nghìn năm qua.
Thuyết minh trực quan nhất về Đại Dương
Nhưng nếu như ngành khoa học vũ trụ thiên về nghiên cứu dành cho tương lai, thì nghiên cứu về đại dương là dành cho hiện tại và cả tương lai. Các cuốn sách viết về chủ đề đại dương trên thị trường cũng có rất nhiều, nhưng đáng kể nhất phải nhắc đến cuốn sách bách khoa thư “Thuyết minh trực quan nhất về Đại Dương”, do Công ty Sách Alpha Books và ETS mua bản quyền từ nhà xuất bản DK lừng danh để Việt hóa và xuất bản tại thị trường Việt Nam.
Thực tế, trong khi các cuốn sách, bách khoa thư về đại dương được xuất bản trên thị trường đa phần chỉ đề cập đến một phần nội dung như: sự đa dạng của các loài sinh vật dưới biển, hay tài nguyên dưới đáy biển, hay đại dương và những dòng sông, hoặc hoạt động của con người trên đai dương… thì cuốn bách khoa thư “Thuyết minh trực quan nhất về Đại Dương” dày tới hơn 500 trang, được in bốn màu trên giấy ảnh khổ siêu lớn 25*30cm, là cuốn sách có thể cung cấp cho độc giả tất cả những thông tin kể trên một cách trực quan và sinh động nhất.
Vẫn giữ hình thức thể hiện theo lối infographic tương tự như cuốn sách “Các hành tinh- Thuyết minh trực quan nhất về các hành tinh trong hệ Mặt Trời”, ở siêu phẩm này độc giả sẽ lần lượt đi qua 4 chương sách. Chương “Giới thiệu” đề cập tới tính chất vật lý, hóa học của Đại Dương với các phần nội dung nhỏ hơn bao gồm nước biển, địa chất biển, hoàn lưu & khí hậu, sóng và thủy triều. Trong đó với phần “Hoàn lưu và khí hậu”, độc giả sẽ biết được mối tương tác hữu cơ giữa đại dương và khí quyển, cũng như sự dịch chuyển của nước trên quy mô lớn. “Sóng và thủy triều” khám phá sự chuyển động và gián đoạn của nước ở quy mô nhỏ hơn.
Chương thứ hai của cuốn sách “Môi trường Đại Dương” giới thiệu các vùng chính của Đại dương như bờ biển, biển nông, biển thẳm, đáy đại dương, đại dương ở hai cực… Ở mỗi phần nội dung các tác giả sẽ mô tả những đặc trưng và quá trình hình thành, cũng như đặc trưng thực tế của các vùng này tương ứng với từng vùng biển lớn trên thế giới.
Chương thứ ba “Đời sống Đại Dương” của cuốn sách sẽ đi sâu giới thiệu những dạng sống cư ngụ ở đó với hai phần nội dung nhỏ là “Giới thiệu đời sống đại dương” và “Các giới sinh vật đại dương”. “Giới thiệu đời sống đại dương” cung cấp thông tin về lịch sử sự sống đại dương, sinh thái học cũng như cách thức phân biệt các loại sinh vật biển. “Các giới sinh vật đại dương” giới thiệu các giới sinh vật với nhiều nhóm nhỏ với các mô tả khái quát đặc trưng của từng nhóm, kèm theo thông tin về những loài cụ thể được lựa chọn. Độc giả sẽ được khám phá từ các dạng sống nhỏ nhất như nhóm vi khuẩn, cổ khuẩn đến các động vật khổng lồ dưới đáy đại dương như cá nhà táng, sứa khổng lồ; hay khám phá các loài động vật kỳ lạ có răng nanh dài cả chục cm và khuôn mặt như thần chết như cá răng nanh được phát hiện ở độ sâu 4992m…
Chương cuối cùng “Atlas Đại Dương” cung cấp bản đồ chi tiết về năm đại dương lớn trên thế giới, kèm theo bản đồ chi tiết của một số khu vực tiêu biểu của mỗi đại dương. Các bản đồ này đều được dựng dựa trên thông tin thu thập từ thiết bị quan trắc vệ tinh và tàu thuyền.Trên bản đồ có chú thích tên biển, sống núi, rãnh ngầm dưới đáy biển, cùng các đặc điểm nổi bật ở khu vực ven biển. Nó cũng biểu thị độ sâu và ranh giới của mảng kiến tạo.
Giống như siêu phẩm “Các hành tinh- Thuyết minh trực quan nhất về các hành tinh trong hệ Mặt Trời”, ở mỗi phần nội dung của cuốn sách “Thuyết minh trực quan nhất về Đại Dương” các tác giả cũng cung cấp thông tin về các nhà khoa học tiêu biểu có các công trình nghiên cứu đáng ghi nhớ về Đại Dương; hoạt động của con người nhằm khám phá, chế ngự, nương nhờ, thậm chí phá hoại tới Đại Dương…
Ví như các nhà khoa học đã dán các thiết bị đo đạc vào đầu những con hải cẩu để thu thập thông tin về hoàn lưu nước sâu ở Nam Đại Tây Dương (thiết bị này sẽ tự bong ra khi con vật rụng lông). Cơ quan nghiên cứu khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ thường sử dụng máy bay được trang bị đặc biệt để bay vào trong các cơn bão, thả các gói thiết bị giúp truyền thông tin trở về qua sóng vô tuyến. Trong khi đó, sự nóng lên của toàn cầu làm tan băng ở hai vùng cực, khiến nước biển dâng, gây ra nguy cơ diệt chủng của nhiều loài động vật, đặc biệt là động vật sống ở vùng Bắc Cực; sự biến mất, chìm trong nước biển của nhiều vùng đất trên thế giới trong tương lai không xa.
Hoạt động nuôi tôm thâm canh ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam làm phá hủy rừng ngập mặn, rạn san hô dọc bờ biển do nước thải từ các đầm nuôi. Việc sử dụng chất độc xyanua để săn bắt các loài cá nhiệt đới để làm cảnh, khiến các rặng san hô bị hủy diệt. Việc lạm dụng phân bón ở đất liền khiến tảo nở hoa hàng loạt, làm chết thủy sinh vật ở cách xa nghìn cây số. Tuy nhiên, đáng kể hơn cả là chất thải từ các khu công nghiệp, chất thải phóng xạ không được xử lý hoặc xử lý sơ sài rồi xả thẳng ra sông biển; rác thải nhựa đang đe dọa sự tồn tại của hàng nghìn loài động vật trong đại dương…
Siêu phẩm dành cho mọi người
Vì vậy cuốn sách bách khoa thư “Thuyết minh trực quan nhất về Đại Dương” không chỉ cung cấp đầy đủ nhất các thông tin về Đại dương, cội nguồn sự sống của nhân loại cùng hàng triệu giống loài trên khắp hành tinh; mà còn là rất nhiều tri thức về các ngành khoa học liên quan như địa chất, khí tượng thủy văn, sinh thái học, bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ môi trường, phát triển bền vững…
Không chỉ phù hợp với các giáo viên, học sinh, sinh viên muốn tìm hiểu về mọi chủ đề kể trên; cuốn sách cũng đặc biệt hữu ích với những ai làm trong ngành du lịch, bởi nó cung cấp cho họ rất nhiều tri thức về địa lý, sinh thái học và khoa học trái đất qua đó giúp họ cải tiến chất lượng dịch vụ du lịch sinh thái, có ý thức phát triển du lịch bền vững.
Cuốn sách cũng phù hợp với các nhà khoa học nhiều chuyên ngành muốn tra cứu nhanh thuật ngữ, các khái niệm khoa học liên quan, thậm chí sử dụng tài liệu này để làm minh họa trực quan cho các báo cáo, dự án của mình.
Những nhà lãnh đạo, quản lý, các nhà giáo dục môi trường, bảo tồn thiên nhiên và di sản văn hóa có thể sử dụng các nội dung trong cuốn sách làm tài liệu tham khảo hoặc bài giảng ngắn gọn, trực quan, đầy đủ về tác động của con người lên các đại dương và các hiện tượng liên quan; để từ đó đưa ra được những đề xuất, quyết sách hợp lý giúp bảo vệ đại dương, cội nguồn sự sống của toàn bộ giống loài trên Trái đất.
Có thể nói, bên cạnh sự choáng ngợp về tri thức và mãn nhãn về hình ảnh, cuốn sách còn gửi đến lời nhắc nhở cho tất cả các độc giả: “Nhờ vốn tri thức ngày càng mở rộng về đại dương, ta có thể chữa trị cho hành tinh đang suy yếu. Chỉ cần những hành động đơn giản, mỗi chúng ta có thể tác động tích cực đáng kể lên tương lai hành tinh và thế giới mà con cháu chúng ta thừa hưởng. Tóm lại, hãy học cách thuận xoay cùng thiên nhiên chứ đừng cưỡng ép thay đổi nó.”(Nhà bảo tồn Đại dương Fabien Cousteau).
Và độc giả hẳn cũng sẽ ngạc nhiên khi biết rằng, đến nay nhân loại chỉ mới thám hiểm được hơn 2% các đại dương mà nhiều thế hệ trước đây đã quan trắc. Dự đoán dù có công nghệ hiện đại thì cũng phải mất vài thế hệ nữa, chúng ta mới hiểu biết được cơ bản về đại dương như cách chúng ta biết được về đất liền. Trong tiến trình đó, độc giả hoàn toàn có thể tin tưởng vào các ấn phẩm mới được cập nhật của NXB DK về chủ đề này, như cách họ đã mang toàn bộ tri thức về Đại dương, khoa học Trái đất, khoa học sự sống… vào trong cuốn sách tuyệt đẹp và hấp dẫn này.
Cuốn sách “Thuyết minh trực quan nhất về Đại dương” do các nhà khoa học hàng đầu của viện Smithsonian và Bảo tàng lịch sử tự nhiên Hoa Kỳ phối hợp biên soạn. Mỗi trang sách đều đẹp như tấm poster về đại dương khiến quá trình học tập, tra cứu như một chuyến du hành cực kỳ hấp dẫn và lý thú.
Nguyễn Cường - Trạm Đọc
