Hiromi Kawakami đã giành được nhiều giải thưởng văn học ở Nhật Bản và Hoa Kỳ, trong đó có Giải Akutagawa cho tác phẩm “A Snake Stepped On” và Giải Tanizaki cho tác phẩm “Strange Weather in Tokyo”.

Khi đi du lịch, tôi luôn thắc mắc về những người sống ở thành phố mà tôi ghé thăm. Vì vậy, tôi thường mang theo trong vali một vài cuốn tiểu thuyết được viết bởi các tác giả từ bất cứ nơi nào tôi đến. Tôi bắt đầu đọc ngay khi biết ngày khởi hành và tiếp tục đọc trong suốt thời gian lưu trú, đắm chìm trong những cuốn tiểu thuyết đó ngay cả khi đã trở về nhà.

Những người tôi thực sự đã gặp và những người trong tiểu thuyết, khung cảnh tôi thực sự nhìn thấy và khung cảnh trong sách: Hầu hết, những điều này không trùng lặp trong chuyến đi của tôi. Mỗi trải nghiệm mang đến cảm giác khác biệt. Nhưng khi tôi trở về nhà, khi tôi xem lại những cuốn sách sau chuyến đi, thật tò mò, từng chút một, những khía cạnh khác biệt của tiểu thuyết đầu hội tụ với những gì tôi thực sự đã thấy và nghe trong chuyến hành trình của mình. Cứ như thể các tầng lớp lịch sử của vùng đất và những con người sống ở đó hiện lên qua từng trang tiểu thuyết.

Các tác phẩm tiểu thuyết và thơ ca ở đây đóng vai trò giới thiệu về  bao đời cư dân Tokyo trong suốt 400 năm - từ thế kỷ 17, khi Tokyo vẫn được gọi là Edo, cho đến ngày nay.  Tôi hy vọng những người dân Tokyo này sẽ tiết lộ cho bạn nhiều những khía cạnh khác nhau của thành phố và quá khứ của nó.

Điều gì quyết định hành trình của tôi? Có tạp chí du lịch Nhật Bản không?

Matsuo Basho sinh vào giữa thế kỷ 17 và dành cả cuộc đời đi đó đây và làm thơ. Nhiều cuộc hành trình của ông được sưu tầm trong nhiều tạp chí du lịch khác nhau, nhưng “The Narrow Road to the Deep North” (Tên gốc: Oku no Hosomichi) được viết vào cuối đời, vẫn được yêu thích ở Nhật Bản và đã được dịch. sang nhiều ngôn ngữ.

Cuốn sách này là bản ghi lại cuộc hành trình đi bộ trong 5 tháng, dài hơn 2.400 km, bắt đầu ở Edo và đi khắp vùng lãnh thổ rộng lớn phía bắc của vùng Tohoku và Hokuriku. Khởi hành từ Senju, bên bờ sông Sumida, ở Sumida-ku ngày nay, Basho đã sáng tác bài thơ haiku này: 

“Mùa xuân sắp rời đi, 

chim kêu, 

cá rơi nước mắt.”

Trong thời đại đó, việc đi lại có thể nguy hiểm. Bài thơ bao hàm một khung cảnh trong đó ngay cả chim và cá cũng than khóc vì mùa xuân đã qua, điều này càng được củng cố bởi lời than thở của Basho rằng ông không biết liệu mình có chết trong cuộc hành trình này hay không. Bất cứ khi nào tôi bắt đầu một chuyến đi, tôi không thể không nghĩ đến câu này.

Những câu chuyện trinh thám và tiểu thuyết lịch sử thường mang đến cái nhìn thoáng qua về văn hóa của một thành phố. Khuyến nghị của tôi là…

Năm 1868, Nhật Bản thoát khỏi thời kỳ dài bị cô lập và Edo được đổi tên thành Tokyo. “The Curious Casebook of Inspector Hanshichi” của Kido Okamoto, là một loạt truyện trinh thám được kể bởi một okappiki đã nghỉ hưu - một kiểu điều tra viên không phải samurai - khi ông suy ngẫm về những vụ án mà mình đã giải quyết. Những bí ẩn thời Edo, thời không có cctv hay pháp y, diễn ra âm thầm và minh họa những phong tục và cách cư xử của một Tokyo xưa cũ trong khoảng thời gian  thế kỷ 19 - đầu thế kỷ 20. 

“The House of Nire” của Morio Kita, kể về ba thế hệ của một gia đình, được mô phỏng theo chính tác giả. Cha của Kita, Mokichi Saito (Morio Kita là bút danh), là một bác sĩ tâm thần, đồng thời là một nhà thơ tanka nổi tiếng, đồng thời là tác giả của tuyển tập “Red Lights”. Trải dài từ đầu thế kỷ 20 đến hết Thế chiến thứ hai, cuốn tiểu thuyết về thời kỳ này làm sáng tỏ tâm lý của cư dân Tokyo. Và điều khiến cuốn sách trở nên hấp dẫn hơn - ít nhất là đối với tôi - là khi biết rằng tác giả Yukio Mishima (cũng sinh ra và lớn lên ở Tokyo) đã bị mê hoặc bởi Momoko, một trong những nhân vật xuất hiện trong bộ phim gia đình hài hước, người mà anh nhận thấy là “một cô gái trẻ thực sự đáng yêu” và là người mà anh không thể không hy vọng vào một kết thúc có hậu.

Bạn nên đọc tác giả cổ điển nào?

Với làn sóng tư tưởng và ý tưởng phương Tây tràn vào Tokyo mới mở vào cuối thế kỷ 19, giới trí thức đã phải vật lộn với những xung đột nảy sinh giữa hệ tư tưởng Nho giáo truyền thống và tinh thần châu Âu đương đại. 

Natsume Soseki dạy văn tại Đại học Tokyo sau khi du học ở London, và sau này khi trở thành tác giả, ông đã khiến chính những mâu thuẫn đó thăng hoa một cách xuất sắc trong tiểu thuyết của mình. Tuy nhiên, những căng thẳng về ý thức hệ như vậy không được thể hiện rõ ràng trong truyện ngắn kỳ ảo “Ten Nights’ Dreams”. 10 câu chuyện hấp dẫn như thể được rút ra từ sâu thẳm vô thức, chúng sở hữu những phẩm chất vượt thời gian và mang tính phổ quát. Và những câu chuyện ấy cũng là những mô tả sống động về cuộc sống ở Tokyo thế kỷ 19!

Tác giả Kafu Nagai đã tới Hoa Kỳ và Pháp, nơi ông đắm chìm sâu sắc vào những tư tưởng phương Tây. Ông bắt đầu xuất bản tiểu thuyết vào đầu thế kỷ 20. Trong “A Strange Tale from East of the River” bối cảnh là Tokyo đang trải qua những thay đổi to lớn trong những ngày dẫn đến Thế chiến thứ hai. Sức hấp dẫn của tác phẩm này là cấu trúc siêu hư cấu, trong đó mô tả mối quan hệ sâu sắc giữa một nhà văn và một cô gái điếm. Ngay khi bạn nghĩ rằng câu chuyện đã kết thúc, chính tác giả lại xuất hiện để chuyển tiếp các tình tiết khác nhau, như thể thành phố đang thay đổi chính là một phần của cốt truyện. 

Bây giờ, cuối cùng, chúng ta cũng đang tiến gần tới các lớp tạo nên Tokyo ngày nay. Sau thất bại của Nhật Bản trong Thế chiến thứ hai, đất nước này lại trải qua những thay đổi mạnh mẽ. Người kể chuyện trong tiểu thuyết “Seventeen” của Kenzaburo Oe là một chàng trai trẻ đã ám sát một chính trị gia. Cuốn tiểu thuyết miêu tả chi tiết về một chàng trai trẻ lạc lối, rơi vào trầm cảm và bị đẩy vào con đường khủng bố. Câu chuyện ám chỉ đến một sự kiện xảy ra không lâu trước khi nó được xuất bản, trong đó chủ tịch Đảng Xã hội Nhật Bản bị một kẻ theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan đâm chết tại Hội trường Công cộng Hibiya ở Tokyo. Đã có rất nhiều phản đối và đe dọa chống lại chính Oe sau khi “Seventeen” được xuất bản trên một tạp chí văn học. Mặc dù đã được dịch sang nhiều thứ tiếng và xuất bản ở nhiều quốc gia, cuốn tiểu thuyết chỉ được xuất bản ở Nhật Bản dưới dạng sách bốn năm trước - 57 năm sau khi nó được viết - khi nó được đưa vào ấn bản sưu tầm các tác phẩm hoàn chỉnh của Oe.

Tiểu thuyết ngắn để bạn đọc trong chuyến đi, đặc biệt nếu bị lệch múi giờ và không thể ngủ được

Truyện ngắn “Final Moments” từ tuyển tập “Toddler Hunting and Other Stories” năm 1961 của Taeko Kono, kể về một người phụ nữ đột nhiên biết rằng mình sẽ chết vào ngày hôm sau và mô tả cách cô ấy dành hàng giờ sau khi nhận ra điều đó. Bất chấp những câu chuyện khủng khiếp trước đó trong tuyển tập, câu chuyện này lại yên bình và thực tế một cách đáng ngạc nhiên. Tôi thường nghe người ta nói rằng rất khó để biết người Nhật đang nghĩ gì, và người phụ nữ này cũng không ngoại lệ: Cô ấy không để lộ cảm xúc của mình. Bất cứ khi nào đọc lại câu chuyện này, tôi luôn ngạc nhiên về cách Kono chọn cách miêu tả hoạt động trong tâm trí của người phụ nữ này bằng sự sáng tạo táo bạo và tinh tế như vậy.

Những người phụ nữ xuất hiện trong các câu chuyện nằm trong tuyển tập “The Woman Next Door” của Kuniko Mukoda, là tổng hòa những giá trị của thế hệ trưởng thành trong Thế chiến thứ hai. Mặc dù những câu chuyện của Mukoda được viết sau câu chuyện của Kono 20 năm, song không hiểu sao những người phụ nữ của Mukoda lại cảm thấy xa cách hơn. Tuy nhiên, Mukoda đã khéo léo nắm bắt những phụ nữ Tokyo gần cuối thế kỷ 20 và đang ở thời điểm kinh tế Nhật Bản thịnh vượng, họ vẫn tiếp tục đấu tranh để cải thiện vị thế của mình. 

Được viết vào đầu thế kỷ trước, câu chuyện “Super-Frog Saves Tokyo” của Haruki Murakami diễn ra ở Kabukicho, khu đèn đỏ ở khu Shinjuku của Tokyo, và kể về cách một con ếch cứu thành phố khỏi một trận động đất lớn. Vào tháng 1 năm 1995, trận động đất lớn Hanshin xảy ra ở miền tây Nhật Bản, và vào tháng 3 cùng năm, vụ tấn công bằng khí sarin ở tàu điện ngầm Tokyo do các thành viên của phong trào sùng bái Aum Shinrikyo gây ra. Câu chuyện của Murakami được lấy cảm hứng từ những sự kiện này và được đưa vào “After the Quake” một tuyển tập được xuất bản 5 năm sau đó đề cập đến nguồn gốc của nhiều vấn đề khác nhau mà Nhật Bản đang phải đối mặt. Những câu chuyện này bao gồm những mối liên hệ với cuốn tiểu thuyết bán chạy nhất tiếp theo của ông, “1Q84”, nhưng, nếu xét riêng lẻ, chúng thể hiện tài năng viết truyện ngắn xuất sắc của Murakami, và “After the Quake” là một trong những tuyển tập yêu thích của tôi.

Nếu chỉ muốn đọc 01 cuốn sách để hiểu về Tokyo, bạn nên đọc gì?

Tôi muốn giới thiệu tuyển tập “The Book of Tokyo”, tập hợp những câu chuyện của 10 nhà văn Nhật Bản đương đại. Tokyo là một thành phố rộng lớn. Ngay cả những người sinh ra và lớn lên ở đây như tôi cũng không biết nó rộng lớn đến thế nào. Trong thành phố này có các khu rừng không người ở, các khu vực được xây dựng dày đặc và các khu vực vẫn lưu giữ dấu tích của thành phố đầu thế kỷ 20. Đọc 10 câu chuyện lấy bối cảnh ở Tokyo thời hiện đại này khiến tôi có cảm giác như vừa trở về nhà sau một chuyến hành trình dài. Đây là chúng tôi, hiện đang ở Tokyo. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn đang đi du lịch. Và chỉ cần chúng ta tiếp tục đi du lịch thì các nhà văn trên thế giới sẽ tiếp tục viết truyện.

- Theo: The New York Times