Cuốn sách là câu chuyện về cô bé 6 tuổi Chiaki. Mùa hè năm lên sáu, gia đinh mẹ con Chiaki  lâm vào cảnh khốn cùng. Mẹ cô bé quá đỗi tiều tụy không thể chăm lo nổi cho Chiaki nhạy cảm và đang khủng hoảngbởi sự đi bất ngờ của bố. 

Nhưng, từ sau khi dọn đến khu căn hộ cho thuê có tên Cây Dương, Chiaki dần tìm lại hạnh phúc tuổi thơ tưởng chừng đã mất, nhờ có bà cụ chủ nhà - khó tính, nấu ăn dở, ưa sạch sẽ, hay dọa trẻ con… nhưng âm thầm tốt bụng. 

Thời gian thấm thoắt trôi, hai mươi năm sau Chiaki nhận được tin bà qua đời. Trên hành trình quay về dự đám tang bà, dòng ký ức ngọt ngào của những tháng ngày sống tại Cây Dương lặng lẽ ùa về. Nơi đây, cô đã tìm ra một sự thật, về chính bản thân cô, về mẹ cô, và nhất là về bà cụ, người dù đã mất đi nhưng sẽ mãi luôn còn ở đó. 

Và một mùa thu nữa lại trải lá vàng lên khu căn hộ Cây Dương.

Tuy nội dung không chỉ viết về mùa thu, nhưng như một cuốn lịch, lần giở qua từng tháng, ta thấy được “mùa nào thức ấy”, thấy cái hồn của đất Hà Nội, đất Bắc Việt. 

“Cái buồn của tháng tám nên thơ, qua khúc rẽ, cái buồn của tháng chín ủ ê, day dứt.

Nhìn lên trời, người ta trông thấy trăng liềm nhô ra khỏi mộng để cho ánh ngà vắt sữa xuống ngàn cây; nhưng bây giờ mỗi khi chiều lắng xuống, sưng đâu đây đã dâng lên và hơi lạnh bắt đầu vỗ cánh bay vào trong quán gầy, có người đàn bà vặn ngọn đèn nhỏ lên may áo rét cho chồng nơi gió cát.”

[...]

“Hay là để hưởng nốt những cái gì còn thể hưởng? Không biết. Nhưng các cụ ăn tết Trùng cửu ở trên cao như thế thì vợ chồng mình một ngày trùng cửu xa xưa nào đó cũng bắt chước, trèo lên trên lầu, nhìn ra sông nước xa xa ngâm khúc hát tạ từ: 

Hôm nay có phải là thu, 

Mấy năm xưa đã phiêu du trở về,

Cảm vì em bước chân đi

Nước nghiêng mặt ngọc lưu ly phớt buồn. 

Ai về xa mão cô thôn,

Một mình trông khói hoàng hôn nhớ nhà.

Ngày anh mới bước chân ra,

Tuy rằng cách mặt lòng ta chưa sầu.

Nắng trôi, vàng chảy về đâu?

Hôm nay mới bắt đầu vào thu.”

[...]

“Nhìn ra thì thấy cái gì cũng vẫy chào, hẹn hò nhau, cái gì cũng tơ hồng quấn quít, cái gì cũng đủ lứa no đôi; hồng thì có cốm đẹp duyên, buổi thì có lòng ân ái, gió bấc có mưa phùn, cam vàng có quít xanh, ăn cái món rươi thế nào cũng phải có vỏ quít mới dậy mùi, thế thì tôi đố ai cầm lấy chén cơm mới đưa lên môi mà lại không nghĩ ngay đến chim ngói nhồi củ cải, thịt ba chỉ, hạt sen và miến?”

Gió Lạnh Đầu Mùa là tập hợp toàn bộ những tác phẩm trong tập truyện ngắn Gió đầu mùa của nhà văn Thạch Lam, cuốn sách bao gồm các truyện: Đứa con đầu lòng, Nhà mẹ Lê, Trở về…Trong những truyện ngắn của ông người ta thấm thía nỗi khổ đau, bất hạnh, hoàn cảnh éo le của những con người nghèo khổ vừa cảm nhận sâu sắc tình người ấm nồng, cao quý, thiêng liêng.

Trong đó, có một mẹ Lê góa bụa, nghèo khổ phải nuôi một đàn con đông đúc, một bác Dư làm phu xe ở phố hàng Bột, cô Tâm hàng xén trong buổi hoàng hôn,...

“Ngày chưa tắt hẳn, mặt trăng đã lên rồi. Mặt trăng tròn, to và đỏ từ từ lên ở chân trời, sau rặng tre đen của làng xa. Mấy sợi mây còn vắt ngang qua, mỗi lúc một mảnh dần, rồi đứt hẳn. Trên quãng đồng rộng, cơn gió nhẹ hiu hiu đưa lại, thoang thoảng dâng hương thơm ngát.

Sau tiếng chuông của ngôi chùa độ một giờ, thì thật là sáng trăng hẳn: trời bấy giờ trong thăm thẳm và cao; mặt trăng đã nhỏ lại, sáng vằng vặc, du như sáo diều; ánh trăng trong chảy khắp cả trên nhành cây, kẽ lá, tràn ngập trên con đường trắng xóa.”

Cuốn sách là những trang nhật ký tỏ bày về hành trình từ làng ra phố và rong chơi trên những cánh đồng của cô gái nhỏ qua thu đông xuân hạ.

Dịu dàng, khoan thai như cái tên được đặt, “Và mùa thu chầm chậm đi qua” dù thuộc thể loại du ký nhưng mỗi điểm đến được tác giả miêu tả luôn mang nỗi niềm sâu lắng, cảm nhận sâu sắc về vẻ đẹp mà không xô bồ, ồn ào như đặc điểm thường thấy ở những cuốn du ký khác.

Hành trình của nữ tác giả sẽ đưa bạn đọc đến với những vùng đất châu Âu, Nam Mỹ đầy mê hoặc.

Những Venice, Paris, London hay Milan,… thì vẫn luôn là châu Âu người ta từng biết, nhưng điều sẽ níu giữ họ đến trang cuối cùng của cuốn sách là thứ cảm xúc mát lành, là những mến yêu, những gắn bó của kẻ lữ hành với những vùng đất vừa đi qua. Một châu Âu vì thế sẽ lại khác đi rất nhiều trong mắt, trong tim người đọc, đẹp hơn một cách rất tình. Và những trải nghiệm ở thành phố của đất nước Nam Mỹ Brazil cũng mang đến cho độc giả yêu thích khám phá lịch sử, văn hóa nhiều điều thú vị.

Có thể bạn đang thắc mắc rằng tại sao cuốn sách không có chút gì về mùa thu lại ở trong danh sách này, thì những trong trẻo, những chất thơ trong “Vừa Nhắm Mắt Vừa Mở Cửa Sổ” thích hợp để bạn đọc trong mọi mùa. Và nếu bạn đọc cuốn sách này vào mùa thu, bạn sẽ thấy mùa thu của mình thật “dễ thương”. 

Tác phẩm bao gồm những câu chuyện ngắn xoay quanh cuộc sống thường ngày của một đứa trẻ mười tuổi, từ những cái răng khểnh, ngón tay, cho đến chuyện mất mát của đời người. Có vui, có buồn, có được, có mất như cuộc sống vẫn diễn ra, nhưng cảm nhận và cách nhìn của cậu bé làm cho mỗi người lớn phải suy ngẫm.

- Trạm Đọc tổng hợp