“Sherlock Holmes” thường được biết đến với mô hình trinh thám kinh điển: một vụ án bí ẩn được hé lộ dần qua các manh mối, dẫn đến màn phá án đỉnh cao của thám tử tài ba. Độc giả bị cuốn vào trò chơi đoán hung thủ cùng Sherlock, với cái kết thường là sự thỏa mãn khi mọi thứ được giải thích rõ ràng. Ngược lại, “Phía sau nghi can X” phá vỡ mô hình này một cách táo bạo. Ngay từ đầu, tác giả đã tiết lộ hung thủ – Yasuko và người hỗ trợ cô, Ishigami – cùng diễn biến vụ giết người. Bí ẩn không nằm ở "ai là hung thủ" mà ở "làm thế nào để che giấu tội ác" và "liệu cảnh sát có phát hiện ra sự thật hay không".

Cách tiếp cận này tạo ra một trải nghiệm độc đáo: thay vì hồi hộp theo dõi quá trình truy tìm hung thủ, độc giả bị cuốn vào cuộc đấu trí căng thẳng giữa Ishigami – một thiên tài toán học – và Yukawa – một nhà vật lý thông minh, bạn thân của anh ta. Cốt truyện không chỉ là bài toán trinh thám mà còn là bài toán tâm lý, nơi mỗi bước đi đều được tính toán tỉ mỉ. So với Sherlock, vốn thường tập trung vào việc giải mã từ hỗn loạn, “Phía sau nghi can X” mang đến sự logic chặt chẽ và có phần "toán học" hơn, điều mà một số người có thể coi là vượt trội về độ tinh vi.

“Sherlock Holmes” là hình mẫu của lý trí thuần túy – một bộ óc phân tích lạnh lùng, hiếm khi để cảm xúc chi phối. Các nhân vật trong truyện của Conan Doyle thường phục vụ cho việc phát triển vụ án hơn là được khám phá sâu về tâm lý. Trong khi đó, “Phía sau nghi can X” không chỉ là câu chuyện về tội ác mà còn là một bi kịch tình yêu sâu sắc. Ishigami, nhân vật trung tâm, không phải thám tử mà là một kẻ chủ mưu, sẵn sàng hy sinh tất cả vì tình yêu đơn phương dành cho Yasuko. Sự mâu thuẫn giữa lý trí siêu phàm của anh (một thiên tài toán học) và tình cảm mù quáng tạo nên chiều sâu hiếm thấy trong văn học trinh thám.

So với Sherlock, nơi tình cảm thường bị gạt sang một bên để nhường chỗ cho suy luận, “Phía sau nghi can X” dung hòa được cả hai yếu tố này. Cái kết của tiểu thuyết – khi Ishigami tự nhận tội để bảo vệ Yasuko, dù cô không hề biết đến sự hy sinh của anh – để lại dư âm day dứt, vượt xa sự thỏa mãn trí tuệ mà Sherlock thường mang lại. Với nhiều độc giả, sự kết hợp giữa logic trinh thám và cảm xúc nhân văn này có thể được xem là một bước tiến vượt bậc, làm lu mờ phong cách "khô khan" của Sherlock.

“Sherlock Holmes” đại diện cho phong cách trinh thám phương Tây: nhịp độ nhanh, kịch tính, và đôi khi mang tính biểu diễn với những màn suy luận ngoạn mục. Ngược lại, “Phía sau nghi can X” mang đậm dấu ấn của văn học Nhật Bản – chậm rãi, sâu sắc, và đầy chất thơ. Higashino Keigo không sa đà vào mô tả tội ác hay những chi tiết giật gân, mà tập trung vào tâm lý nhân vật và những mối quan hệ phức tạp. Vụ án trong truyện không chỉ là một câu đố cần giải, mà còn là tấm gương phản chiếu những góc khuất của con người: sự cô đơn, lòng vị tha, và bi kịch của những lựa chọn không lối thoát.

Nếu Sherlock thường chiến thắng bằng trí tuệ vượt trội, thì Yukawa lại bất lực trước sự thật, dù anh đã giải được bài toán của Ishigami. Kết thúc không mang lại niềm vui chiến thắng mà là nỗi buồn sâu thẳm, điều hiếm thấy trong các câu chuyện của Conan Doyle. Sự tinh tế này, cùng với cách Higashino lồng ghép vẻ đẹp của toán học vào trinh thám, có thể khiến một số người cảm nhận rằng tác phẩm vượt qua Sherlock về mặt nghệ thuật và cảm xúc.

Không thể phủ nhận rằng “Sherlock Holmes” đã đặt nền móng cho thể loại trinh thám hiện đại. Sự sáng tạo của Conan Doyle trong việc xây dựng một thám tử với khả năng suy luận siêu phàm, cùng với những vụ án đa dạng và hấp dẫn, đã tạo nên một di sản khó vượt qua. “Phía sau nghi can X”, dù xuất sắc, vẫn mang tính đặc thù của văn học Nhật Bản và có thể không phù hợp với mọi khẩu vị độc giả, đặc biệt là những ai yêu thích nhịp điệu nhanh và sự kịch tính của trinh thám phương Tây.

Hơn nữa, “Sherlock Holmes” là một biểu tượng văn hóa toàn cầu, với ảnh hưởng vượt xa phạm vi văn học. “Phía sau nghi can X”, dù thành công rực rỡ (giành giải Naoki, được chuyển thể thành phim, và lan tỏa khắp châu Á), vẫn chủ yếu được yêu thích trong khu vực châu Á và chưa đạt đến tầm vóc toàn cầu như Sherlock.

Có thể thấy rằng “Phía sau nghi can X” mang đến một luồng gió mới cho thể loại trinh thám: phá vỡ cấu trúc truyền thống, khai thác sâu sắc tâm lý nhân vật, và kết hợp giữa logic khoa học với cảm xúc nhân văn. Với những ai coi trọng sự tinh tế và chiều sâu cảm xúc, tác phẩm của Higashino Keigo có thể vượt qua Sherlock về mặt nghệ thuật. Tuy nhiên, nếu xét về tính biểu tượng, tầm ảnh hưởng, và sự phổ biến toàn cầu, “Sherlock Holmes” vẫn giữ vị thế khó lay chuyển. Do đó, thay vì nói "vượt qua", có lẽ đúng hơn khi khẳng định rằng
“Phía sau nghi can X” là một kiệt tác trinh thám Nhật Bản bổ sung và làm phong phú thêm di sản mà Sherlock để lại, chứ không hoàn toàn thay thế nó.

- Trạm Đọc