Marcus Aurelius Antoninus, sinh ngày 26 tháng 4 năm 121 sau Công Nguyên, là hoàng đế La Mã, triết gia Khắc kỷ và là một trong những nhà lãnh đạo vĩ đại nhất trong lịch sử. Được coi là một trong “Five Good Emperors” trong thời kỳ hòa bình cuối cùng của đế chế La Mã trước khi bị chia cắt vào năm 395 sau Công nguyên và sự suy tàn sau đó.
Marcus hiện được nhớ đến nhiều nhất với tác phẩm “Suy tưởng”, một loạt ghi chú, suy nghĩ và nhật ký về triết học Khắc kỷ.
10 trích dẫn nổi tiếng nhất của Marcus Aurelius
1/ “You have power over your mind — not outside events. Realize this, and you will find strength.”
Tạm dịch: “Cái bạn có thể kiểm soát là tâm trí mình, chứ không phải những thứ bên ngoài. Nếu nhận ra điều này, bạn sẽ có được sức mạnh.”
2/ “Dwell on the beauty of life. Watch the stars, and see yourself running with them. Think constantly on the changes of the elements into each other, for such thoughts wash away the dust of earthly life.”
Tạm dịch: “Hãy tận hưởng vẻ đẹp của cuộc sống. Ngắm nhìn các vì sao và thấy mình đang chuyển động cùng chúng. Hãy liên tục suy nghĩ về sự biến đổi của các yếu tố trong nhau, như vậy sẽ rửa sạch bụi trần của cuộc sống trần thế.”
3/ “The happiness of your life depends upon the quality of your thoughts.”
Tạm dịch: “Hạnh phúc trong cuộc sống của bạn phụ thuộc vào cách bạn suy nghĩ.”
4/ “Everything we hear is an opinion, not a fact. Everything we see is a perspective, not the truth.”
Tạm dịch: “Tất cả những gì chúng ta nghe được chỉ là ý kiến, không phải là thực tế. Tất cả những gì chúng ta nhìn thấy là một quan điểm, không phải sự thật.”
(Ghi chú: Nửa sau của câu nói này có lẽ không phải của Marcus. Nửa đầu xuất hiện trong “Suy tưởng” khi Marcus trích dẫn Monimus, một triết gia theo chủ nghĩa hoài nghi.)
5/ “Waste no more time arguing about what a good man should be. Be one.”
Tạm dịch: “Đừng phí thời gian tranh cãi xem thế nào mới là một người tốt. Mà hãy trở thành một người tốt.”
6/ “If you are distressed by anything external, the pain is not due to the thing itself, but to your estimate of it; and this you have the power to revoke at any moment.”
Tạm dịch: “Nếu bạn đau khổ vì bất cứ điều gì bên ngoài, thì nỗi đau đó không phải do bản thân sự việc đó mà là do bạn đánh giá về nó; và bạn có quyền thu hồi điều này bất cứ lúc nào.”
7/ “When you arise in the morning, think of what a privilege it is to be alive, to think, to enjoy, to love…”
Tạm dịch: “Khi bạn thức dậy vào buổi sáng, hãy nghĩ rằng được sống, được suy nghĩ, được tận hưởng và được yêu thương… là đặc ân.”
8/ “The best revenge is to be unlike him who performed the injury.”
Tạm dịch: “Cách trả thù hay nhất là trở thành người khác với người đã gây ra vết thương cho bạn/”
9/ “The soul becomes dyed with the color of its thoughts.”
Tạm dịch: “Màu của tâm hồn được nhuộm bằng suy nghĩ.”
10/ “Accept the things to which fate binds you, and love the people with whom fate brings you together, but do so with all your heart.”
Tạm dịch: “Hãy chấp nhận những gì số phận ràng buộc bạn và hãy yêu thương những người mà số phận đưa đến với bạn, nhưng hãy làm những điều đó bằng cả trái tim.”
Những trích dẫn khác của Marcus Aurelius mà bạn có thể thấy tâm đắc
11/ “Understand at last that you have something in you more powerful and divine than what causes the bodily passions and pulls you like a mere puppet. What thoughts now occupy my mind? Is it not fear, suspicion, desire, or something like that?”
Tạm dịch: “Cuối cùng, hãy hiểu rằng trong bạn có điều gì đó mạnh mẽ và thiêng liêng vượt lên những đam mê thể xác, những thứ điều khiển bạn như một con rối. Những suy nghĩ nào hiện đang chiếm giữ tâm trí ta? Đó không phải là sự sợ hãi, nghi ngờ, ham muốn hay điều gì tương tự sao?”
12/ “Don’t return to philosophy as a task-master, but as patients seek out relief in a treatment of sore eyes, or a dressing for a burn, or from an ointment. Regarding it this way, you’ll obey reason without putting it on display and rest easy in its care.”
Tạm dịch: “Đừng tìm đến triết học nếu bạn là một người chỉ huy, mà hãy là những bệnh nhân đi tìm sự giải thoát, giống như điều trị chứng đau mắt, băng bó vết bỏng hoặc bôi thuốc mỡ. Nếu tiếp cận theo cách đó, bạn sẽ tuân theo lý trí mà sẽ không cần phô trương, và có thể yên tâm hơn.”
13/ “Think of the life you have lived until now as over and, as a dead man, see what’s left as a bonus and live it according to Nature. Love the hand that fate deals you and play it as your own, for what could be more fitting?”
Tạm dịch: “Hãy coi cuộc đời bạn đã sống cho đến bây giờ đã kết thúc và, như một người đã chết, hãy xem những gì còn lại như một phần thưởng và sống theo Tự nhiên. Hãy yêu đôi bàn tay sắp đặt của số phận và còn gì phù hợp hơn là sử dụng nó theo cách bạn muốn.”
14/ “The art of living is more like wrestling than dancing, because an artful life requires being prepared to meet and withstand sudden and unexpected attacks.”
Tạm dịch: “Nghệ thuật sống giống đấu vật hơn là khiêu vũ, bởi vì cuộc sống đòi hỏi người ta phải chuẩn bị để đối mặt và chống chọi với những cuộc tấn công bất ngờ và không thể lường trước.”
15/ “It isn’t manly to be enraged. Rather, gentleness and civility are more human, and therefore manlier. The nearer a man comes to a calm mind, the closer he is to strength.”
Tạm dịch: “Tức giận chẳng có gì ngầu cả. Đúng hơn, sự dịu dàng và lịch sự mang tính nhân văn hơn, và do đó khiến bạn ngầu hơn. Một người có tâm trí càng bình tĩnh thì càng mạnh.”
16/ “Wherever a person can live, there one can also live well.”
Tạm dịch: “Người ta có thể sống ở đâu thì ở đó, người ta cũng có thể sống tốt.”
17/ “You shouldn’t give circumstances the power to rouse anger, for they don’t care at all.”
Tạm dịch: “Đừng cho hoàn cảnh cái quyền khơi dậy sự tức giận trong bạn, vì thực ra chúng chẳng quan tâm đâu.”
18/ “Keep a list before your mind of those who burned with anger and resentment about something, of even the most renowned for success, misfortune, evil deeds, or any special distinction. Then ask yourself, how did that work out? Smoke and dust, the stuff of simple myth trying to be legend…”
Tạm dịch: “Hãy giữ trong đầu bạn một danh sách những người đang bừng bừng giận dữ và oán giận về điều gì đó, thậm chí cả những người thành công nhất, bất hạnh nhất, xấu xa nhất hoặc bất kỳ ai đó khác biệt. Sau đó hãy tự hỏi tại sao lại như vậy? Khói và bụi, những thứ đơn giản nhưng lại đang trở thành những huyền thoại…”
19/ “Whenever someone has done wrong by you, immediately consider what notion of good or evil they had in doing it. For when you see that, you’ll feel compassion, instead of astonishment or rage.”
Tạm dịch: “Bất cứ khi nào ai đó làm điều gì sai trái với bạn, hãy lập tức xem xét xem họ có ý niệm tốt hay xấu khi làm điều đó. Vì khi hiểu được, bạn sẽ cảm thấy thương xót thay vì kinh ngạc hay giận dữ.”
20/ “We are like many pellets of incense falling on the same altar. Some collapse sooner, others later, but it makes no difference.”
Tạm dịch: “Chúng ta như nhiều nén nhang trên cùng một bàn thờ. Một số rụng xuống sớm, số khác thì muộn hơn, nhưng điều đó không có gì khác biệt.”
21/ “The mind freed from passions is an impenetrable fortress—a person has no more secure place of refuge for all time.”
Tạm dịch: “Tâm trí, khi tác ra khỏi đam mê, sẽ là một pháo đài không thể xuyên thủng và là nơi nương tựa an toàn cho mỗi người.”
22/ “Choose not to be harmed, and you won’t feel harmed. Don’t feel harmed, and you haven’t been.”
Tạm dịch: “Hãy chọn không bị tổn hại và bạn sẽ không cảm thấy bị tổn hại. Đừng cảm thấy bị tổn hại, và bạn sẽ không bị như vậy.”
23/ “Try praying differently, and see what happens: Instead of asking for ‘a way to sleep with her,’ try asking for ‘a way to stop desiring to sleep with her.’ Instead of ‘a way to get rid of him,’ try asking for ‘a way to not crave his demise.’ Instead of ‘a way to not lose my child,’ try asking for ‘a way to lose my fear of it.’”
Tạm dịch: “Hãy thử cầu nguyện theo cách khác và xem điều gì sẽ xảy ra: thay vì muốn “cách nào đó để có được cô ấy”, hãy thử mong muốn “cách nào đó để ngừng ham muốn cô ấy. Thay vì 'một cách để thoát khỏi anh ta', hãy thử ‘một cách để không khao khát anh ta chết đi’; thay vì 'một cách để không mất con’, hãy thử ‘các để không còn sợ hãi khi con ra đi’.”
24/ “That cucumber is bitter, so toss it out! There are thorns on the path, then keep away! Enough said. Why ponder the existence of nuisance?”
Tạm dịch:
“Dưa chuột đắng,
hãy vứt xa!
Đường chông gai,
hãy né ra!
Nói vậy là đủ hiểu.
Cớ sao phải suy ngẫm
để chuốc phiền rồi than la?”
25/ “When you first rise in the morning tell yourself: I will encounter busybodies, ingrates, egomaniacs, liars, the jealous and cranks. They are all stricken with these afflictions because they don’t know the difference between good and evil. Because I have understood the beauty of good and the ugliness of evil, I know that these wrong-doers are still akin to me… and that none can do me harm, or implicate me in ugliness—nor can I be angry at my relatives or hate them. For we are made for cooperation.”
Tạm dịch: “Khi bạn mới thức dậy vào buổi sáng, hãy tự nhủ: Tôi sẽ gặp những người bận rộn, kẻ ăn bám, ích kỷ, dối trá, ganh đua và lập dị. Tất cả họ đều bị những phiền não ảnh hưởng vì họ không biết phân biệt thiện và ác. Bởi vì tôi đã hiểu được cái đẹp của điều thiện và cái xấu của điều ác nên tôi biết những kẻ làm điều sai trái cũng giống tôi… để rồi không ai có thể làm hại tôi, hay ám chỉ tôi xấu xí - tôi cũng không thể tức giận hay ghét bỏ người thân của mình. Vì chúng ta được tạo ra để cùng chung sống.”
26/ “Dig deep within yourself, for there is a fountain of goodness ever ready to flow if you will keep digging.”
Tạm dịch: “Hãy đào sâu vào bên trong bạn, vì luôn có một con suối mát lành sẵn sàng trào ra nếu bạn tiếp tục đào.”
27/ “You have been formed of three parts—body, breath, and mind. Of these, the first two are yours insofar as they are only in your care. The third alone is truly yours.”
Tạm dịch: “Bạn được tạo thành từ ba yếu tố: cơ thể, hơi thở và tâm trí. Trong số này, hai cái đầu tiên chỉ là của bạn khi bạn chăm sóc chúng. Riêng cái thứ ba thực sự là của bạn.
28/ “If anyone can prove and show to me that I think and act in error, I will gladly change it—for I seek the truth, by which no one has ever been harmed. The one who is harmed is the one who abides in deceit and ignorance.”
Tạm dịch: “Nếu ai đó có thể chứng minh và cho tôi thấy rằng tôi suy nghĩ và hành động sai lầm, tôi sẽ vui lòng thay đổi điều đó - vì tôi tìm kiếm sự thật mà chưa ai từng bị tổn hại. Người bị tổn hại là người sống trong dối trá và thiếu hiểu biết.”
29/ “Kindness is invincible, but only when it’s sincere, with no hypocrisy or faking. For what can even the most malicious person do if you keep showing kindness and, if given the chance, you gently point out where they went wrong—right as they are trying to harm you?”
Tạm dịch: Lòng tốt là bất khả chiến bại, nhưng chỉ khi nó chân thành, không đạo đức giả hay giả tạo. Người độc ác nhất có thể làm được gì nếu bạn tiếp tục tỏ ra tử tế, nhẹ nhàng chỉ ra cho họ chỗ sai, ngay cả khi họ đang cố làm hại bạn?
30/ “It is essential for you to remember that the attention you give to any action should be in due proportion to its worth, for then you won’t tire and give up, if you aren’t busying yourself with lesser things beyond what should be allowed.”
Tạm dịch: “Hãy nhớ rằng sự chú ý mà bạn dành cho bất kỳ hành động nào cũng phải tương ứng với giá trị của nó, chỉ như vậy bạn mới không mệt mỏi và bỏ cuộc khi không bận rộn với những việc nhỏ nhặt hơn mức được cho phép.”
31/ “Joy for human beings lies in proper human work. And proper human work consists in: acts of kindness to other human beings, disdain for the stirrings of the senses, identifying trustworthy impressions, and contemplating the natural order and all that happens in keeping with it.”
Tạm dịch: “Niềm vui của con người nằm ở việc làm những điều đúng đắn mà con người phải làm. Và những việc đúng đắn mà con người phải làm gồm: đối xử tử tế với người khác, không quan trọng hóa những kích động của giác quan, xác định những ấn tượng đáng tin, suy ngẫm về trật tự tự nhiên và tất cả những gì xảy ra phù hợp với nó.”
32/ “How easily we love ourselves above all others, yet we put more stock in the opinions of others than in our own estimation of self…”
Tạm dịch: “Chúng ta dễ dàng yêu bản thân mình hơn tất cả những người khác, nhưng chúng ta lại tin vào ý kiến của người khác hơn là đánh giá của bản thân…”
33/ “You must build up your life action by action, and be content if each one achieves its goal as far as possible—and no one can keep you from this.”
Tạm dịch: “Bạn phải xây dựng cuộc sống của mình bằng hành động, và hãy hài lòng nếu mỗi người đạt được mục tiêu của mình càng nhiều càng tốt - và không ai có thể ngăn cản bạn khỏi điều này.”
34/ “If you find something very difficult to achieve yourself, don’t imagine it impossible — for anything possible and proper for another person can be achieved as easily by you.”
Tạm dịch: “Nếu thấy khó đạt được điều gì đó thì đừng nghĩ đó là không thể, vì bất cứ điều gì có thể và phù hợp với người khác thì bạn cũng có thể dễ dàng đạt được.”
35/ “The universe is change. Life is opinion.”
Tạm dịch: “Vũ trụ là biến đổi. Cuộc sống là quan điểm.”
(Ghi chú: Những lo lắng của chúng ta là vì những quan điểm chủ quan - Cuộc sống là quan điểm. Những thứ chúng ta thấy sẽ thay đổi và không còn như cũ - Vũ trụ là biến đổi. Vì vậy, ‘Cuộc sống là quan điểm’ cho rằng những thứ bên ngoài không tốt hay xấu, mà chúng ta chỉ đơn thuần đánh giá chúng là như vậy. Chúng ta nhận thức mọi thứ là tốt hay xấu do phán đoán của chính mình, nhưng chúng ta có thể thay đổi phán đoán của mình, và không còn coi ngoại cảnh là tốt hay xấu. Khi ấy, chúng ta không bị tác động bởi những yếu tố bên ngoài.
Trong khi đó, ‘Vũ trụ là biến đổi’ có nghĩa là ngoại cảnh là vô thường, nên chúng ta không thể nắm giữ, cũng như không nên tin rằng một số ngoại cảnh là thường trực. Đây là một chủ đề phổ biến, theo Epictetus, nếu bạn muốn người yêu của mình sống mãi thì bạn là một kẻ ngốc. Khái niệm về sự biến đổi này giúp tách rời ngoại cảnh, không coi ngoại cảnh là tốt hay xấu. Từ đó, có thể rút ra ý nghĩa của câu nói này là: bạn không thể thay đổi ngoại cảnh, và cuộc sống của bạn thế nào là do quan điểm của bạn. - Trạm Đọc)
36/ “Don’t be ashamed of needing help. You have a duty to fulfill just like a soldier on the wall of battle. So what if you are injured and can’t climb up without another soldier’s help?”
Tạm dịch: “Đừng xấu hổ khi cần sự giúp đỡ. Giống như một người lính trên tiền tuyến, bạn có nhiệm phụ phải hoàn thành. Vậy nếu bạn bị thương và không thể leo lên bức tường thành nếu không có sự giúp đỡ của người lính khác thì sao?”
37/ “While it’s true that someone can impede our actions, they can’t impede our intentions and our attitudes, which have the power of being conditional and adaptable. For the mind adapts and converts any obstacle to its action into a means of achieving it. That which is an impediment to action is turned to advance action. The obstacle on the path becomes the way.”
Tạm dịch: “Mặc dù đúng là ai đó có thể cản trở hành động của chúng ta, nhưng họ không thể cản trở ý định và thái độ của chúng ta, những thứ có sức mạnh có điều kiện và khả năng thích ứng. Bởi vì tâm trí chúng ta thích nghi và chuyển đổi bất kỳ trở ngại nào thành phương tiện để đạt được mục tiêu. Những gì cản trở hành động sẽ được chuyển thành thúc đẩy hành động. Chướng ngại trên đường trở thành con đường.”
38/ “Whatever anyone does or says, for my part I’m bound to the good. In the same way an emerald or gold or purple might always proclaim: ‘whatever anyone does or says, I must be what I am and show my true colors.’”
Tạm dịch: “Bất kể ai làm gì hay nói gì, về phần tôi, tôi luôn hướng tới điều tốt đẹp. Tương tự như vậy, một viên ngọc lục bảo, vàng hoặc tím có thể luôn tuyên bố: ‘bất kể ai làm hay nói gì, tôi phải là chính mình và thể hiện bản chất thật của mình.’”
39/ “That which isn’t good for the hive, isn’t good for the bee.”
Tạm dịch: “Cái gì không tốt cho tổ ong thì cũng không tốt cho ong”.
40/ “In your actions, don’t procrastinate. In your conversations, don’t confuse. In your thoughts, don’t wander. In your soul, don’t be passive or aggressive. In your life, don’t be all about business.”
Tạm dịch: “Trong hành động của bạn, đừng trì hoãn. Trong cuộc trò chuyện của bạn, đừng nhầm lẫn. Trong suy nghĩ của bạn, đừng lang thang. Trong tâm hồn bạn, đừng thụ động hay hung hăng. Trong cuộc sống của bạn, đừng chỉ xoay quanh việc kinh doanh.”
Tạm dịch: “Khi bạn đã làm tốt và người khác được hưởng lợi từ điều đó, tại sao bạn lại như một kẻ ngốc lại tìm kiếm điều những điều kiểu như sự ghi nhận cho hành động tốt hay một ân huệ được đáp lại?”
42/ “Receive without pride, let go without attachment.”
Tạm dịch: “Nhận mà không định kiến, cho đi mà không quyến luyến.”
43/ “Often injustice lies in what you aren’t doing, not only in what you are doing.”
Tạm dịch: “Thường thì sự bất công nằm ở những việc bạn không làm, không chỉ ở những việc bạn đang làm.”
44/ “This is the mark of perfection of character—to spend each day as if it were your last, without frenzy, laziness, or any pretending.”
Tạm dịch: “Đây là dấu hiệu của sự hoàn hảo về tính cách: hãy trải qua mỗi ngày như thể đó là ngày cuối cùng của bạn, không điên cuồng, lười biếng hay giả vờ.”
- Tham khảo: Four Minute Books