Có lẽ được biết đến nhiều nhất với tuyên bố rằng ‘Chúa đã chết’, cùng với sự phê phán đạo đức và tôn giáo thông thường, Nietzsche được nhớ đến vì nỗ lực thiết lập cái mà ông gọi là 'sự đánh giá lại mọi giá trị' và được tôn vinh vì sự xuất sắc, những câu cách ngôn và văn xuôi đầy khiêu khích (chẳng hạn như cách nhìn về Übermensch, hoặc quan điểm của ông về sự tái diễn vĩnh cửu).
Theo đó, danh tiếng của Nietzsche trong thế giới nói tiếng Anh hiện nay là rất lớn. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng như vậy. Sau khi bị suy sụp tinh thần vào năm 1889 và không phục hồi, Nietzsche được chăm sóc bởi chị gái ông, Elisabeth Förster-Nietzsche là một người cực đoan bài Do Thái.
Elisabeth đã biến những cuốn sổ tay chưa xuất bản và những tác phẩm chưa hoàn thành của Nietzsche thành lời kêu gọi khát máu cho nước Đức. Do đó, trong một thời gian dài, những ý tưởng của Nietzsche bị đánh đồng với chủ nghĩa Quốc xã.
Rất may sau đó, hành vi của Elisabeth đã bị vạch trần - cũng như những bức thư và tác phẩm trước đó chứng minh sự phản đối quyết liệt của Nietzsche đối với chủ nghĩa dân tộc và chủ nghĩa bài Do Thái đã được tìm thấy.
Sau thất bại của Đức Quốc xã trong Thế chiến thứ hai, người ta đã nỗ lực rửa oan cho Nietzsche, đặc biệt bởi triết gia, dịch giả và nhà thơ Walter Kaufmann.
Kaufmann nhận ra rằng Nietzsche bị hiểu lầm nghiêm trọng trong thế giới nói tiếng Anh và bắt tay vào một chiến dịch dài hạn để không chỉ dịch các tác phẩm của Nietzsche sang tiếng Anh, mà còn hướng dẫn người đọc hiểu rõ hơn về ý tưởng sâu sắc của ông.
Tuy nhiên, ngay cả khi các tác phẩm của Nietzsche trở nên phổ biến hơn thì chúng vẫn bị hiểu sai và chiếm đoạt bởi những người từ khắp mọi lĩnh vực chính trị và triết học, những người mong muốn nâng cao mục tiêu của họ bằng sức mạnh hùng biện của ông.
Với tư duy khách quan và phong cách viết khiêu khích ấn tượng, có lẽ không có gì ngạc nhiên khi những phát ngôn đầy tính biểu tượng, mang tính răn đe của Nietzsche thường bị tách khỏi bối cảnh một cách trắng trợn.
Ông là một nhà tư tưởng có những suy nghĩ mới mẻ về các chủ đề chính trong suốt thời kỳ ông nghiên cứu triết học, nhưng đôi khi có người lại cho rằng ông không muốn người khác hiểu ông vì ông nghĩ rằng độc giả của mình chưa sẵn sàng cho những gì ông nói.
Những khó khăn khi đọc Nietzsche
Vậy thì, việc tìm hiểu Nietzsche - tức là thực sự hiểu và đánh giá cao triết lý của ông, chứ không phải chỉ một vài câu trích dẫn nổi tiếng nhất của ông - có thể là một thách thức.
Thay vì trình bày rõ ràng các ý tưởng của mình dưới dạng có cấu trúc, Nietzsche thích thách thức chúng ta bằng cách phân tán những ý tưởng tuyệt vời trong các tác phẩm. Ông thường chỉ đưa ra những gợi ý về những gì ông thực sự nghĩ, và đôi khi ông lại mâu thuẫn với chính mình hoặc đánh giá lại những ý tưởng trước đó.
Nietzsche cũng chủ yếu áp dụng phong cách viết cách ngôn - một chuỗi các câu và đoạn văn khá rời rạc được đánh số theo nhiều chủ đề khác nhau, đôi khi được liên kết với nhau theo một chủ đề cụ thể, đôi khi không.
Chẳng hạn, có thể có một đoạn văn trong tác phẩm năm 1881 phù hợp với nội dung mà ông mở rộng trong tác phẩm năm 1887 sau đó.
Nietzsche cũng viết theo cách mà ông cho rằng bạn đã đọc mọi thứ ông từng viết, giống cách những nhà tư tưởng lớn của phương Tây từ thời Hy Lạp cổ đại tiền Socrates trở đi áp dụng.
Nên bắt đầu từ đâu khi đọc Nietzsche?
Việc chọn một cuốn sách Nietzsche 'đầu tiên' có thể hơi khó khăn. Mặc dù tất cả chúng đều chứa đựng những điều quý giá, và dù phong cách viết của ông luôn hấp dẫn đến kinh ngạc, nhưng có lẽ không có tác phẩm ‘đơn lẻ’ nào của ông nổi bật để chọn làm “cửa ngõ” dẫn đến những ý tưởng của ông.
Như chúng ta sẽ thảo luận dưới đây, chẳng hạn, tác phẩm “Twilight of the Idols” năm 1889 của ông thường được coi là điểm khởi đầu tốt hơn hầu hết các tác phẩm khác vì trong đó, Nietzsche cố gắng đưa ra những tóm tắt ngắn gọn về triết lý trưởng thành của ông.
Cuốn “On the Genealogy of Morals” năm 1887 cũng có thể là cuốn sách phù hợp khi bạn muốn bắt đầu đọc Nietzsche bởi trong cuốn sách này Nietzsche đã từ bỏ phong cách cách ngôn của mình để viết ba bài tiểu luận dài hơn, mang lại trải nghiệm đọc ban đầu bình thường hơn.
Trong khi đó, cuốn sách nổi tiếng nhất của ông là “Zarathustra đã nói như thế”, được viết từ năm 1883 đến năm 1885, có lẽ không phù hợp cho sự khởi đầu của bạn. Mặc dù “Zarathustra đã nói như vậy” là một thành tựu văn học đáng kinh ngạc, nhưng đó không phải là cách tốt nhất để tìm hiểu về các ý tưởng của Nietzsche vì cách diễn đạt dưới dạng thơ trữ tình của cuốn sách rất khó hiểu.
Một số người cũng thường bắt đầu với cuốn “The Birth of Tragedy” nhưng cách này không được khuyến khích. Mặc dù gợi ý cho nhiều ý tưởng sau này của ông có thể tìm thấy trong cuốn sách này, nhưng nhìn chung nó không đại diện cho những đóng góp quan trọng nhất của ông cho triết học, vì phong cách và ý tưởng của Nietzsche phát triển đáng kể trong các tác phẩm sau này của ông.
- Theo Philosophy Break