Chúng ta đang sống trong một thời đại mà thông tin bùng nổ đến mức nhiễu loạn, nơi mà chỉ cần một cú chạm tay, hàng ngàn phương pháp giáo dục trái ngược nhau hiện ra khiến chúng ta hoang mang. Chúng ta bị bủa vây bởi những tiêu chuẩn "cha mẹ hoàn hảo" lấp lánh trên mạng xã hội, nỗi sợ hãi con mình sẽ bị tụt hậu trong cuộc đua thành tích, và cả sự trỗi dậy của những bóng ma tâm lý từ quá khứ, những tổn thương mà chính chúng ta đã gánh chịu khi còn là những đứa trẻ bị giáo dục bằng đòn roi và sự phán xét.

Nuôi con ngày nay không chỉ là dạy dỗ một đứa trẻ, mà là một cuộc chiến không cân sức giữa bản năng cũ và khát vọng mới. Chính trong cơn bão của sự bất lực và kiệt sức đó, cuốn sách "Con cái chúng ta đều tốt" của Tiến sĩ Becky Kennedy xuất hiện như một "liều thuốc" xoa dịu và một lời giải vây cho các bậc cha mẹ. 

Dr. Becky, một nhà tâm lý học lâm sàng với góc nhìn nhân văn sắc sảo, không dạy chúng ta cách "trị" con hay làm sao để con nghe lời như một cỗ máy. Mà mang đến một lời nhắc nhở chúng ta về một sự thật bị lãng quên rằng, cả cha mẹ và con cái, tự sâu thẳm, đều có một bản chất tốt đẹp không thể lay chuyển. 

Cuốn sách này không chỉ là cẩm nang dạy con, nó là một cuộc hành trình tìm lại sự kết nối giữa những con người đang học cách yêu thương nhau giữa bộn bề sai sót.

Mọi lý thuyết giáo dục đều bắt nguồn từ cách chúng ta định nghĩa về con người, và Dr. Becky đã đặt nền móng đầu tiên cho phương pháp của mình bằng một triết lý mang tính cách mạng: Good Inside (Bản tính tốt). Trong tư duy nuôi dạy con truyền thống, hành vi và bản sắc thường bị đánh đồng làm một. Khi một đứa trẻ ném đồ chơi, đánh em hoặc hét lên những lời thô lỗ, xã hội và thậm chí chính cha mẹ thường dán nhãn đứa trẻ đó là "hư", "ích kỷ" hay "không có giáo dục". Dr. Becky lại muốn chúng ta nhìn sâu hơn vào bên dưới bề mặt của những hành vi nổi loạn đó. Cô khẳng định rằng, hành vi chỉ là cửa sổ dẫn tới những nhu cầu chưa được đáp ứng. Một đứa trẻ tốt vẫn có thể có những hành động tệ hại khi chúng bị quá tải bởi cảm xúc hoặc thiếu hụt kỹ năng điều chỉnh bản thân. Khi chúng ta tin vào sự "tốt đẹp bên trong", chúng ta sẽ ngừng đặt câu hỏi "Làm sao để phạt con vì hành vi này?" mà chuyển sang hỏi "Đứa trẻ tốt đẹp của mình đang gặp khó khăn gì mà phải hành động như thế này?".

Tác giả giải thích rất chi tiết về cấu trúc não bộ của trẻ, khi trẻ bị cảm xúc mạnh chiếm hữu, như cơn giận lôi đình hay nỗi sợ hãi tột độ, phần não tư duy logic sẽ tạm thời "tắt nguồn", nhường chỗ cho bản năng sinh tồn. Lúc này, trẻ thực sự không có khả năng kiểm soát hành vi của mình. Việc cha mẹ tin vào bản chất tốt của con giúp họ giữ được sự bình tĩnh để không bị cuốn vào vòng xoáy của sự phán xét. Quan trọng hơn, triết lý này còn dành cho chính cha mẹ. Bạn không phải là một người mẹ tồi khi bạn lỡ quát con; bạn là một người mẹ tốt đang bị kiệt sức và cần sự giúp đỡ. Khi sự tự trách được thay thế bằng sự bao dung, cha mẹ mới có đủ năng lượng để quay lại kết nối và sửa chữa mối quan hệ với con mình.

Một trong những khó khăn lớn nhất của cha mẹ hiện đại là tìm kiếm điểm cân bằng giữa sự thấu cảm và ranh giới. Trong bối cảnh giáo dục hiện nay, chúng ta thường rơi vào hai thái cực đối lập: hoặc là quá nhu nhược vì sợ làm tổn thương cảm xúc của con, dẫn đến việc trẻ không có điểm tựa ranh giới; hoặc là quá độc đoán vì muốn duy trì kỷ luật, khiến trẻ cảm thấy bị áp đặt và xa cách. Dr. Becky Kennedy đã hóa giải mâu thuẫn này bằng một công cụ tư duy đầy quyền năng mang tên “Cả hai đều đúng”.

Thông thường, cha mẹ hay nghĩ rằng nếu mình thừa nhận nỗi buồn của con thì có nghĩa là mình đang nhượng bộ, hoặc nếu mình giữ ranh giới thì mình đang phủ nhận cảm xúc của con. Dr. Becky khẳng định rằng chúng ta có thể làm cả hai việc đó cùng lúc mà không hề mâu thuẫn. Chúng ta có thể là một người cha/mẹ vô cùng thấu hiểu cho sự thất vọng của con khi phải ngừng chơi game (Sự thật 1), nhưng đồng thời bạn vẫn là một người cha/mẹ kiên quyết giữ vững ranh giới rằng đã đến giờ đi ngủ (Sự thật 2). Việc thừa nhận "hai sự thật" cho phép cha mẹ thoát khỏi nhu cầu phải "chiến thắng" đứa trẻ trong các cuộc tranh luận, đồng thời giúp trẻ cảm thấy cảm xúc của mình là hợp lệ ngay cả khi hành vi bị ngăn chặn.

Dr. Becky nhấn mạnh rằng con trẻ không cần những người cha mẹ hoàn hảo luôn chiều chuộng mọi ý thích của chúng. Chúng cần những người cha mẹ đủ vững chãi để chúng có thể dựa vào khi thế giới nội tâm đang đảo điên vì những cơn bão cảm xúc. Hình ảnh người thuyền trưởng hay phi công giữ vững tay lái khi máy bay đi vào vùng nhiễu động chính là biểu tượng cho sự an toàn. Hành khách (đứa trẻ) có thể sợ hãi, có thể gào khét, nhưng họ sẽ chỉ thực sự an lòng khi biết rằng người cầm lái vẫn đang bình tĩnh và kiểm soát được tình hình.

Trong thực tế nuôi dạy con, khi trẻ ăn vạ, trẻ thực chất đang bị xâm chiếm bởi những cảm xúc quá lớn mà bộ não non nớt chưa thể tự điều chỉnh. Nếu lúc đó cha mẹ cũng hoảng loạn, quát tháo hoặc ngược lại là đầu hàng và phá bỏ ranh giới, đứa trẻ sẽ cảm thấy vô cùng bất an. Chúng sẽ thầm nghĩ: "Cảm xúc của mình đáng sợ đến mức có thể đánh sập cả mẹ/cha sao?". Ngược lại, một "Thuyền trưởng vững chãi" sẽ không cố gắng ngăn con khóc bằng mọi giá, mà sẽ hiện diện để đảm bảo con được an toàn trong khi con khóc. Bằng cách thiết lập ranh giới vững vàng mà không cần dùng đến sự trừng phạt hay quát mắng, bạn đang gửi đi một thông điệp sâu sắc: "Mẹ thấy con đang đau khổ, mẹ ở đây với con, mẹ có thể chịu đựng được cơn giận của con và mẹ vẫn sẽ giữ cho con an toàn trong ranh giới này." Chính sự vững chãi, không lay chuyển này của cha mẹ mới là thứ kiến tạo nên cảm giác an toàn sâu thẳm nhất, giúp trẻ dần học được cách tự điều phối những cảm xúc phức tạp của chính mình trong tương lai.

Có lẽ phần mang lại nhiều sự an ủi và hy vọng nhất trong cuốn sách chính là về sự "sửa chữa". Dr. Becky Kennedy đã thắp lên một tia sáng cho những bậc cha mẹ luôn sống trong mặc cảm tội lỗi. Cô thẳng thắn khẳng định một sự thật mà hiếm chuyên gia nào thừa nhận: Không có ai là cha mẹ hoàn hảo. Chắc chắn sẽ có những ngày bạn kiệt sức đến mức không thể kiềm chế, bạn lỡ thốt ra những lời cay đắng, quát mắng con thậm tệ, hay đóng sầm cửa lại vì sự ồn ào vượt quá ngưỡng chịu đựng. Trong những khoảnh khắc ấy, nỗi ân hận thường ập đến, khiến chúng ta tin rằng mình đã "làm hỏng" đứa trẻ hoặc vĩnh viễn hủy hoại sợi dây gắn kết bấy lâu.

Tuy nhiên, Dr. Becky đã xoay chuyển hoàn toàn góc nhìn này. Mục tiêu của việc nuôi dạy con không phải là không bao giờ phạm lỗi, mà là biết cách quay lại để "sửa chữa" sau mỗi lần đổ vỡ. "Sửa chữa" không phải là một lời xin lỗi lấy lệ hay dùng quà cáp để lấp liếm. Đó là hành động dũng cảm của cha mẹ khi chủ động bước đến bên con, nhận trách nhiệm về phần lỗi của mình và kết nối lại sợi dây tình cảm.

Một lời "sửa chữa" đúng nghĩa tuyệt đối không chứa đựng từ "nhưng". Thay vì nói: "Mẹ xin lỗi vì đã quát con, NHƯNG tại con không nghe lời", Dr. Becky hướng dẫn chúng ta đưa ra một lời xin lỗi không điều kiện.

Khi một cuộc xung đột kết thúc mà cha mẹ bỏ đi hoặc giữ sự im lặng trừng phạt, đứa trẻ sẽ bị để lại một mình với những mảnh vỡ cảm xúc. Trẻ chưa đủ lớn để hiểu rằng "mẹ đang mệt", nên trẻ sẽ tự kết luận theo hướng tiêu cực nhất: "Mẹ mắng vì mình là người xấu" hoặc "Thế giới này thật đáng sợ vì người mình yêu nhất cũng có lúc trở nên tàn nhẫn".

Khi bạn quay lại và thực hiện việc "sửa chữa", bạn đang dọn dẹp những mảnh vỡ đó và cho trẻ thấy một sự thật khác: "Sự đổ vỡ có thể được hàn gắn, lỗi lầm có thể được tha thứ, và tình yêu thương của cha mẹ luôn vững chãi hơn bất kỳ cơn giận nào." Đây chính là cách bạn xây dựng cho con sự kiên cường, khả năng tự đứng dậy sau những vấp ngã trong cuộc đời sau này. 

Dr. Becky coi đây là công cụ quyền năng nhất vì nó giải phóng cha mẹ khỏi áp lực phải hoàn hảo, đồng thời dạy trẻ bài học quý giá nhất về lòng vị tha. Chúng ta có thể sai, nhưng chúng ta luôn có thể làm lại và cùng nhau trưởng thành hơn từ chính những vết nứt đó.

Trong phần cuối của cuốn sách, Dr. Becky thực hiện một cú hích mạnh mẽ vào những phương pháp kỷ luật cũ vốn đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều thế hệ, như việc "phạt đứng góc" hay sử dụng quà cáp để dụ dỗ con ngoan. Theo tác giả, những phương pháp này thực chất chỉ là những giải pháp mang tính thao túng hành vi bề nổi mà hoàn toàn phớt lờ gốc rễ của vấn đề. Khi cha mẹ ép trẻ phải ngồi một mình trong lúc trẻ đang giận dữ hay hoảng loạn, chúng ta vô tình gửi đi một thông điệp khắc nghiệt rằng con chỉ xứng đáng được yêu thương khi con ngoan, còn khi con gặp khó khăn nhất, con sẽ phải đối mặt với sự cô độc. Thay vì trừng phạt, Dr. Becky hướng dẫn chúng ta chuyển trọng tâm sang việc "Xây dựng kỹ năng". Bà ví việc trừng phạt một đứa trẻ đang mất kiểm soát giống như việc phạt một người không biết bơi vì họ đang đuối nước – một hành động vừa vô lý vừa thiếu tính nhân văn. Thay vào đó, cha mẹ nên đóng vai trò là một người huấn luyện kiên nhẫn, dạy con cách hít thở để bình tĩnh, cách dùng lời nói để diễn đạt nhu cầu và cách kiềm chế những xung năng nhất thời.

Nguyên tắc vàng mà Dr. Becky luôn nhấn mạnh chính là "Kết nối trước, dạy bảo sau". Để bài học thực sự có giá trị, trẻ cần phải cảm thấy an toàn và được thấu hiểu trước khi não bộ có thể tiếp nhận những lời giáo huấn. Điểm đặc sắc nhất của cuốn sách chính là hàng loạt "kịch bản hội thoại" cực kỳ thực tế, giúp cha mẹ giải quyết những tình huống "đau đầu" hàng ngày mà không cần đến bạo lực hay quát mắng. 

Ví dụ, trong những bữa ăn đầy căng thẳng với trẻ biếng ăn, thay vì ép uổng, bà khuyên cha mẹ nên xác định rõ vai trò: nhiệm vụ của cha mẹ là chuẩn bị đồ ăn ngon, còn nhiệm vụ của trẻ là quyết định mình sẽ ăn bao nhiêu; sự tôn trọng này giúp trẻ tự kết nối lại với nhu cầu của cơ thể mình. Hay trong cuộc chiến đi ngủ, thay vì quát tháo khi con không chịu rời xa mẹ, hãy thấu hiểu nỗi sợ bị chia cắt của trẻ bằng cách thừa nhận sự thật rằng việc tạm biệt mẹ để đi vào giấc ngủ là điều khó khăn, đồng thời gieo vào lòng trẻ sự an tâm bằng những nụ hôn giả định để dưới gối.

Tương tự, khi đối mặt với những tình huống nhạy cảm như sự ghen tị giữa anh chị em hay những lời nói tổn thương kiểu "Con ghét mẹ", Dr. Becky dạy cha mẹ cách giữ vững tâm thế của một người thuyền trưởng. Thay vì mắng nhiếc trẻ vì những lời nói đó, chúng ta nên đón nhận cảm xúc của trẻ bằng lòng trắc ẩn, khẳng định rằng mình có thể chịu đựng được cơn giận của con và tình yêu thương vẫn luôn ở đó không thay đổi. 

Những kịch bản này không phải là văn mẫu để bắt chước một cách máy móc, mà là cách để cha mẹ thực hành sự thấu cảm sâu sắc và đặt ra những ranh giới vững chãi nhưng đầy tình người. Chỉ khi trẻ cảm thấy mình được lắng nghe và chấp nhận ngay cả trong những lúc "tệ" nhất, trẻ mới có đủ dũng khí để học hỏi những kỹ năng mới và trưởng thành một cách thực thụ từ chính những hướng dẫn nhẹ nhàng nhưng quyết liệt của cha mẹ.

Khép lại cuốn sách "Con cái chúng ta đều tốt", chúng ta không chỉ có thêm một bộ công cụ nuôi dạy trẻ, mà thực chất là đã nhận được một bài học lớn về việc làm người. Triết lý của Tiến sĩ Becky Kennedy bám sát một mục tiêu duy nhất, đó là xây dựng một mối quan hệ dựa trên sự tôn trọng, tin tưởng và lòng tự trọng vững chãi. Bà nhắc nhở chúng ta rằng, mục tiêu của việc làm cha mẹ không phải là tạo ra những đứa trẻ biết vâng lời ngay lập tức để làm vừa lòng người lớn. Mục tiêu thực sự là nuôi dưỡng những người trưởng thành có khả năng tự chủ, biết thấu cảm và có một "la bàn đạo đức" mạnh mẽ từ bên trong.

Điều làm nên sự vĩ đại của cuốn sách này chính là sự bao dung kỳ diệu dành cho chính các bậc cha mẹ. Dr. Becky hiểu rằng chúng ta không thể cho con thứ mà chúng ta không có. Nếu chúng ta không thể bao dung với bản thân khi phạm lỗi, chúng ta cũng không thể thực sự bao dung với con. Hành trình "Con cái chúng ta đều tốt" vì thế cũng chính là hành trình cha mẹ tự chữa lành cho chính mình, học cách đối thoại với "đứa trẻ bên trong" của mình bằng lòng trắc ẩn.

Di sản mà bạn để lại cho con không phải là những món quà đắt tiền hay những bảng thành tích chói lọi, mà chính là giọng nói nội tâm của con. Nếu bạn đối xử với con bằng sự thấu hiểu và vững chãi, sau này khi con gặp khó khăn, tiếng nói nội tâm của con sẽ là: "Mình tốt đẹp, mình đang gặp khó khăn, và mình có thể vượt qua". 

Cuốn sách này là một lời khẳng định đầy hy vọng rằng, dù bạn đã từng mắc bao nhiêu lỗi lầm, dù mối quan hệ của bạn và con đang căng thẳng đến đâu, mọi thứ đều có thể bắt đầu lại từ sự "sửa chữa" và niềm tin vào bản chất tốt đẹp của nhau. 

Hãy đọc cuốn sách này không chỉ để trở thành người cha, người mẹ tốt hơn, mà để trở thành một con người tự do và tràn đầy tình yêu thương hơn.

- Minh Hằng

- Trạm Đọc