Sự phát triển này đặt ra một loạt câu hỏi quan trọng mà các nhà hoạch định chính sách, nhà ngoại giao và học giả quan hệ quốc tế cần phải suy ngẫm và giải đáp. Những câu hỏi này không chỉ liên quan đến khía cạnh kỹ thuật của AI mà còn đặt ra những thách thức sâu sắc về mặt địa chính trị, an ninh quốc gia, quản trị toàn cầu và cân bằng quyền lực trong kỷ nguyên số. Việc đối mặt và tìm ra câu trả lời cho những câu hỏi này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc định hình trật tự thế giới mới và xác định cách thức quốc gia và các tổ chức quốc tế tương tác trong môi trường quốc tế ngày càng bị ảnh hưởng bởi AI.
Một trong những câu hỏi cốt lõi và gây tranh cãi nhất trong bối cảnh quan hệ quốc tế là sự phát triển của AI, đặc biệt là tiến trình hướng tới AGI, có thể làm thay đổi căn bản cán cân quyền lực toàn cầu hay không. Việc một quốc gia hoặc một liên minh quốc gia đạt được bước đột phá đáng kể trong phát triển AGI trước các đối thủ có thể dẫn đến sự thay đổi đột ngột và sâu sắc trong cấu trúc quyền lực của hệ thống quốc tế. Làm sao để xây dựng cơ chế quản trị toàn cầu hiệu quả để đảm bảo sự phát triển công bằng và an toàn của công nghệ AI tiên tiến? Những câu hỏi này đòi hỏi chúng ta phải suy nghĩ lại về khái niệm chủ quyền công nghệ, an ninh quốc gia và cân bằng quyền lực trong kỷ nguyên số, đồng thời đặt ra thách thức cho các cơ chế quản trị toàn cầu hiện có.
Một vấn đề khác cần được xem xét sâu sắc là tác động của AI đối với bản chất của xung đột và chiến tranh trong quan hệ quốc tế. Khi AI được tích hợp sâu hơn vào các hệ thống quân sự và quy trình ra quyết định chiến lược, chúng ta phải đối mặt với câu hỏi: Làm thế nào để ngăn chặn một cuộc chạy đua vũ trang AI có thể gây bất ổn cho hệ thống an ninh toàn cầu? Làm thế nào để xây dựng các quy tắc và chuẩn mực quốc tế về việc sử dụng AI trong xung đột vũ trang, đặc biệt là liên quan đến các hệ thống vũ khí tự chủ? Những câu hỏi này không chỉ liên quan đến khía cạnh kỹ thuật và chiến lược mà còn đặt ra những thách thức sâu sắc về mặt đạo đức và luật pháp quốc tế. Chúng ta cần phải xem xét lại các khái niệm về răn đe, leo thang xung đột, và trách nhiệm trong chiến tranh giữa bối cảnh AI có thể đóng vai trò chủ chốt trong việc ra quyết định quân sự.
Trong lĩnh vực ngoại giao và quản trị khủng hoảng toàn cầu, sự phát triển của AI đặt ra câu hỏi quan trọng về cách thức mà công nghệ này có thể thay đổi động lực của đàm phán và giải quyết xung đột. Liệu việc sử dụng AI trong phân tích địa chính trị và dự báo chiến lược có thể làm giảm nguy cơ xung đột bằng cách cung cấp thông tin chính xác hơn và giảm thiểu sự hiểu lầm giữa các quốc gia? Hay ngược lại, nó có thể làm tăng nguy cơ xung đột bằng cách tạo ra ảo tưởng về khả năng dự đoán và kiểm soát trong môi trường quốc tế vốn phức tạp và không chắc chắn? Làm thế nào chúng ta có thể đảm bảo rằng việc sử dụng AI trong ngoại giao không làm suy giảm yếu tố con người và sự nhạy cảm văn hóa, điều vốn quan trọng trong quan hệ quốc tế? Những câu hỏi này đòi hỏi chúng ta phải suy nghĩ lại về bản chất của ngoại giao và vai trò của công nghệ trong việc định hình quan hệ giữa các quốc gia.
Một vấn đề khác cần được quan tâm sâu sắc là tác động của AI đối với chủ quyền quốc gia và quản trị toàn cầu trong kỷ nguyên số. Khi AI có khả năng xử lý và phân tích dữ liệu ở quy mô chưa từng có, vượt qua ranh giới quốc gia, chúng ta phải đối mặt với câu hỏi: Làm thế nào để xác định và bảo vệ chủ quyền dữ liệu quốc gia trong một thế giới nơi dòng chảy thông tin ngày càng trở nên xuyên quốc gia? Làm thế nào để xây dựng khung quản trị toàn cầu cho AI mà vẫn tôn trọng sự đa dạng về giá trị và lợi ích của các quốc gia? Những câu hỏi này không chỉ liên quan đến khía cạnh kỹ thuật của quản lý dữ liệu mà còn đặt ra những thách thức sâu sắc về mặt pháp lý và chính trị đối với hệ thống quốc tế dựa trên chủ quyền quốc gia. Chúng ta cần phải xem xét lại các khái niệm về chủ quyền, quyền tài phán và hợp tác quốc tế trong thời đại AI, đồng thời phát triển các cơ chế mới để quản lý các vấn đề xuyên quốc gia mà AI tạo ra.
Cuối cùng, chúng ta phải đối mặt với câu hỏi về tác động của AI đối với bản chất của quyền lực và ảnh hưởng trong quan hệ quốc tế. Khi AI ngày càng trở thành yếu tố quyết định của sức mạnh kinh tế và quân sự, chúng ta phải suy ngẫm: Làm thế nào để đánh giá lại các yếu tố truyền thống của quyền lực quốc gia trong kỷ nguyên AI? Liệu sự phát triển của AI có thể dẫn đến sự xuất hiện của các trung tâm quyền lực mới, thách thức hệ thống quốc tế hiện tại dựa trên quốc gia? Làm thế nào các quốc gia nhỏ và đang phát triển có thể bảo vệ lợi ích của mình trong một thế giới nơi quyền lực ngày càng được định nghĩa bởi khả năng phát triển và triển khai AI? Những câu hỏi này buộc chúng ta phải xem xét lại các lý thuyết truyền thống về quyền lực trong quan hệ quốc tế và tìm kiếm các mô hình mới để hiểu và quản lý động lực quyền lực trong kỷ nguyên số.
Những câu hỏi này không có câu trả lời đơn giản và sẽ tiếp tục là chủ đề của các cuộc tranh luận và nghiên cứu trong lĩnh vực quan hệ quốc tế trong nhiều năm tới. Tuy nhiên, việc đặt ra và suy ngẫm về chúng là bước đầu tiên quan trọng trong việc chuẩn bị cho một tương lai nơi AI sẽ đóng vai trò trung tâm trong việc định hình trật tự thế
giới. Điều quan trọng là các nhà hoạch định chính sách, nhà ngoại giao, học giả và các tổ chức quốc tế cần tham gia vào cuộc đối thoại này, đảm bảo rằng sự phát triển của AI trong bối cảnh quốc tế được hướng dẫn bởi các nguyên tắc của hòa bình, ổn định và công bằng. Chỉ thông qua sự hợp tác và đối thoại quốc tế sâu rộng, chúng ta mới có thể hy vọng xây dựng một trật tự thế giới mới có khả năng đối phó với những thách thức và cơ hội mà AI mang lại, đồng thời duy trì các giá trị cốt lõi của hệ thống quốc tế.
- Trích từ cuốn sách "Bàn cờ mới - Tương lai quan hệ quốc tế trong kỷ nguyên AI" do Omega Plus Books ấn hành
