Vào một buổi chiều tháng Mười năm 2006, Megan Meier, 13 tuổi, đã treo cổ bằng một chiếc thắt lưng trong tủ quần áo phòng ngủ của mình. Tại sao? Megan đã dành quá nhiều thời gian trên MySpace, và mẹ của một bạn cùng lớp đã quấy rối cô bé qua mạng bằng một hồ sơ giả mạo.

Ước gì câu chuyện của Megan Meier chỉ là một trường hợp hiếm hoi. Đáng buồn thay, đó chỉ là một trong hàng ngàn câu chuyện tương tự. Từ năm 2010 đến 2020, tỷ lệ tự tử ở thanh thiếu niên Mỹ trong độ tuổi từ 10-14 đã tăng trung bình 121%. Điều này dẫn đến một câu hỏi lớn: Tại sao? Tại sao một người trẻ tuổi như vậy, về cơ bản vẫn là một đứa trẻ, lại có lý do để kết thúc cuộc sống của mình?

Trong cuốn sách “The Anxious Generation” (tạm dịch: Thế hệ hoang mang) của mình, nhà tâm lý học xã hội nổi tiếng Jonathan Haidt cung cấp những lời giải thích và giải pháp cho điều mà ông mô tả là “một đại dịch bệnh tâm lý”. Ông cho rằng, chúng ta đang “quá bảo vệ trẻ em trong thế giới thực nhưng lại bảo vệ chưa đủ trong thế giới trực tuyến”. Trẻ em cần một “tuổi thơ gắn liền với các hoạt động vui chơi trong thế giới thực” để phát triển tốt, Haidt khẳng định. Hai yếu tố chính ngăn cản trẻ có tuổi thơ trong thế giới thực, đó chính là điện thoại thông minh và “lối nuôi dạy con đầy hoang mang”. 

Dưới đây là 3 bài học từ cuốn sách này, cho thấy tại sao sức khỏe tâm lý đang giảm sút trên toàn cầu — và chúng ta có thể làm gì để cải thiện nó cho tất cả mọi người. 

Giả sử con bạn đăng ký trở thành một trong những người đầu tiên sống trên sao Hỏa. Khi tìm hiểu về công ty vũ trụ này, bạn nhận ra họ chỉ quan tâm đến việc thử nghiệm mà không chú trọng đến an toàn. Bạn có sẵn sàng để con mình tham gia không? Dĩ nhiên là không!

Từ năm 2010, các công ty công nghệ cơ bản đã làm điều tương tự, Haidt gợi ý: khai thác sự chú ý và sức khỏe tinh thần của con trẻ để kiếm lời. “Tuổi thơ là giai đoạn học hỏi những kỹ năng cần thiết để thành công của một người”, ông viết. Hàng triệu trẻ em hiện đang gặp trở ngại trong việc học các kỹ năng đó — vì chúng sống trong điện thoại thay vì thế giới thực.

Các kết nối trong thế giới thực có 4 đặc điểm riêng biệt:

• Chúng dựa vào ngôn ngữ cơ thể.
• Chúng diễn ra đồng bộ với người khác.
• Giao tiếp diễn ra theo trình tự và với một vài người nhất định.
• Chúng diễn ra trong các cộng đồng đòi hỏi điều kiện cao để gia nhập.

Các hoạt động trực tuyến không có đặc điểm nào trong số trên. Đó là lý do chúng thường gây hại cho sự phát triển của con người. Do đó, Haidt cho rằng một tuổi thơ gắn liền với điện thoại dẫn đến 4 “tác hại cơ bản”:

• Thiếu giao tiếp xã hội. Kể từ năm 2012, thời gian thanh thiếu niên dành cho bạn bè trong các buổi gặp mặt trực tiếp đã giảm 50% — và đại dịch chỉ làm tình trạng này tệ hơn.
• Thiếu ngủ. Thiếu ngủ dẫn đến “trầm cảm, lo âu, dễ cáu gắt, suy giảm nhận thức, học kém, và điểm số thấp hơn” — và các nghiên cứu dài hạn đã chứng minh điện thoại thông minh khiến chúng ta ngủ kém hơn.
• Sự phân mảnh chú ý. Do điện thoại liên tục làm gián đoạn, khả năng tập trung của chúng ta bị suy giảm nghiêm trọng.
• Luôn tìm kiếm kích thích. Nhiều trẻ em sử dụng điện thoại để tìm kiếm những kích thích mới — và các công ty công nghệ lớn đã thiết kế ứng dụng để khuyến khích hành vi này.

Vậy làm thế nào để chúng ta đối mặt với những tác hại này và xây dựng cuộc sống lành mạnh, thực tế hơn? Tác giả Haidt đã đưa ra một số ý tưởng.

Trong nửa sau của cuốn sách, Haidt bàn về những việc chính phủ, nhà trường và phụ huynh có thể làm để đem lại tuổi thơ lành mạnh cho trẻ em. Ông đề xuất 4 "cải cách nền tảng" để đối phó với 4 tác hại cơ bản:

• Không sử dụng điện thoại thông minh trước cấp 3. Chúng ta nên cho trẻ sử dụng các loại điện thoại chỉ hỗ trợ nhắn tin và gọi điện cơ bản cho đến khi chúng 14 tuổi.
• Không sử dụng mạng xã hội trước 16 tuổi. Khi trẻ em tiếp cận với nội dung được chọn lọc bởi thuật toán và so sánh bản thân với những người nổi tiếng, điều này có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho lòng tự trọng của chúng.
• Trường học không có điện thoại. Không chỉ cấm sử dụng điện thoại trong giờ học, các trường nên buộc trẻ cất điện thoại đi hoàn toàn. Haidt viết rằng “Đó là cách duy nhất để giúp chúng tập trung vào nhau và vào giáo viên của mình”.
• Tăng cường thời gian vui chơi không có giám sát và khuyến khích trẻ tự lập. Haidt gợi ý rằng hãy để trẻ học cách "phát triển kỹ năng xã hội, vượt qua lo âu và trở thành những thanh niên tự lập". Hãy để chúng có không gian để thử nghiệm, thất bại, và học hỏi từ đó.

Luật pháp và giáo dục cần thay đổi, nhưng những điều này thường phát triển chậm. May mắn thay, chúng ta phần lớn có thể kiểm soát 3 trong 4 cải cách. Hãy loại bỏ điện thoại và internet, đồng thời khôi phục việc vui chơi và tự do khám phá.

“Cũng như hệ miễn dịch cần được tiếp xúc với vi khuẩn, và cây cối cần tiếp xúc với gió, trẻ em cần trải qua những thất bại, vấp ngã, và cú sốc để phát triển sức mạnh và khả năng tự lập,” Haidt viết. Hãy đảm bảo rằng các em có trải nghiệm này nhưng luôn có nơi an toàn để trở về, và những đứa trẻ của chúng ta sẽ trở thành những người lớn trưởng thành.

Haidt cũng đưa ra 6 thực hành tinh thần mà chúng ta có thể áp dụng - ngay cả khi đã trưởng thành - để thoát khỏi “vũng lầy” của điện thoại thông minh. “Khi mọi người chứng kiến những hành động đẹp về mặt đạo đức, họ sẽ cảm thấy được nâng lên trên một chiều dọc có thể gọi là sự thiêng liêng,” ông viết.

Dưới đây là 6 thực hành dẫn đến những “hành động đẹp” như vậy:

1. Sự chia sẻ thiêng liêng, là việc tham gia vào bất kỳ nhóm nào “được tổ chức với mục đích đạo đức, từ thiện hoặc tinh thần.” 
2. Hiện diện thể chất, có thể là bất kỳ nghi thức thể chất nào, từ việc cùng nhau ăn uống, chơi thể thao cho đến cầu nguyện.
3. Tĩnh lặng, im lặng và tập trung. Điều này có thể là một phương pháp thiền hoặc bất kỳ sự yên tĩnh nào.
4. Vượt qua bản thân, là về việc hy sinh vì một mục đích lớn hơn bản thân mình, từ đóng góp tài chính cho đến công việc tình nguyện.
5. Ít phán xét, tha thứ nhiều hơn. Cho dù bạn theo tôn giáo nào, hãy học cách “tha thứ.”
6. Tìm kiếm sự kỳ diệu trong thiên nhiên. Dành thời gian ở ngoài trời. Dù đó là đi dạo trong  rừng, hít thở không khí mặn của biển, hay đi bộ trong một khuôn viên của một trường đại học, thiên nhiên mang đến cho chúng ta cảm giác kết nối mà không gì có thể sánh bằng. 

 “The Anxious Generation” là cuốn sách mà bất kỳ bậc cha mẹ hiện tại hay tương lai nào cũng nên đọc. Những phân tích của Haidt dựa trên nền tảng dữ liệu mạnh mẽ và lập luận một cách thuyết phục.

Cuốn sách dành cho những giáo viên đã cảm thấy mất phương hướng với nghề chỉ sau vài năm làm việc; hay những bậc phụ huynh đang cảm thấy choáng ngợp bởi thế giới mà con mình sẽ lớn lên; và bất kỳ ai nhận ra rằng họ đang dành quá nhiều thời gian cho chiếc điện thoại của mình.

- Theo Four Minute Books