Bạn hãy thử: ngồi trong một căn phòng yên tĩnh, không bị xao lãng - không điện thoại, không âm nhạc, không tivi, podcast hay trò chơi điện tử - và không làm gì trong 20 phút.  Đừng hát. Đừng nhảy. Đừng xem bạn có thể chống đẩy bao nhiêu lần, cắt móng chân hay đếm vết loang lổ trên trần nhà. Chỉ cần ngồi và ở một mình với tâm trí của riêng bạn.

Trừ khi bạn có kinh nghiệm thiền, rất có thể bạn sẽ gặp khó khăn khi thực hiện việc này. Hoặc ít nhất nó sẽ cực kỳ khó chịu và/hoặc nhàm chán đối với bạn.

Trên thực tế, các nhà tâm lý học đã thử nghiệm điều này nhiều lần, và ngạc nhiên thay, mọi người thực sự không thích làm điều đó. Trong một thí nghiệm, khoảng một nửa nhóm không thích điều đó đến mức họ chọn cách bị điện giật để thoát ra khỏi phòng sớm hơn.

Điều gì khiến chúng ta cảm thấy khó chịu khi ngồi một mình với những suy nghĩ của riêng mình?

Pascal dường như tin rằng việc chúng ta không thể cho phép mình buồn chán - tức là nhu cầu thường xuyên được kích thích và mất tập trung - khiến chúng ta làm rất nhiều điều ngu ngốc và có hại, cho cả bản thân và người khác. 

Nhưng cũng có một lời giải thích sâu sắc hơn, tinh tế hơn một chút. Có một số đặc điểm nhất định trong suy nghĩ và cảm xúc mà chúng ta không thích ở bản thân. Do đó, chúng ta có thể cảm thấy cần phải đánh lạc hướng bản thân để phù hợp với tất cả những thứ khó chịu đang lảng vảng quanh tai chúng ta.

Càng phủ nhận hoặc bác bỏ thế giới nội tâm của mình, chúng ta càng buộc phải tìm kiếm những thứ bên ngoài để thu hút sự chú ý của mình.

Chính sự tự chối bỏ này dẫn đến những hành vi tự hủy hoại bản thân, tìm kiếm cảm giác mạnh và nghiện ngập. Và một số người trong chúng ta rõ ràng không hài lòng với bản thân đến mức thà trải nghiệm nỗi đau bị điện giật bên ngoài hơn là nỗi đau bên trong khi tự suy ngẫm.

Thật là một… kết luận gây sốc.

(Xin lỗi nhé!)

Có một ranh giới mong manh giữa sự tự nhận thức lành mạnh và sự tự ý thức (thường không lành mạnh).

Tự nhận thức là sự chú ý và thừa nhận đơn giản về bất cứ điều gì đang diễn ra xung quanh trong não bạn.

Bạn nhận thấy rằng mình đang cảm thấy tức giận. Bạn nhận thấy mình đang gặp khó khăn trong việc tập trung. Bạn nhận thấy rằng bạn cho rằng câu chuyện của đồng nghiệp về ngày cuối tuần của họ thật ngu ngốc và tự nghĩ: “Chả ai quan tâm”.

Tự nhận thức giống như việc bạn ngồi trên ghế đá trong công viên của tâm trí, quan sát những suy nghĩ, cảm xúc và xung động lướt qua.

Đôi khi, đó là một trò tồi tệ trong công viên tinh thần của chúng ta. Khắp nơi đều có rác, một đám trẻ la hét đánh nhau, có thể là một kẻ thích bới đồ đang lục lọi thùng rác.

Và đây là lúc sự tự ý thức xuất hiện…

Tự ý thức là sự phán xét những gì đang xảy ra trong tâm trí chúng ta.

Chúng ta nhận thấy mình cáu kỉnh vào sáng thứ Hai là sự tự nhận thức. Lo lắng rằng chúng ta là một kẻ khốn nạn vì cáu kỉnh là sự tự ý thức.

Nghĩ rằng câu chuyện của đồng nghiệp là ngu ngốc là tự nhận thức. Việc tin rằng bạn là một đồng nghiệp tồi tệ và là một con người tồi tệ vì nghĩ rằng câu chuyện của họ thật ngu ngốc là sự tự ý thức.

Nếu sự tự nhận thức chỉ đơn giản là ngồi trong công viên tinh thần của chúng ta và nhìn những người lang thang chơi đùa trên cầu trượt dành cho trẻ em, thì sự tự ý thức đang chạy quanh công viên và la hét, “Tất cả đều sai rồi! Dừng lại! Dừng lại đi!"

Sự tự ý thức khiến chúng ta bất an và lo lắng hơn vì nó cố gắng giữ đời sống nội tâm của chúng ta theo một tiêu chuẩn tùy tiện nào đó do cuộc sống bên ngoài của chúng ta tạo ra.

Chúng ta đánh giá sự tức giận của mình vì chúng ta tin rằng thế giới mong đợi chúng ta hạnh phúc. Chúng ta đánh giá sự thiếu kiên nhẫn của mình vì chúng ta tin rằng thế giới mong đợi chúng ta quan tâm. Chúng ta đánh giá sự bất an của mình vì chúng ta tin rằng thế giới mong đợi chúng ta tự tin.

Đức Phật dạy rằng sân hận giống như uống thuốc độc mà mong người khác chết. Chà, sự tự ý thức giống như tự đâm vào mình vì bạn nghĩ rằng những vết thương do vết đâm sẽ khiến bạn trở nên dễ mến hơn trong mắt người khác.

Biện pháp khắc phục tình trạng tự ý thức chỉ đơn giản là tự nhận thức nhiều hơn. Giống như bạn nhận thấy sự cáu kỉnh như một đối tượng để bạn chú ý, thì bạn cũng nhận thấy sự phán xét về sự cáu kỉnh đó là đối tượng đáng chú ý.

Có cảm xúc - sau đó có cảm xúc về cảm xúc đó, hay “siêu cảm xúc”.

…và sau đó là “bầy rùa chồng chất” (Đây là một cuốn sách của tác giả John Green)

Có một lợi ích khác khi có thể ngồi im trong nỗi buồn chán của chính mình: nó thúc đẩy sự sáng tạo.

Sáng tạo là lĩnh vực mà giả định của con người và nghiên cứu thực tế là không thể khác được..

Chúng ta thường cho rằng những người sáng tạo là những người hoang dã, tự phát và có chút điên rồ. Hóa ra hầu hết các thiên tài sáng tạo trong suốt lịch sử đều là những người nghiện công việc theo thói quen.

Chúng tacho rằng sự sáng tạo đến từ một cuộc sống thú vị đầy khó khăn và thử thách. Trên thực tế, nó xuất phát từ việc sẵn sàng dành nhiều thời gian để suy nghĩ và cảm thấy buồn chán.

Một trong những cách để sáng tạo hơn, chỉ đơn giản là trở nên năng suất hơn. Khi bạn nghiên cứu những nhân vật sáng tạo xuất chúng trong suốt lịch sử, bạn sẽ thấy rằng hầu hết họ đều vượt xa những người cùng thời với mình rất nhiều.

Ví dụ trong bóng rổ, không phải ai đó là người ném chuẩn hơn, mà chủ yếu vì họ ném bóng nhiều hơn. 

Và lịch sử thường bỏ qua những sai sót của họ.

Theo Mark Manson