Trong những năm gần đây, nhờ các công cụ tốt hơn để quan sát hoạt động của não, giải trình tự gen nhanh hơn và các cải tiến công nghệ khác, chúng ta đã học được rất nhiều điều. Ví dụ, bây giờ chúng ta đã hiểu nhiều hơn về các loại tế bào thần kinh khác nhau tạo nên bộ não, cách các tế bào thần kinh giao tiếp với nhau và tế bào thần kinh nào hoạt động khi chúng ta thực hiện tất cả các loại nhiệm vụ. Vì vậy, nhiều người gọi đây là thời kỳ hoàng kim của khoa học thần kinh.

Nhưng hãy nhìn vào bối cảnh của sự tiến bộ này. Chúng ta chỉ mới bắt đầu hiểu bộ não của loài sâu hoạt động như thế nào. Loài sâu chỉ có 300 tế bào thần kinh, so với 86 tỷ tế bào thần kinh của chúng ta. Vì vậy, bạn có thể tưởng tượng chúng ta còn cách rất xa mới tới được các câu trả lời cho những câu hỏi thực sự quan trọng, lớn lao về chức năng não, chẳng hạn nguyên nhân gây thoái hóa thần kinh và cách chúng ta có thể ngăn chặn nó. Tôi đã phải bất lực nhìn bố mình suy sụp vì căn bệnh Alzheimer khiến tôi cảm thấy như thể hiện tại vẫn chưa phải là thời kỳ hoàng kim, nó giống với thời khởi nguyên hơn. 

Trong nhiều năm, tôi đã đọc khá nhiều cuốn sách về não bộ, hầu hết đều được viết bởi các nhà khoa học thần kinh hàn lâm, những người nhìn não bộ qua lăng kính của các thí nghiệm phức tạp trong phòng thí nghiệm. Gần đây, tôi chọn được một cuốn sách trí tuệ tên là “1000 não bộ: Lý thuyết mới về trí tuệ con người” của một doanh nhân công nghệ tên là Jeff Hawkins.

Tôi biết Hawkins vào những năm 1990, khi ông là một trong những người tiên phong về điện toán di động và đồng phát minh ra PalmPilot. Sau sự nghiệp công nghệ, ông quyết định tập trung duy nhất vào một vấn đề: tạo ra những cải tiến lớn trong lĩnh vực học máy. Nền tảng để ông thực hiện điều đó là một công ty có trụ sở tại Thung lũng Silicon tên là Numenta được thành lập vào năm 2005. 

Học máy có nhiều tiềm năng đáng kinh ngạc. Tôi tin rằng trong những thập kỷ tới, chúng ta sẽ sản xuất ra những cỗ máy có “trí thông minh tổng quát” linh hoạt, rộng rãi, cho phép chúng giúp chúng ta giải quyết những thách thức thực sự phức tạp, như cải tiến y học thông qua sự hiểu biết nâng cao hơn về cách thức protein gấp lại. Những thứ mà chúng ta gọi là AI ngày này, không có cái nào thông minh như vậy. 

Như Hawkins đã nói, “Không có chữ ‘tôi’ trong AI.” Máy tính có thể đánh bại một đại kiện tướng trong môn cờ vua, nhưng chúng không biết rằng cờ vua là một trò chơi. Hawkins lập luận rằng chúng ta không thể đạt được trí thông minh nhân tạo nói chung “bằng cách làm nhiều hơn những gì chúng ta đang làm”. Theo quan điểm của ông, hiểu nhiều hơn về phần não được gọi là vỏ não mới là chìa khóa thực sự để phát triển AI tổng quát và đó chính là nội dung cuốn sách này đề cập đến.

“1000 bộ não” thích hợp cho những người không phải là chuyên gia, có ít nền tảng về khoa học não bộ hoặc khoa học máy tính. Nó chứa đầy những hiểu biết thú vị về cấu trúc của bộ não và những manh mối hấp dẫn về tương lai của máy móc thông minh. Trong lời tựa, nhà sinh vật học tiến hóa huyền thoại Richard Dawkins nói rằng cuốn sách “sẽ biến tâm trí bạn thành một cơn lốc quay cuồng với đầy những ý tưởng đầy thú bị”. Tôi cũng đồng ý như vậy. 

Hawkins bắt đầu bằng việc hướng dẫn chúng ta những kiến ​​thức cơ bản về vỏ não mới, bộ phận chiếm tới 70% bộ não con người. Nó chịu trách nhiệm cho hầu hết mọi thứ liên quan đến trí thông minh của chúng ta, chẳng hạn như khả năng nói, sáng tác âm nhạc và giải quyết các vấn đề phức tạp.

Mượn từ công trình của nhà thần kinh học Vernon Mountcastle, Hawkins báo cáo rằng mạch cơ bản của vỏ não mới được gọi là “cột vỏ não”, được chia thành vài trăm “cột nhỏ” với khoảng một trăm tế bào thần kinh riêng lẻ. Ông lập luận rằng “nhiệm vụ tìm hiểu trí thông minh của chúng ta tập trung vào việc tìm ra cột vỏ não làm gì và nó hoạt động như thế nào”.

Ông tin rằng chức năng cơ bản của cột vỏ não là đưa ra những dự đoán liên tục khi chúng ta di chuyển trong thế giới. “Với mỗi chuyển động, vỏ não mới sẽ dự đoán cảm giác tiếp theo sẽ là gì. Nếu bất kỳ thông tin đầu vào nào không khớp với dự đoán của não… điều này sẽ cảnh báo vỏ não mới rằng phần đó cần được cập nhật.”

Tên của cuốn sách xuất phát từ kết luận của Hawkins rằng các cột vỏ não hoạt động song song, mỗi cột đưa ra những dự đoán riêng biệt về đầu vào giác quan tiếp theo sẽ như thế nào. Nói cách khác, mỗi cột hoạt động như một cỗ máy học tập riêng biệt.

Nếu Hawkins đúng khi cho rằng con đường khả thi duy nhất dẫn đến trí tuệ nhân tạo nói chung là tái tạo hoạt động của vỏ não mới, thì điều đó có nghĩa là máy móc thông minh khó có thể thay thế hoặc chinh phục loài người - điều bạn thấy trong các bộ phim khoa học viễn tưởng cổ điển như Ma trận và Kẻ hủy diệt. Đó là bởi vì vỏ não mới hoạt động khác với các phần não phát triển sớm hơn và điều khiển những cảm xúc và bản năng nguyên thủy của chúng ta. 

Hawkins viết: “Những cỗ máy thông minh cần có một mô hình thế giới và tính linh hoạt trong hành vi xuất phát từ mô hình đó, nhưng chúng không cần phải có bản năng sinh tồn và sinh sản giống con người”. Nói cách khác, cuối cùng chúng ta sẽ có thể tạo ra những cỗ máy tái tạo vỏ não mới hợp lý mà không cần phải bọc nó quanh một bộ não cũ dẫn đến sự sợ hãi, tham lam, ghen tị và những tội lỗi khác của con người. Đó là lý do Hawkins bác bỏ quan điểm cho rằng con người sẽ mất quyền kiểm soát những cỗ máy mà họ tạo ra.

Thật không may, chúng ta có thể vẫn phải lo lắng về mặt tối của trí tuệ nhân tạo. Ngay cả khi máy móc thông minh chỉ tái tạo “bộ não mới” và không gắn với “bộ não cũ” thì một số người vẫn sẽ cố gắng sử dụng chúng cho mục đích xấu. Đáng buồn thay, đó là bản chất của con người.

Cuối cùng, tôi quay lại tiền đề ban đầu của mình rằng chúng ta vẫn còn ở giai đoạn đầu của những hiểu biết về bộ não con người so với hầu hết các phần khác của thế giới. Chúng ta vẫn chưa biết liệu Lý thuyết 1000 bộ não của Hawkins có đứng vững trước sự giám sát thực nghiệm hay không. Và ngay cả nếu có, chúng ta vẫn không biết cách tái tạo các cột vỏ não bằng công nghệ kỹ thuật số.

Tất cả những gì tôi biết chắc chắn là tôi sẽ đọc nhiều hơn về chủ đề này. Tôi hy vọng rằng nó sẽ giúp dẫn đến những đột phá lớn trong cách chúng ta giải quyết những vấn đề khó khăn nhất của thế giới.”

- Trạm Đọc

- Theo Gates Notes