Vào một ngày đông lạnh giá tại miền quê Hà Lan, một đứa bé trai đang mải mê lướt ván trên mặt hồ cạnh nhà. Đứa em gái của nó, Jas, mong muốn được anh mình dẫn đi chơi cùng, nhưng rốt cuộc lại bị cho ra rìa và trở nên bực tức. Cô bé Jas sợ cha mình sẽ dâng con thỏ cưng yêu dấu lên tế lễ và biến nó thành một bữa ăn Giáng sinh, cô đã cầu nguyện Chúa trời hãy lấy đi Matthies - người anh trai của mình - thay vì con thỏ. Lời ao ước nông nổi của cô bé đã trở thành hiện thực khi Matthies bất thình lình ngã xuống hồ băng. Đau thương bắt đầu bao trùm, phá vỡ bức màn linh thiêng của một gia đình có gốc làm nông và sùng giáo của Jas.

Kể từ ngày hôm đó, thế giới của Jas đã bị trói buộc bởi ba thế lực: cái chết, tình dục và tôn giáo. Nỗi mất mát bao trùm cả gia đình, khi mà cái tên Matthies không bao giờ được phép nhắc đến nữa. Và khi cha mẹ của ba đứa nhỏ trở nên bất lực trong việc chăm sóc chúng, dẫn đến chúng càng thêm sợ hãi và tò mò về cái chết, bị cuốn vào vòng xoáy hoang tưởng của ma thuật, bao gồm việc thực hiện những nghi lễ mê tín khiến chúng càng ngày càng trở nên bạo lực. Được nuôi nấng trong một gia đình Cải cách về đạo giáo ngặt nghèo, cô bé Jas nhìn cuộc sống của mình qua những dòng thánh kinh được cô trích dẫn thường xuyên. Người cha khó tính hay kiểm tra những đứa con của mình về cách đọc Kinh thánh và đã từng đánh đập người anh trai của Jas khi thằng nhỏ chế giễu tên Chúa. Còn người mẹ của cô bé, ngày yêu thích nhất trong tuần của bà là ngày Chủ Nhật - một ngày bị kiểm soát bởi “ những điều tối quan trọng” - “tình thương từ ngôn luận của Chúa và súp rau của mẹ” ( Nguyên văn : “ the love of God’s word and Mom’s vegetable soup” ). Những luật lệ mà Jas và anh chị em của cô bé đã sáng tạo một mặt đến từ cách mà chúng được nuôi dưỡng và lễ giáo ở nhà thờ, thứ vốn dĩ đã áp đặt lên chúng từ khi còn rất nhỏ. 

Đây là kỷ nguyên của trò chơi Snake trên điện thoại Nokia và The Sims trên máy tính gia đình,những hình ảnh quen thuộc với thế hệ thanh thiếu niên chưa quen với việc truy cập vào Internet. Bị rơi vào vùng ranh giới giữa thuở ấu thơ và tuổi trưởng thành, Jas và đứa em gái của mình là Hanna đã thực hành việc thủ dâm mà không hề nhận ra việc mình đang làm là gì, trong khi trò chơi đầy nhục cảm với người anh trai lớn tuổi hơn chúng là Obbe ngày một trở nên bệnh hoạn hơn, nó độc ác hệt như đống sinh vật tội nghiệp mà Obbe đã yêu cầu Jas thực hiện việc dâng tế. Không hề lạ khi nhìn thấy những đứa nhỏ ngây ngô vật lộn với ham muốn tuổi dậy thì bên trong một gia đình được hình thành bởi hai thế lực song sinh đến từ một nhà thờ Chính thống và cách thức chăn nuôi gia súc: những sinh thể nên được cất giữ vì chúng có lợi, để phối giống và tái sản xuất. Chứng táo bón liên tục và ngày một nặng nề của Jas đã được xác định là do cô bé đã bị đặt xà phòng vào mông mình - một cách làm tương tự với những con bê được nuôi trong trang trại. Bác sĩ thú y, một vị khách thường xuyên ghé thăm gia đình, nói rằng cô bé đã sắp “hoàn thành xong” (ngầm ý đến sự phát triển về sinh dục); và cha của cô thì thắc mắc hỏi bác sĩ về ngực của cô bé, không biết nó đã to ra đến đâu rồi, Jas đã luôn giấu vùng núi đồi của mình dưới lớp áo khoác màu đỏ dày cộm mà cô bé chưa bao giờ dám cởi ra kể từ khi người anh trai của mình mất đi. Thứ vỏ bọc cứng cáp này giờ đây đã trở thành một phần danh tính của cô bé - “jas” có nghĩa là “jacket” ( “áo khoác”) trong tiếng Hà Lan.

Marieke Lucas Rijneveld kể câu chuyện này dưới góc nhìn của Jas, với ngôi thứ nhất và thì hiện tại. Chính điều này đã tạo nên một sự đánh đố đối với độc giả: sự thấu hiểu của tác giả hiện lên một màu tương phản với người kể chuyện, một đứa bé 12 tuổi khi cuốn sách đi đến hồi kết. Câu chuyện được đan xen với những câu hỏi tu từ,“Có phải Bố và Mẹ là sâu bệnh ăn mòn dần chúng ta hay không? và miêu tả, “Chúng tôi trống rỗng như hộp bánh quy Queen Beatrix trên bàn ăn sáng mà chúng tôi từng trúng giải trong Xổ số Mã bưu điện: không ai có thể lấp đầy chúng tôi ”, Jas nghiệm ra trong một khoảnh khắc với tính cách đầy suy tư của mình. Mọi thứ đều được lọc qua con mắt của cô, một đứa trẻ tin rằng mẹ mình đang giấu những người Do Thái dưới tầng hầm và nếu ra tay giết một con vật sẽ cứu được gia đình mình. Tuy nhiên, Jas cũng là một người kể chuyện có tính tò mò và luôn tỉ mỉ quan sát người khác. Về cha mình, cô ấy nhận xét rằng ông ấy “đã chất chứa những lo lắng của mình như những que củi bị đốt cháy: chúng hừng hực trong tâm trí đang phát sốt của chúng tôi”. Phần lớn ở đây được kể, không được phô bày ra, phần kết luận được diễn giải cho người đọc bằng những ẩn dụ và mô phỏng.

Rijneveld, cũng là một nhà thơ được biết đến và ca ngợi với bộ sưu tập thơ đầu tay Kalfsvlies (Calf’s Caul) bao gồm các chủ đề tương tự. Khi sáng tác tiểu thuyết này, Rijineveld chia sẻ một số điểm tương đồng với những nhân vật được viết trong tập thơ: Họ cùng lớn lên trong một gia đình nông dân Cải cách và mất đi một người anh trai khi còn nhỏ. Tác phẩm đã lọt vào danh sách bình chọn cho giải thưởng Booker International. “Sự khó chịu của chiều tà” (Nguyên văn : “The Discomfort of Evening”) là quyển sách thắng giải và bán chạy ở Hà Lan, được ca ngợi là một thành tích xuất sắc của một tài năng mới lớn. Trong bản dịch tiếng Anh, lựa chọn chia nhỏ các câu tiếng Hà Lan dài hơn thành các đoạn ngắn hơn, thường bằng cách chèn dấu chấm phẩy và dấu hai chấm, sẽ làm thay đổi giọng điệu của cuốn tiểu thuyết một cách tinh tế nhất, làm dịu đi tính cấp bách của đoạn độc thoại mơ màng, khó thở của Jas. Dịch giả Michele Hutchison khéo léo chuyển đổi giữa các thanh âm và mang đến cho Jas một chất giọng mạnh mẽ, độc đáo.

“The Discomfort of Evening”  đã nhận được cả những lời tán dương lẫn gièm pha vì lối đi từ thơ mộng, nền nã, sự ảm đạm hiện thực và bước vào bóng chiều có phần siêu thực. Cuốn sách không hoàn toàn giữ đúng lời hứa về phần đầu tiên hấp dẫn của nó, nơi Rijneveld và Hutchison đưa chúng ta vào thế giới của Jas với những quan sát chi tiết: một quả nho khô héo quạnh được tìm thấy dưới gầm tủ, da được tạo thành từ sữa ấm. Khi các bi kịch càng chồng chất và lời kể trở nên dữ dội, các nhân vật và chủ đề hấp dẫn đôi khi mất đi tính nhanh gọn trong bối cảnh văn xuôi dày đặc.

Điền Nguyên | Theo The Guardian

>> CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM: