Tuy vậy, đến cuối cùng họ lại chia xa khi được gặp gỡ với đức Phật. Sau khi nghe những truyền thuyết về Đấng Giác Ngộ và sau đó lao vào hành trình tìm kiếm, cả hai đều ấn tượng với sự điềm tĩnh bình thản và sự sâu xa đơn giản trong giáo lý của Ngài. Người bạn, Govinda, ở lại để trở thành học trò của Ngài, trong khi Siddhartha - mặc dù vô cùng trân trọng những gì đã được học - quyết định tiếp tục theo đuổi những mục tiêu cá nhân khác.

Hành trình này đưa anh qua cả không gian và thời gian: định cư ở một thành phố, phải lòng một người phụ nữ và nhiều năm sau, trở thành một lái buôn. Những điều này dĩ nhiên không thể khiến anh cảm thấy thanh thản, và rồi anh lại rời đi. Ở điểm dừng tiếp theo, cũng là điểm dừng chân cuối cùng, anh sống trong một ngôi nhà nhỏ cạnh dòng sông với một ông lão chèo đò.

Ông lão chèo đò là một người đơn giản, trầm lặng nhưng có một trí tuệ khó bì, có thể thấu hiểu bất cứ ai. Sống trong thực tại của chính mình, sau nhiều năm bất ổn và chịu đựng tất cả sự tìm kiếm, Siddhartha cuối cùng đã tìm thấy được bình an, trong một khoảnh khắc đầy bất ngờ.

Vào cuối cuộc đời, Govinda, người vẫn đang miệt mài kiếm tìm sự giác ngộ, đã nghe về một người chèo đò già luôn thầm thì về câu trả lời. Người chèo đò này chính là Siddhartha, người bây giờ đã làm thay công việc của thầy mình trên dòng sông ấy.

Khi Govinda nói với Siddhartha rằng mình vẫn là một người tìm kiếm, người bạn cũ của anh ta đã chia sẻ những gì anh đã học được sau tất cả những ngày tháng này:

“Khi ai đó kiếm tìm, và người đó chỉ dễ dàng thấy điều mà đôi mặt họ muốn thấy, thật ra họ chẳng thể tìm được điều gì cả, chẳng thể đạt được điều gì cả, bởi họ chỉ luôn nghĩ về cái mình muốn kiếm tìm, bởi họ chỉ có duy nhất một mục tiêu, bởi họ bị ám ảnh bởi cái mục tiêu đó của mình. Tìm kiếm có nghĩa là: có một mục tiêu. Nhưng khám phá có nghĩa là được tự do, cởi mở và chẳng có bất kì mục tiêu nào hết.”

Câu chuyện của Siddhartha và bạn của anh được đặt trong một thế giới khác với thế giới chúng ta đang sống. Đó là một thế giới đơn giản hơn, ít biến động hơn.

Hành trình của họ cũng không phải là hành trình viển vông nhất mà chúng ta có thể theo đuổi. Khát vọng hướng tới sự hoàn thiện nói chung thậm chí còn tốt đẹp hơn so với nhiều thứ chúng ta mong ước trong hiện đại: tiền bạc, địa vị, khoái lạc,...

Tuy thế, vấn đề cốt lõi của mọi khao khát và hành trình ấy lại như nhau. Đó là gốc rễ của tất cả mọi sự tự khổ đau.

Hạnh phúc, hay chính xác hơn, sự thiếu bất hạnh là một sản phẩm của mối quan hệ tồn tại giữa những kỳ vọng chủ quan của chúng ta và thực tế khách quan. Về lâu dài, cảm giác hài lòng sẽ đến khi thực tế khách quan mang lại nhiều hơn những kỳ vọng chủ quan.

Chúng ta đều ít nhiều có ảnh hưởng đến những gì thực tế mang lại, nhưng cuối cùng, hầu hết mọi thứ đều là không thể kiểm soát. Và giải pháp duy nhất lại là điều chỉnh các kì vọng bằng cách sắp xếp lại những mong muốn cá nhân.

Trong một số tư tưởng tâm linh, đơn cử như Phật giáo, câu trả lời cho hạnh phúc là giảm thiểu, hoặc loại bỏ các ham muốn. Không chỉ là những ham muốn xấu xa mà còn là cả những mong muốn đức hạnh dẫn đến hành trình tìm kiếm bất tận mà cả Siddhartha và Govinda đều đã dành cả đời mình để theo đuổi.

Tuy nhiên, xác suất để một người bình thường tử bỏ ham muốn và tìm thấy giác ngộ là rất nhỏ. Bởi vậy mới nói, những gì mà bất cứ ai cũng đều có thể học và làm được - là mở rộng cái “vùng cố định” của mình.

Chúng ta đều có những điều mình mong muốn, và những thứ chúng ta muốn đạt được. Nhưng rất nhiều trong số đó có thể thay đổi được.

Đúng vậy, kiếm được nhiều tiền có thể khiến cuộc sống của chúng ta tốt đẹp hơn, và tất nhiên, chiến thắng một giải thưởng hay có được lời khen ngợi của một ai đó bạn ngưỡng mộ có thể khẳng được giá trị của bạn. Nhưng nếu có một thế giới không có những thứ đó mà mọi người đều có thể sống hoàn toàn yên bình, thì cơ hội là bạn cũng có thể như thế. Và sự thực là, luôn có ở đâu đó một thế giới như thế, bất kể bạn có ham muốn điều gì.

Khi chúng ta ham muốn điều gì, chúng ta thường cố gắng bám víu vào nó. Chúng ta cống hiến thời gian, tinh thần và cả sức lực vào đó, và trong quá trình này, chúng ta phát triển một nỗi ám ảnh đơn phương dẫn đến những đau khổ bất cứ lúc nào nếu hiện thực không đáp ứng được kì vọng. Đây là sự tự thỏa mãn bản thân trong sự kiếm tìm một niềm vui cụ thể.

Cách duy nhất để không rơi vào cái bẫy này chính là mở rộng “vùng cố định” của bạn khi cần thiết. Nới lỏng những kỳ vọng sẽ giúp bạn đáp ứng được với những phản hồi từ thực tế khách quan. Và điều đó chỉ có thể đạt được khi bạn sẵn sàng lùi bước và buông bỏ.

Thu nhỏ và điều chỉnh những kì vọng chủ quan chính là cách để thoát khỏi phiền não.

Một lý do mà chúng ta cố định mọi thứ sau đó lại gặp khó khăn trong việc buông bỏ là bởi vốn từ lúc ban đầu, chúng ta đã bước nhầm những bước đầu tiên: Ta bắt đầu bằng những câu hỏi sai.

Hầu hết mọi thứ thúc đẩy bạn hành động đều bắt đầu bằng một câu hỏi, dù cho bạn có nhận ra hay không. Lý do đơn giản là trước khi bạn mong muốn một câu trả lời, bạn cần xác định những gì mình muốn tìm kiếm. Hầu hết mọi thứ chúng ta tìm kiếm đều đến từ những ý tưởng được vay mượn. Tùy thuộc vào văn hóa, môi trường chúng ta lớn lên, chúng ta bị trui rèn bởi các nền tảng kinh tế, xã hội và tâm trí bị định hình trước khi ta đủ trưởng thành để biết rõ hơn. Vào thời gian trưởng thành, nhiều ý tưởng được im sâu vào tâm trí đến nỗi ta không thể nhận ra điều đó.

Ví dụ, câu hỏi về ý nghĩa là một trong những trường hợp như vậy. Trong xã hội phương Tây, chúng ta đang ngày càng phát triển một cách trần tục hơn. Tôn giáo đang suy tàn. Bạn có thể thấy điều đó là tốt hoặc xấu, nhưng theo một cách nào đó, nó mở ra một câu hỏi: Ý nghĩa của cuộc sống là gì? Điều gì mới thực sự có ý nghĩa? Tại sao?

Trong một môi trường tôn giáo bao trùm, câu trả lời cho những câu hỏi này trở nên rất hiển nhiên đến mức ngay cả khi chúng xuất hiện trong đầu óc bạn hết lần này đến lần khác, chúng cũng không hề gây ra đau khổ, bởi niềm tin vào sự tồn tại chính là câu trả lời. Nhưng trong một môi trường trần tục hơn, những câu hỏi này dẫn đến nhiều sự đan cài của chủ nghĩa hư vô, với niềm tin rằng chẳng có gì quan trọng. Sự cố định này sau đó hóa ra lại gây ra nhiều đau khổ hơn chúng ta tưởng tượng.

Và đây là một cách tiếp được xây dựng bởi Alan Watts:

“Nếu vũ trụ này là vô nghĩa, thì ý nghĩa và mục đích của một điệu nhảy chỉ là nhảy.”

Bằng cách xác định lại bối cảnh và tương quan giữa những sự vật sự việc, chúng ta đã hoàn toàn phủ nhận đi nỗi đau tiềm tàng của một cuộc sống vô nghĩa, như chính Alan Watts đã ẩn dụ: Bạn là ai để mang đến những ý nghĩa cho một thế giới vốn chỉ đơn giản có thế? Một thế giới mà bạn thậm chí còn không hiểu? Có thể vốn dĩ lăng kính bạn nhìn cuộc đời này đã sai, và bộ não của bạn thậm chí không có khả năng đặt ra những câu hỏi đúng đắn.

Câu hỏi tạo ra bối cảnh; bối cảnh xác định những ranh giới; ranh giới quyết định những định hình; Và những định hình, sau đó, giới hạn hoặc tăng cường khả năng chủ quan của bạn để sống hạnh phúc hay đau khổ.

Giải pháp cho hầu hết các vấn đề vốn dĩ không phải là xóa sổ những vấn đề ấy, mà là để bạn có thể đặt ra những câu hỏi tốt hơn.

Cả Siddhartha và Govinda đã dành toàn bộ cuộc đời mình để tìm kiếm sự giác ngộ, nhưng phải cho đến khi họ đơn giản là ngưng tìm kiếm, họ mới có thể tìm thấy nó.

Câu hỏi mà họ bị ám ảnh suốt bao lâu đã sai. Và thiếu đi khả năng tự xem xét lại những suy nghĩ ban đầu đã khiến họ lãng phí quá nhiều năm tháng của bản thân với một câu trả lời cũng hoàn toàn sai lầm.

Con người được lập trình sinh học để khao khát mọi thứ. Khao khát ấy được mã hóa trong cỗ máy tồn tại mà chúng ta gọi là cơ thể. Tuy nhiên, ham muốn này dẫn đến một vùng cố định hẹp khiến chúng ta không trải nghiệm thực tế theo một cách hạnh phúc hơn, bớt đau khổ hơn.

Để hạn chế điều này, chúng ta cần phát triển sự linh hoạt để định hình lại những ham muốn này khi chúng ta tiếp cận nhiều hơn với thế giới khách quan.

Hành trình này cũng sẽ mất rất nhiều công sức và cả sự can đảm đương đầu, để dám nhìn vào chính mình và quyết định rằng có lẽ đã đến lúc bạn nhìn mọi thứ từ một góc độ khác, với một câu hỏi khác, nhưng đúng đắn và giá trị hơn.

Tránh đi những đau khổ không hề dễ dàng, nhưng thực ra lại rất đơn giản. Chỉ cần bạn bước đi một cách đúng đắn.

Phanh

Trạm Đọc.

Theo Medium.