Năm 1978, Ellen Langer, một nhà tâm lí học của Harvard đã tiến hành một nghiên cứu quan trọng. Bà giao các loại cây trồng trong nhà cho hai nhóm thành viên của viện dưỡng lão. Một nhóm được yêu cầu chăm chút cho cây sống khỏe và họ cần tự giác coi việc chăm cây là một phần của thời gian biểu. Nhóm còn lại sẽ có các nhân viên chăm sóc cây riêng và họ không có cơ hội chăm sóc cây cho dù thời gian biểu hàng ngày như thế nào.

Sau 18 tháng, số lượng người còn sống trong nhóm chịu trách nhiệm chăm sóc nhiều gấp đôi nhóm còn lại. Langer lấy đó làm bằng chứng để chứng minh rằng mô hình y sinh học hiện nay quan niệm tâm trí và cơ thể là hai yếu tố tách biệt là một sai lầm.

Bà đã thực hiện một nghiên cứu nữa để tìm hiểu ảnh hưởng của tâm trí đến cơ thể.

Vào năm 1981, Langer và một nhóm sinh viên đã tốt nghiệp thiết kế nội thất của một căn nhà theo phong cách và điều kiện ăn ở những năm 1959. Họ trang bị một cái ti vi đen trắng, thiết bị nội thất cổ lỗ, và những cuốn sách và tạp chí từ những năm 50.

Nơi này sẽ là nhà của một nhóm tám người trên 70 tuổi trong năm ngày. Khi những người này bước vào căn nhà, họ được hướng dẫn là khi sống ở đây, họ không chỉ thảo luận về những năm tháng cũ mà còn cần hành động như thể là họ đang thực sự sống những ngày tuổi trẻ vào 22 năm trước.

Từ thời điểm đó, những người tham gia thí nghiệm được đối xử như thể họ mới độ 50 tuổi, chứ không phải 70 tuổi. Mặc dù vài người bị còng lưng và cần gậy để di chuyển nhưng họ đều phải tự mang đồ đạc lên tầng chứ không được giúp đỡ.

Thời gian trong ngày của họ sẽ dành để nghe các chương trình trên radio, xem phim và trò chuyện về các môn thể thao và các “sự kiện hiện hành” ở thời điểm đó. Họ không thể nói đến những sự kiện xảy ra sau năm 1959 và phải nói về bản thân, gia đình và sự nghiệp trong những năm 1959.

Mục đích của nghiên cứu này không phải để khiến những người này sống trong quá khứ, thay vào đó, nghiên cứu khiến cơ thể họ sản sinh ra năng lượng và các phản ứng sinh học như phản ứng của người trẻ tuổi hơn rất nhiều.

Khi năm ngày kết thúc, những người tham gia có những chuyển biến đáng chú ý trong thính giác, thị giác, khả năng ghi nhớ, sự khéo léo và khẩu vị. Những người từng phải sử dụng gậy và phải dựa vào sự giúp đỡ của con cháu nay có thể tự ra khỏi căn nhà với chiếc va li của mình.

Bằng hi vọng những người tham gia có thể hoạt động tự do và coi họ là những cá thể độc lập hơn là những “người già”, Langer và những sinh viên của bà đã tặng cho họ “một cơ hội để nhìn bản thân theo một cách khác” và khiến họ thay đổi về mặt sinh học.

Thí nghiệm ngược chiều kim đồng hồ của Langer thể hiện những khả năng tích cực của tái định vị những vai trò cá nhân, có những nghiên cứu tâm lí học khác khắc họa mặt trái của vấn đề. Ví dụ thí nghiệm nhà tù của Đại học Stanford do Philip Zimbardo thực hiện cho thấy rằng vai trò của con người quyết định cá tính và hành vi.

Trong thí nghiệm này, người tham gia sẽ đóng một trong hai vai: người gác tù hoặc tù nhân. Thí nghiệm đã bắt buộc phải dừng lại khi mới được nửa đường vì những người tham gia đã quá nhập vai.

Những gác tù nhạo báng và tra tấn các tù nhân, trong khi những người đóng vai tù nhân trở nên ngoan ngoãn và tuyệt vọng. Kết quả của cuộc thí nghiệm là một số tình nguyện viên tham gia bị chấn thương tâm lý.

Chúng ta khó có thể phủ nhận rằng vai trò của bạn trong cuộc sống ảnh hưởng đáng kể đến con người bạn và cách bạn hành động.

Tính cách không phải là một yếu tố cố định và tiềm ẩn bên trong, mà tính cách và nhân phẩm rất linh động và luôn thay đổi tùy theo những vai trò của bạn.

Bạn và tôi - tất cả mọi người - đều là những diễn viên. Chúng ta đang diễn trên những sân khấu khác nhau trong những hoàn cảnh khác nhau. Trong hoàn cảnh này, bạn đóng vai một nhạc sĩ, nhưng bạn cũng có thể đóng vai một người cha, người mẹ, một người bạn, người yêu, sinh viên hoặc giáo viên.

Mỗi hoàn cảnh sẽ quyết định một vai trò. Tuy nhiên, đa số mọi người vạch định trong vô thức hoàn cảnh xung quanh, họ cũng không ý thức được vai trò của họ.

Phần lớn mọi người không nhận ra rằng họ cần phải chọn sân khấu, chọn con người lí tưởng và chọn sẽ diễn như thế nào. Họ vẫn chưa quyết định sẽ viết nên câu chuyện đời mình như thế nào, mà ném trách nhiệm kể chuyện cho một ai đó hoặc một cái gì đó xung quanh.

Việc bạn thủ vai nào đó trong quá khứ không đồng nghĩa rằng bạn sẽ dính lấy vai đó mãi. Nếu hoàn cảnh hiện tại đòi hỏi một sự khác biệt, hãy bỏ qua con người của quá khứ. Hãy cho phép bản thân mình lột xác. Hãy giải phóng mình khỏi sự tù túng.

Cái tôi thật nhất không phải là con người hiện tại mà là con người bạn khao khát trở thành. Bạn là tác giả của câu chuyện đời bạn. Bạn có sức mạnh để quyết định bạn sẽ diễn trên sân khấu nào, và nhân vật bạn sẽ hóa thân là ai.

Vì bạn có thể định hình môi trường và quyết định vai diễn cho mình, bạn có thể tạo ra những bước phát triển bản thân và nghề nghiệp lớn. Quá trình đó rất đơn giản:

Đa số mọi người đang lạc trôi giữa đời như thể họ lang thang trên mạng, bị động cuộn dòng thời gian và dừng lại ở những trang hú họa đập vào mắt. Họ không xác định được họ muốn gì, do đó, họ không tạo ra môi trường phù hợp với mình. Thay vào đó, họ chọn thích nghi và trở thành sản phẩm của bất cứ môi trường nào họ bước vào.

Tuy nhiên, khi bạn quyết định bạn muốn điều gì, cả vũ trụ sẽ hợp lại giúp bạn đạt được điều đó.

Bằng cách nào ư?

Khi bạn rõ điều bạn muốn, bạn đã dựng lên sân khấu. Bạn viết lên kịch bản, bố cục, và những nhân vật sẽ xuất hiện trong câu chuyện. Quan trọng nhất là bạn quyết định những nhân vật nào bạn sẽ nhập vai và câu chuyện của bạn sẽ được giải quyết như thế nào.

Bạn sẽ không thể định hình môi trường cho đến khi bạn biết mình muốn gì. Là một con người, bạn thích nghi và tiến hóa dựa theo môi trường xung quanh. Để có thể phát triển theo ý muốn, bạn phải biết bạn sẽ là ai ở sân khấu tiếp theo.

Nhưng bạn sẽ không muốn lên kế hoạch quá xa trong tương lai. Khi bạn lên kế hoạch ở một thời điểm xa tít mù tắp, bạn đã đặt giới hạn cho tiềm năng. Bạn bắt đầu thấy cá tính của mình bị cố định.

Khi tiến những bước lớn, bạn sẽ mở rộng những cơ hội của mình. Ở mỗi bậc tiếp theo, tiềm năng và cơ hội của bạn sẽ tăng lên.

Bạn không biết tiềm năng của mình là gì hay bạn sẽ trở thành người như thế nào. Việc đó chẳng có giới hạn nào cả. Cùng với quá trình trưởng thành, triển vọng và khả năng sẽ tăng dần. Do đó, góc nhìn về con người mong ước của bạn cũng được mở rộng.

Mọi người khó tiếp cận mục tiêu và những bước phát triển cá nhân. Thay vì thay đổi môi trường, họ cố gắng vượt qua môi trường hiện tại. Đó là bản chất của ý chí.

Ý chí là cách tiến hóa lâu nhất và kém hiệu quả nhất khi tập trung vào phát triển tuyến tính. Vì thế, coi ý chí như một chiến lược để đổi thay sẽ không giúp bạn có những bước đột phá. Ý chí là vũ khí đối phó với những tình huống tương tự.

Tuy nhiên, khi bạn toàn tâm toàn ý với một mục tiêu lớn vượt rất xa khả năng hiện tại, ý chí cũng không làm được trò trống gì. Thay vào đó, bạn sẽ cần một môi trường mới để tạo ra mục tiêu mới - một hoàn cảnh thúc ép bạn nhiều hơn môi trường hiện tại. Một khi bạn thiết lập được những điều kiện thích hợp, bạn sẽ tự khắc thay đổi hành động cho phù hợp.

Ý chí dành cho những người băn khoăn chưa quyết định. Mặt khác, sự cam kết - nếu đó là một sự cam kết thực sự - là một hành động quyết liệt. Không có cơ hội để hòa hoãn.

Sau khi bạn định ra mục tiêu và đặt mình vào một hoàn cảnh, bạn sẽ cần quyết định vai diễn hay nhân vật bạn sẽ đóng để đạt được mục đích.

Sự thật là, trong mỗi tình huống và mỗi liên kết xã hội mà bạn tham gia, bạn đều đang diễn. Hành động và vai diễn của bạn trong mối quan hệ sẽ ảnh hưởng đến những người khác.

• Bạn muốn ảnh hưởng đến những người xung quanh như thế nào?
• Bạn cần trở thành ai để đạt được thành công?
• Tiếng nói của bạn sẽ đại diện cho điều gì?
• Vai diễn của bạn là gì?

Trên thực tế, nếu bạn diễn một vai quá lâu, bạn sẽ mất kết nối với con người thực sự. Vì con người thực sự đó luôn cố gắng để có nhiều hơn. Nhưng bạn lại để bản thân dừng lại một chỗ.

Cái tôi chân thật nhất là con người bạn định trở thành. Giống như những đối tượng của Langer, cách bạn nhìn về bản thân sẽ thay đổi bạn, cho dù là ở mức độ sinh học. Khi bạn thay đổi một giai đoạn trong cuộc đời, mọi thứ sẽ thay đổi với những đặc điểm mới và khác biệt hoàn toàn. Hãy làm mới bản thân mình.

Bạn có thể đạt được gần như mọi phẩm chất và năng lực. Đương nhiên, cũng có những khó khăn nhất định. Ví dụ tôi không thể cao đến 2 mét nhưng tôi nếu muốn, tôi có thể trở thành nhạc sĩ, hay lãnh đạo hay doanh nhân đẳng cấp thế giới.

Nếu bàn về kĩ năng và năng lực, tiềm năng của mỗi người dường như là vô tận. Nếu bạn có mục tiêu rõ ràng và hơn tầm con người hiện tại, tạo được những điều kiện để thúc đẩy thành công đến và xác định vai diễn cần đóng, việc bạn cần làm chỉ là hành động như thể bạn đã là một con người như thế.

Khi bạn bước những bước lớn như thế, bạn sẽ làm thấy mình như bị căng ra. Quá trình này sẽ không dễ chịu. Nhưng qua thời gian, bạn sẽ thích nghi với môi trường. Bạn sẽ diễn tự nhiên đến nỗi bạn không còn cảm giác đang diễn nữa. Và khi đó, thành công của bạn đương nhiên sẽ đến.

Bạn sẽ không thể diễn tốt nếu không có sự giúp đỡ của những người bạn tốt và người hướng dẫn.

Trong quyển Ai che lưng cho bạn, Keith Ferrazzi nhận định rằng con đường dẫn tới thành công trong công việc và cuộc sống là tạo ra một vòng tròn của những “mối quan hệ cứu sinh”. Đó là những mối quan hệ sâu sắc, gần gũi với một ít số người bạn thật sự tin tưởng và sẽ động viên, góp ý và giúp đỡ nhiệt tình để bạn phát huy hết khả năng.

Trạm Đọc

Theo Benjamin P. Hardy